Η ξεχωριστή περίπτωση του Άρη Μπινιάρη

Από το θέατρο δρόμου, όπου δραστηριοποιήθηκε στα μέσα των 00s, και τα υπόγεια του Bios, όπου τον ανακάλυψε η θεατρική Αθήνα, o ιδιοσυγκρασιακός δημιουργός έχει καταγράψει -και συνεχίζει δυναμικά- την ολόδική του πορεία στο ελληνικό θέατρο. Με παραστάσεις που χαρακτηρίζονται από την έντονη μουσική φόρμα, ο Άρης Μπινιάρης έκανε αίσθηση από νωρίς.

Πίσω στο 2012, πρότεινε μία εντελώς ανατρεπτική σκηνική αφήγηση ερμηνεύοντας, με τη συνοδεία της κιθάρας του, το "Θείο τραγί" του Γιάννη Σκαρίμπα: ο αλητήριος ήρωας (που επιστρέφει στην πατρίδα του για να γίνει σταυλάρχης στο σπίτι της παλιάς αγαπημένης του μόνο και μόνο για να ξαναφύγει, αφήνοντάς την με τον παράνομο καρπό του έρωτά τους) έγινε ο πρωταγωνιστής μίας ιδιότυπης παράστασης, στο όριο μεταξύ θεατρικής αφήγησης, μουσικής περφόρμανς και δραματοποιημένης συναυλίας.

Αυτό ήταν. Ο Μπινιάρης, καταφεύγοντας στο ηλεκτρισμένο νεύρο της ροκ μουσικής και αφηγούμενος με έμμετρη μουσικότητα το σύντομο αφήγημα, έγινε ένας σύγχρονος ραψωδός και η θεατρική Αθήνα βρήκε στο πρόσωπό του μία ξεχωριστή περίπτωση καλλιτέχνη. Με το θέατρο να "κυλάει στο αίμα του", καθώς πρόκειται για τον γιο του πολύ καλού ηθοποιού Γιώργου Μπινιάρη, αλλά και χάρη στη δική του λατρεία στη δύναμη της μουσικής έκφρασης, γρήγορα διαμόρφωσε την δική του ταυτότητα.

Το (ταραγμένο) καλοκαίρι του 2015 εντάχθηκε στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών η παράσταση "Το '21", μια συναρπαστική σκηνική σύνθεση κειμένων,  μαρτυριών και ντοκουμέντων από την Ελληνική Επανάσταση με τη μορφή ενός εκρητικού ροκ ορατορίου, από "ηλεκτρισμένα μπλουζ για ένα κατασπαραγμένο έθνος, ψυχεδελικές σάμπα για την ασιτία στο Μεσολόγγι και πανκ άριες υπέρ του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα". 

Έκτοτε η εξέλιξή του ήταν μόνο ανοδική, ενώ ο ίδιος συνέχιζε με επιμονή να διερευνά το δρόμο της μουσικής έκφρασης και της ομαδικής χορικότητας, ξαναδίνοντας στο θέατρο κάτι από τον τελετουργικό, μυστικιστικό του χαρακτήρα. Το αρχαίο δράμα ως παραστασιακό είδος τον απασχολούσε από νωρίς, είχε μάλιστα ανεβάσει "Αντιγόνη" (2007) και "Βάκχες" (2010, Bios) όσο ακόμη κινούνταν στο "περιθώριο" του θεάτρου μακριά από τους μεγάλους οργανισμούς, και το αρχαίο δράμα είναι που σφράγισε κατά κάποιο τρόπο το σκηνοθετικό του κύρος: το 2017, ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου επιστρέφει με τους "Πέρσες" στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου ύστερα από πολυετή απουσία. 

Ο ΘΟΚ εμπιστεύεται τον Άρη Μπινιάρη στη σκηνοθεσία, ο οποίος καθοδηγεί έναν εξαιρετικό θίασο (Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Νίκος Ψαρράς, Αντώνης Μυριαγκός κ.ά.), σε μια μυστικιστική/τελετουργική παράσταση που εστιάζει στη μουσική και έμμετρη φύση του αρχαίου δράματος. Ο Μπινιάρης ξαναβρέθηκε στην Επίδαυρο  το καλοκαίρι του 2021, αναβάζοντας τον "Προμηθέα Δεσμώτη" με το θέατρο Πορεία, όμως είχε ήδη παραδώσει δύο παραστάσεις αρχαίου δράματος κλειστού χώρου: τις πάλλευκες, πανκ "Βάκχες" στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση (2018) και την "Ηλέκτρα" του Σοφοκλή στο Θέατρο Τέχνης (2020), συνεχίζοντας την έρευνά του πάνω σε ένα σύγχρονο τελετουργικό θέατρο, που συνομιλεί με το παρόν και το μέλλον.

Δεν είναι όμως μόνο η φόρμα που τον απασχολεί αλλά και η ιδέα του δογματισμού. Χαρακτηριστική η παράσταση-πρόταση "Ξύπνα Βασίλη" (Εθνικό, 2018), με την οποία ο Μπινιάρης προσέγγισε το είδος της λαϊκής κωμωδίας του '50 και της θεατρικής αναβίωσης του ελληνικού κινηματογράφου μέσα από μία ιδιαίτερη φόρμα: αυτή της ζωντανής κινηματογράφησης, με την παράσταση να εκτυλίσσεται στο μεγαλύτερο μέρος μέσα σε ένα λευκό κουτί, κρυμμένη από τα βλέμμα των θεατών.

Ο δογματισμός τον απασχόλησε και στη θεατρική μεταφορά της εμβληματικής "Φάρμας των ζώων" του Όργουελ (Εθνικό, 2021), με τον προβληματισμό του να κορυφώνεται σε μια άτυπη τριλογία για το φασισμό και την πολιτική τυραννία: "Η άνοδος του Αρτούρο Ούι" του Μπρεχτ (που παίζεται ανελλιπώς από το 2023 στο θέατρο ARK), "Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα" (Εναλλακτική Σκηνή ΕΛΣ, 2024) και στο δικό του "Προμηθέα" (Γκλόρια, 2024). Όμως,  μέσα από το βλέμμα του στο παρελθόν, ο Μπινιάρης δεν στέκεται σε αυτό, αντιθέτως κοιτάζει προς τα εδώ, εντοπίζοντας την συνέχιση της δυστοπίας μέχρι τις μέρες μας και ακόμη πιο πέρα.

Τα θέματα της προσωπικής ελευθερίας, της ιστορικής μνήμης, της επαναστατικής προοπτικής, που εντοπίζονται ήδη στο "Θείο τραγί" και στο "’21", κορυφώθηκαν στην παράσταση για τη γενοκτονία των Ποντίων, "Ο χορός της φωτιάς" (ΔΘΠ, 2019) και στο "Ύψωμα 731" (Πορεία, 2019), μια ροκ ωδή υπέρ ελευθερίας, εμπνευσμένη από ένα επεισόδιο του Β΄ ΠΠ και τη γενναία αντίσταση μιας χούφτας Ελλήνων απέναντι στα στρατεύματα του Μουσολίνι. Το καλοκαίρι που μας πέρασε παρέδωσε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου την πρώτη του αριστοφανική κωμωδία, τους "Όρνιθες",  σε μια τρυφερή και γλυκόπικρη παράσταση, όπου μετατόπισε το βλέμμα του στην ανάγκη αλλαγής παραδείγματος, στην ανάγκη (επι)στροφής σε ένα συλλογικό "εμείς".

Η παράσταση, μοιρασμένη μεταξύ μιας μουσικής εκρηκτικής εξωστρέφειας και μιας διάθεσης εσωτερικής ενδοσκόπησης, προετοίμασε ίσως με τον τρόπο της τον φετινό "Φάουστ": εδώ ο Μπινιάρης διαβάζει τον μύθο του επιστήμονα που έκανε συμφωνία με το διάβολο προκειμένου να γευτεί τις σαρκικές απολαύσεις της νιότης, του έρωτα και της ηδονής ως ένα ψυχαναλυτικό ταξίδι προς το ασυνείδητο για την αντιμετώπιση των φόβων, των ενοχών και των τραυμάτων μας.

Ακολούθησε το Αθηνόραμα στο Facebook και το Instagram.