Συνεργάτες στο θέατρο και ζευγάρι στη ζωή, η Αγγελική Μαρίνου και ο Κώστας Παπακωνσταντίνου «συναντιούνται» σκηνοθετικά στο «Γάμο» του Μάριου Ποντίκα. Διαβάστε όσα μας είπαν με αφορμή την παράσταση στο Σταθμό.
Η μικρή κόρη μιας φτωχής οικογένειας βιάζεται και η οικογένεια της καταλήγει σε μια συμβιβαστική λύση να την παντρέψει με τον βιαστή της. Αυτό το περιστατικό περιγράφει ο Μάριος Ποντίκας στο έργο «Γάμος» του 1979. Θα μπορούσε να είναι αληθινό περιστατικό ακόμα και σήμερα;
Αγγελική: Αν θα μπορούσε; Είναι κάτι που συμβαίνει ακόμη και σήμερα! Καταρχήν, στον Ποινικό μας Κώδικα υπήρχε μέχρι το 2018 διάταξη όπου σε περίπτωση αποπλάνησης ανηλίκου, αν ο υπαίτιος τελούσε γάμο με το θύμα του, απαλλασσόταν από την ποινική δίωξη! Στην Ιορδανία ο αντίστοιχος νόμος καταργήθηκε το 2017, στον Λίβανο λίγο αργότερα, σε 12 τουλάχιστον χώρες υπάρχει ακόμη, και στην Τουρκία συζητιέται να θεσπιστεί νόμος που επί της ουσίας θα απαλλάσσει τον βιαστή από τις κατηγορίες αν παντρευτεί το θύμα του. Για να γυρίσω στην Ελλάδα, από έρευνες και στατιστικά που διάβασα, ο γάμος μεταξύ θύτη και θύματος, είναι μια πολύ συνήθης τακτική, στην επαρχία κυρίως, για να μην σπιλωθεί το όνομα των δύο οικογενειών….
Κώστας: Νομίζω πως ναι. Τα θύματα σεξουαλικής βίας εξακολουθούν να στιγματίζονται, και σε μία συνθήκη όπου δύο οικογένειες θα ήθελαν να αποφύγουν την κοινωνική πίεση θα μπορούσαν να έρθουν σε έναν τέτοιου είδους συμβιβασμό. Πάντως, και στο έργο και στην παράστασή μας δεν μας απασχολεί τόσο η συγκεκριμένη οικογένεια της ιστορίας μας, όσο το θέμα της κουλτούρας του βιασμού, της έμφυλης βίας , της θέσης της γυναίκας σήμερα, της πατριαρχίας γενικότερα. Ουρά όλων αυτών είναι η ακραία βία του βιασμού. Εμείς με την παράστασή μας, δεν λέμε ότι όλοι οι άντρες είμαστε βιαστές ούτε ότι όλοι οι άντρες δέρνουμε τις γυναίκες. Λέμε ότι ο τρόπος που μεγαλώνουμε ως αγοράκια και ως κοριτσάκια δημιουργούν ταυτότητες φύλου που παράγουν ανισότητα και βία εις βάρος των γυναικών.
Γιατί επιλέξατε να σκηνοθετήσετε το συγκεκριμένο έργο, αυτή τη χρονική στιγμή;
Αγγελική: Νομίζω ότι όποια στιγμή κι αν είχα ανακαλύψει αυτό το έργο θα το επέλεγα. Σίγουρα με παρακίνησε και η επικαιρότητα. Σε κάθε περίπτωση, το έργο με επιβεβαίωσε. Την εποχή που το διάβασα γινόταν έντονη συζήτηση για το πώς θα οριζόταν ο βιασμός στον νέο Ποινικό Κώδικά. Το γυναικείο κίνημα νίκησε και η μη συναίνεση ενσωματώθηκε επιτέλους στον ορισμό του βιασμού. Η συζήτηση για την έμφυλη βία φαίνεται να έχει ανοίξει γενικότερα. Πρέπει να σταματήσει να είναι ταμπού το να μιλάς για αυτά που σου συμβαίνουν και πρέπει να σταματήσει ο φόβος. Όταν διάβαζα το έργο, έβλεπα να έχουν αλλάξει ελάχιστα από τότε που γράφτηκε μέχρι σήμερα και στη νοοτροπία και στη ρητορική μας και στις βαθιά ποτισμένες κοινωνικές προκαταλήψεις μας. Ήθελα να συμμετέχουμε και εμείς στο διάλογο που έχει ανοίξει και να κουνήσουμε το δάχτυλο απέναντι σε όλα αυτά που ακούμε και μαθαίνουμε καθημερινά. Γιατί η τέχνη δεν θέτει μόνο ερωτήματα. Μπορεί να κουνάει και το δάχτυλό της απέναντι σε αυτό που δεν της αρέσει.
Κώστας: Η ιδέα ήταν της Αγγελικής. Μου το πρότεινε, και η αλήθεια είναι ότι δεν ενθουσιάστηκα. Όμως εκείνη επέμεινε και έδωσε το κείμενο και στα άλλα μέλη της ομάδας μας να το διαβάσουν. Όλα τα κορίτσια συγκλονίστηκαν, όλα τα αγόρια το έκριναν ψύχραιμα και τεχνοκρατικά. Εκεί κατάλαβα ότι το έργο έχει ζουμί που εμείς ως αγοράκια δεν μπορούσαμε να το καταλάβουμε. Είπα στην Αγγελική ότι δέχομαι να το ανεβάσουμε, αλλά συμφωνήσαμε ότι θα το σκηνοθετήσουμε μαζί γιατί θέλαμε την γυναικεία ματιά και αντίληψη στην σκηνοθεσία. Ποια είναι η θέση σας απέναντι στη φυσική και την ηθική αυτουργία; Αγγελική: Όσον αφορά στη φυσική αυτουργία, περιμένω να δω πως θα επηρεάσει τις αποφάσεις των δικαστηρίων η αλλαγή του σχετικού νόμου. Η ηθική αυτουργία, νομικά, προϋποθέτει κάποια πρόθεση. Στην καθημερινότητά μας, όμως, το πώς φτάνουμε να έχουμε τόσα εγκλήματα κατά των γυναικών και το πώς αυτά περιγράφονται ή δικαιολογούνται από τον περίγυρο (ζήτημα τιμής, ζήλειας, αγάπης, ιδιοκτησίας) δείχνουν βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις και νοοτροπίες που διατρέχουν τα δύο φύλα. Θα δανειστώ μια φράση από παλιότερη παράστασή μας, τη «Μαζώχτρα» του Αργύρη Εφταλιώτη: «Πού καιρός και πού κεφάλι να στοχαστούνε και να κοιτάξουνε γύρω τους. Να βρουν την ρίζα του κακού»! Κώστας: Με τις υποθέσεις βιασμού ασχολούνται τα δικαστήρια. Εμάς μας ενδιαφέρει η κουλτούρα της κοινωνίας και τα στερεότυπα που αναπαράγονται.
Πιστεύετε ότι ο φεμινισμός είναι ξεπερασμένος όπως ισχυρίζονται μερικοί;
Αγγελική: Άλλοι λένε πως είναι ξεπερασμένος, άλλοι λένε πως υπάρχει ένα δεύτερο κίνημα φεμινισμού... Εγώ κινούμαι με το ένστικτο και την κοινωνική παρατήρηση σε όσα συμβαίνουν γύρω μου και δεν μου φαίνονται δίκαια. ‘Ως γυναίκα τι να θεωρήσω ξεπερασμένο; Με ποιο κεκτημένο να επαναπαυθώ ή να αρκεστώ; Τώρα δε, που έκανα κόρη και ξαναβλέπω τον κόσμο με τα δικά της μάτια, ο προβληματισμός, ο θυμός, η αγανάκτηση και η αγωνία για τη θέση της
γυναίκας, με συνοδεύουν καθημερινά. Από τα πιο σοβαρά και πολύπλοκα θέματα μέχρι τα πιο απλά. –Μαμά, γιατί ξυρίζεσαι; με ρωτάει με μια αφοπλιστική απορία και πραγματικά λέω - Έλα ντε! Και εκεί μου έρχεται να κατεβάσω όλη την «εγκυκλοπαίδεια» του φεμινισμού για να τη διαβάσουμε παρέα.
Κώστας: Όχι, όσο υπάρχουν ανισότητες. Άλλωστε οι κοινωνίες δεν μένουν στάσιμες. Αν δεν διεκδικήσουμε το καλύτερο, θα έρθει το χειρότερο.
Ποια είναι η πιο αισιόδοξη σκέψη που κάνετε για το μέλλον;
Αγγελική: Η αλληλεγγύη.
Κώστας: Τα παιδιά.
Το γεγονός ότι είσαστε ζευγάρι στη ζωή και συνεργάτες στο θέατρο σας δίνει περισσότερες αφορμές για ευτυχισμένες στιγμές ή για διαφωνίες;
Αγγελική: Σίγουρα πιο πολλές είναι οι ευτυχισμένες στιγμές, γιατί υπάρχει η συν δημιουργία σε κάτι που αγαπάμε πολύ και οι δύο. Με τον Κώστα επικοινωνούμε και μας αφορά το ίδιο είδος θεάτρου. Δε λείπουν βέβαια και οι διαφωνίες γιατί είναι πιο εύκολο να εκτονωθείς σε αυτόν που έχεις περισσότερη οικειότητα. Το «κακό» με το θέατρο είναι ότι δεν σταματάει ποτέ. Δεν πας σπίτι και λες τελείωσε σήμερα η δουλειά, αύριο πάλι. Είναι συνέχεια στο μυαλό και των δύο. Και όταν προστίθεται η γονεϊκότητα, οι τρεις ρόλοι (ζευγάρι, συνάδελφοι, γονείς ) παλεύουν να βρουν χρόνο στο 24ωρο.
Κώστας: Και για τα δύο. Για παράδειγμα, επειδή εγώ όταν γράφω έχω αργούς ρυθμούς, «τα κλωσάω τα κείμενα» που λέει κι ένας φίλος μου, προκειμένου να απαντήσω στις ερωτήσεις της συνέντευξης, τσακωθήκαμε κάνα δυο φορές με την Αγγελική επειδή με πίεζε να απαντήσω πιο γρήγορα. Και στις πρόβες, πολλές φορές τρωγόμαστε. Στον «Γάμο» είχαμε την πιο ήρεμη συνεργασία, μάλλον γιατί είμαστε και οι δύο στην ίδια όχθη, της σκηνοθεσίας. Γενικά, είμαστε περήφανοι για τις παραστάσεις μας και για τις σχέσεις που έχουμε δημιουργήσει μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας μας. Κι όταν δεν μας βάζουν κάτω οι συνθήκες που γίνεται το θέατρο σήμερα, καταφέρνουμε να νοιώθουμε ευτυχισμένοι που κάνουμε αυτό που αγαπάμε.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδια σας;
Αγγελική: Να δω πού αλλού μπορώ να διοχετεύσω την ανάγκη μου να συνομιλώ μέσω της τέχνης. Το θέατρο με στενοχωρεί καθημερινά. Δίνουμε πάρα πολλά, παίρνουμε πίσω πολύ λίγα και το «συνάφι» μας δεν σταματά να κάνει εκπτώσεις και να υποβιβάζει αυτό που κάνουμε.
Κώστας: Μια εκδρομή ή ένα παιδικό πάρτυ!
Περισσότερες πληροφορίες
Γάμος
Με αφορμή το βιασμό της μικρότερης κόρης μιας φτωχής οικογένειας, ο συγγραφέας καταπιάνεται με θέματα όπως η πατριαρχία, η ενδοοικογενειακή βία και η διαμόρφωση της κοινής γνώμης.
