Ο Αμερικανός ηθοποιός και σκηνοθέτης Τζον Φαβρό βάζει την ποδιά του «Chef» και μαγειρεύει μια νόστιμη γαστρονομική κομεντί, η οποία επιβεβαιώνει πως το διαρκές φλερτ μεταξύ σινεμά και μαγειρικής έγινε πλέον... μόνιμη σχέση. Ας δούμε τα υλικά της συνταγής και τις παραλλαγές της.
Αν κάποιος ήθελε να εξετάσει τη σχέση μεταξύ σινεμά και γαστρονομίας, μάλλον θα έπρεπε να ανατρέξει στις βασικές λειτουργίες του ανθρώπου ή –για να είμαστε πιο ακριβείς– στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα. Γιατί τόσο μια καλή ταινία όσο κι ένα συναρπαστικό γεύμα δεν είναι τίποτε άλλο από ένας μυστικός, μοναδικός συνδυασμός αισθήσεων που συνθέτει μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Βέβαια, ο κινηματογράφος και η μαγειρική τις περισσότερες φορές λειτουργούν συμπληρωματικά, ακουμπώντας διαφορετικές νευρικές απολήξεις και ξεκλειδώνοντας αλλιώτικα κομμάτια του εαυτού μας. Ωστόσο, ο στόχος και των δύο τεχνών (για όσους δεν το ξέρουν, η γαστρονομία είναι το φαβορί να πάρει το Νο 10 στη σχετική λίστα) είναι να μας ταξιδέψουν μακριά από την καθημερινότητα και να μας αποκαλύψουν νέες ατραπούς της πραγματικότητας.
Κάθε άλλο παρά τυχαίο, λοιπόν, είναι ότι το φλερτ του σινεμά με τη γαστρονομία όσο πάει και φουντώνει, φτάνοντας πλέον να μιλάμε για κανονική σχέση! Οι ταινίες που τρυπώνουν σε κάθε είδους κουζίνα πολλαπλασιάζονται κάθε σεζόν, ενώ όλο και περισσότεροι σταρ κάνουν εντατικά μαθήματα μαγειρικής για να ερμηνεύσουν το ρόλο ενός σεφ στην οθόνη. Το προσωπικό γαστρονομικό project του Τζον Φαβρό «Chef», το οποίο κυκλοφορεί στις αίθουσες αυτήν την εβδομάδα, είναι άλλο ένα κεφάλαιο του ισχυρού κινηματογραφo-μαγειρικού δεσμού. Οι Μέριλ Στριπ, Κάθριν Ζέτα Τζόουνς, Άαρον Έκχαρτ, Ζιλιέτ Μπινός και Κατρίν Φρο είναι μόνο μερικοί από τους σταρ που έβαλαν ποδιά τα τελευταία χρόνια και άσκησαν τις μαγειρικές τους δεξιότητες στο σινεμά, με τη λίστα να μεγαλώνει διαρκώς. όπως άλλωστε μεγαλώνει ο ντόρος και ανεβαίνουν καθέτως οι lifestyle μετοχές του φαγητού. Την ίδια ώρα στη μικρή οθόνη παγκοσμίως φυσάει άνεμος με πολλά γευστικά… Μποφόρ, μιξάροντας celebrity chefs εν δράσει, μια μεγάλη σειρά πρωινών, απογευματινών και βραδινών μαγειρικών, γευσι-ταξιδιωτικών εκπομπών και τηλεοπτικών μαχητικών αναμετρήσεων με όπλα τηγάνια και κατσαρόλες, με το ποθητό πιάτο-οφθαλμόλουτρο (εύστοχα ονομάστηκε food porn) να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος – και στη διαδικτυακή του εκδοχή. Το οπτικό ερέθισμα είναι ισχυρό: ακόμη και όταν δεν σε πιάνει από τη μύτη, η γαστρονομία αγκιστρώνει το βλέμμα: η ευφορία ξεκινάει από τους βολβούς των ματιών.
Ένα τετ-α-τετ που σιγοψήνεται καρέ καρέ
Δεν είναι λίγες οι φορές που το σινεμά έχει χρησιμοποιήσει τη μαγειρική με αλληγορική ή μεταφορική σημασία. Η αξεπέραστη «Γιορτή της Μπαμπέτ» του Γκάμπριελ Άξελ –μάλλον το πιο δελεαστικό σερβίρισμα δείπνου στην οθόνη– υπήρξε ουσιαστικά μια παραβολή πάνω στην καταπίεση των ενστίκτων μέσα σε μια αυστηρή προτεσταντική κοινότητα. Το «Μεγάλο Φαγοπότι» του Μάρκο Φερέρι σατίρισε με τρόπο πικάντικο την κοινωνία της κατανάλωσης, ο «Μυστικός Δείπνος» του Κουβανού Τόμας Γκουτιέρεζ Αλέα μίλησε για τις εξουσιαστικές/ταξικές δυναμικές με φόντο την εκκλησιαστική παράδοση, το «Chocolat» του Λάσε Χάλστρομ έκλεισε το μάτι στην ακόρεστη σεξουαλική επιθυμία και το αριστουργηματικό animation «Ρατατούης» υπερασπίστηκε τη διαφορετικότητα. Το «Φαΐ, Ποτό, Αρσενικό, Θηλυκό» του Ταϊβανέζου στιλίστα Ανγκ Λι σχολίασε την ασιατική πειθαρχεία και την έλλειψη εκφραστικότητας με έναν σινεφιλικά καθ’ όλα νόστιμο τρόπο. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι σε όλες τις προηγούμενες κινηματογραφικές αναφορές η μαγειρική λειτουργεί με τρόπο απελευθερωτικό, αποδεσμεύοντας λίμπιντο, ένστικτο, όνειρα κι επιθυμίες κόντρα στις κοινωνικές επιταγές. Η γαστρονομία, άλλωστε, έχει εξελιχτεί στο χρόνο μέσα από τη μείξη πολιτισμών, παραδόσεων αλλά και την καταλυτική δύναμη της τεχνολογίας. Ας μην ξεχνάμε ωστόσο ότι στην ουσία πατάει πάνω σε μια αρχέγονη βιοτική ανάγκη.
Σκληρός, χαρακτηριστικά ανταγωνιστικός, αλλά αρκετές φορές γλυκός, ανθρώπινος και αστείος, ο ίδιος ο κόσμος της επαγγελματικής μαγειρικής κρατάει όλο και πιο συχνά –εκτός από το σετ των μαχαιριών του– τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην οθόνη. Το «Έχετε Κάνει Κράτηση;» του 2007 (μια διασκευή του γερμανικού «Bella Martha») φανέρωσε το απαιτητικό εργασιακό περιβάλλον μιας πρωτοκλασάτης κουζίνας, την ίδια στιγμή που το δίδυμο Κάθριν Ζέτα Τζόουνς και Άαρον Έκχαρτ έδενε τη σάλτσα της ρομαντική κομεντί. Το 2009 η Μέριλ Στριπ ερμήνευσε τη διάσημη σεφ Τζούλια Τσάιλντ στο «Τζούλι & Τζούλια», σε μια διπλή θηλυκή ιστορία που νοστίμεψε αποκλειστικά από την παρουσία της Αμερικανίδας ντίβας. Ο αγαπημένος στο ελληνικό κοινό Τούρκος σκηνοθέτης Φατίχ Ακίν έφτιαξε το 2009 το «Soul Kitchen», μια κινηματογραφική συνταγή που περιλάμβανε μπόλικη… midlife crisis, φευγάτες συνταγές και ολίγον από Παύλο Σιδηρόπουλο και Olympians.
Σεφ, τάσεις και καυτά tweets
Τα τελευταία χρόνια παρακολουθήσαμε κινηματογραφικά στόρι να κινούνται γύρω από διάφορες προσωπικές αναμετρήσεις και διαπροσωπικές κόντρες, με διάφορους σεφ να ρίχνουν το γάντι (στη προκειμένη της κουζίνας) είτε σε άλλους σεφ είτε σε βλοσυρούς γευσιγνώστες. Από την οθόνη πέρασαν αρκετά φωτογενή πιάτα-κομψοτεχνήματα. Το food blogging κλήθηκε να παίξει και αυτό το φιλμικό ρόλο του (από τη σπλάτερ περίπτωση του απερίγραπτου «Bitter Feast» του Τζο Μάτζιο μέχρι το «Τζούλι & Τζούλια»). Όσο για τις νέες τάσεις της σύγχρονης κουζίνας, αφού πυροδότησαν μια σειρά ντοκιμαντέρ που έριξαν τους προβολείς σε ορισμένους από τους σεφ οι οποίοι διαμόρφωσαν το γαστρονομικό τοπίο της νέας εποχής, όπως ο Φεράν Αντριά ή ο Ρενέ Ρετζέπι, ήρθαν να… καρυκεύσουν και τη μυθοπλαστική αφήγηση. Το προπέρσινο «Ο Σεφ και ο Σεφ του» του Ντανιέλ Κοέν λ.χ., ένα ρομαντικό παραμύθι κουζίνας με γαλλικό αξάν, άγγιξε την αναμέτρηση της δημιουργικής κουζίνας με τον μοριακό/υπερτεχνολογικό καθρέφτη της μέσα από ένα μάλλον καρικατουρίστικο φίλτρο. Και τώρα ήρθε η σειρά του «Chef» του Τζον Φαβρό με το δυνατό καστ (Ντάστιν Χόφμαν, Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ, Σκάρλετ Γιόχανσον, Σοφία Βεργκάρα), που φέρνει μαζί του ένα πολυσυζητημένο γευστικό φαινόμενο, το food truck – φανταστείτε κάτι σαν γκουρμέ καντίνα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο σκηνοθέτης, σεναριογράφος και πρωταγωνιστής συνεργάστηκε με τον Κόι Τσόι, του οποίου το Kogi... τροχοδρόμησε την τάση των food trucks στο Λος Άντζελες. Ο Κόι Τσόι εξάλλου, αρχικά σε ρόλο συμβούλου και τελικά σε ρόλο συμπαραγωγού, έδινε το «παρών» σε όλες τις μαγειρικές σκηνές για να επιβλέψει τις εντυπωσιακές φιγούρες. Παρατηρήστε το κοντινό στα δερματόστικτα χέρια του Φαβρό (δεν νοείται σεφ χωρίς τατουάζ τη σήμερον ημέρα), ο οποίος ψιλοκόβει δεξιοτεχνικά τα μυριστικά του και θα καταλάβετε ότι συνειδητά το κατάστημα δεν διαθέτει σεφ-κασκαντέρ…
Ο «Chef» είναι μια σεναριακά σύγχρονη ταινία, με τις κεραίες ανοιχτές, για να πιάνουν τα σήματα των social media. Ο κριτικός που επιτίθεται στον Καρλ Κάσπερ, κατηγορώντας τον ότι κρατάει παρωχημένα γαστρονομικά λάβαρα, είναι ένας διάσημος blogger και, αφού οι δυο τους ακονίσουν τα tweets τους, η ρήξη τους γίνεται viral, η σάλα του εστιατορίου γίνεται δρόμος και ο δρόμος ηλεκτρονικό τοπίο, με τη συνέχεια να γράφεται με μπόλικα κουβανέζικα σάντουιτς ή yucas fritas από τη μία και με ικανές μερίδες Facebook, YouTube και Vine Videos από την άλλη. O εν λόγω «Chef» σερβίρει κομεντί σε συσκευασία τετράτροχου αμερικανικού ονείρου. Ακόμη και με όχημα πάντως, μια χαρούμενη αμερικανιά στην υπηρεσία της τέρψης (και) των σιαλογόνων αδένων αντανακλά νέους τρόπους γευστικού –και όχι μόνο– σκέπτεσθαι και ανταποκρίνεσθαι. Παρακολουθεί τους κώδικες να αλλάζουν. «Οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν το φαγητό και το τρώγειν μπορεί να είναι μια αρκετά καλή αντανάκλαση του πολιτισμού μας», είχε πει παλιότερα ο Τσέχος σκηνοθέτης Γιάν Σβανκμάγερ και το ίδιο το πεδίο δράσης του, το σινεμά, τον επιβεβαίωσε πολλές φορές – κι εξακολουθεί να τον επιβεβαιώνει...
Το ελληνικό σινεμά μαγειρεύει
Πολίτικη Κουζίνα (2003)
Συνταγές που κουβαλούν προσωπικές και ιστορικές μνήμες ταξιδεύουν στο χρόνο, αλλάζοντας έτσι τη ζωή ενός καθηγητή Αστροφυσικής. Ο Τάσος Μπουλμέτης δίνει νοσταλγική κινηματογραφική γεύση στα προσωπικά του βιώματα συγκινώντας 1,5 εκατ. Έλληνες θεατές.
Είναι ο Θεός Μάγειρας; (2004)
Κουζίνα, μεταφυσική, ερωτικό πάθος, μυστικές λέσχες μαγείρων και ο Άγιος Φανούριος συνδυάζονται μέσα από την αναζήτηση του απόλυτου γαστρονομικού πιάτου, σε μια πικάντικα γραμμένη υπαρξιακή κομεντί του Στέργιου Νιζήρη, με τον Γιώργο Καραμίχο.
Επικίνδυνες Μαγειρικές (2010)
Δύο μάγειρες και μία αιθέρια ύπαρξη, δύο φιλοσοφίες ζωής και η πάντα απρόσιτη ευτυχία. Η νουβέλα του Ανδρέα Στάικου μεταφέρεται στην οθόνη με σέξι διάθεση και διαφημιστική αισθητική, με τους Γ. Χωραφά, Κ. Μαρκουλάκη και Κ. Ζυγούλη.
Περισσότερες πληροφορίες
Chef
Ο σεφ ενός πολυτελούς εστιατορίου συγκρούεται με έναν κριτικό γεύσης και κατόπιν με το αφεντικό του, το οποίο τον απολύει. Με παρότρυνση της πρώην γυναίκας του, επιστρέφει στο Μαϊάμι και ξεκινά τη δική του επιχείρηση: μια κινούμενη καντίνα με γκουρμέ φαγητό.
