Για την ομάδα Experimento «θέατρο υπάρχει όπου υπάρχουν θεατές»

Το ερμηνευτικό ντουέτο του «Lemon» με την υπογραφή της καλλιτεχνικής ερευνητικής ομάδας Experimento, Μελαχρινός Βελέντζας και Γιώργος Δρίβας, μίλησε στο «α» με αφορμή το ανέβασμα του στο Μπάγκειον στην Ομόνοια για το τι νέο θα φέρει στην πρωτότυπη site-specific παράσταση ο χώρος του ιστορικού ξενοδοχείου, ποια είναι τα μελλοντικά του σχέδια, ενώ μας αποκάλυψε τα νοήματα που κρύβονται στο βαθιά ανθρώπινο και υπαρξιακό έργο, υπογραμμίζοντας τη διαχρονική του αξία. Η παράσταση «Lemon», που ξεκίνησε την πορεία της τον Ιούνιο του 2018 από το Off Off Athens Festival του θεάτρου Επί Κολωνώ, παίχτηκε σε ferry-boat καταμεσής του πελάγους, ολοκλήρωσε έναν επιτυχημένο κύκλο παραστάσεων στο θέατρο Radar και ταξίδεψε σε διαφορετικά σημεία της Ελλάδας αλλά και στο εξωτερικό (Φεστιβάλ Comic 7B στη Ρουμανία) κάπου μεταξύ στεριάς και θάλασσας, αγκυροβολεί φέτος στο Μπάγκειον μέχρι τις 27 Οκτωβρίου για να μας μεταφέρει από «το κέντρο της Ομόνοιας στη μέση του Ωκεανού». Η –γνωστή από τη μεταφορά της στον κινηματογράφο– βιογραφία του Αλεσάντρο Μπαρίκο για τον πιανίστα Χιλιαεννιακόσια που γεννήθηκε και πέθανε πάνω σε ένα ατμόπλοιο χωρίς ποτέ να πατήσει στεριά, έγινε μια ευρηματική παράσταση για δύο ηθοποιούς, με πρωταγωνιστές τον ηθοποιό, πιανίστα και καλλιτεχνικό διευθυντή των Experimento, Μελαχρινό Βελέντζα στο ρόλο του Χιλιαεννιακόσια και τον ηθοποιό Γιώργο Δρίβα στο ρόλο του μοναδικού του φίλου Τιμ Τούνι, στην ωραία διασκευή-σκηνοθεσία της Γεωργίας Τσαγκαράκη.

Τι νέο θα φέρει στην παράσταση η παρουσίαση της στο ιστορικό Μπάγκειον, δεδομένου του site-specific χαρακτήρα της;

Μελαχρινός Βελέντζας: Ιστορικά το θέατρο, πριν τη γέννηση της αστικής κλειστής αίθουσας, παιζόταν σε χώρους που με σημερινούς όρους θα ονομάζαμε μη θεατρικούς. Site-specific παράσταση δε σημαίνει η παρουσίαση ενός έργου σ’ έναν ιδιαίτερο -μη θεατρικό- χώρο, αλλά η δημιουργία συνθηκών ερευνητικού διαλόγου ανάμεσα στον τόπο και το έργο. Το αποτέλεσμα αυτού του διαλόγου δεν είναι προδιαγεγραμμένο, αλλά συνιστά μια in progress διαδικασία. Η σκέψη μου για τις ανεξάρτητες παραστάσεις των Experimento τροφοδοτείται από μία πρόθεση εξόδου και απομάκρυνσης από την παραδοσιακή κλειστή αίθουσα του αστικού θεάτρου. Θέατρο υπάρχει όπου υπάρχουν θεατές. Όσον αφορά την επιλογή του Μπάγκειον, η επιθυμία μου ήταν να κάνουμε και στην Αθήνα ό,τι κάνουμε και εκτός αυτής: παραστάσεις σε μη αμιγώς θεατρικά μέρη, τα οποία θα βρεθούν σε ανοιχτό διάλογο με το έργο μας. Ψάχνοντας την ιστορία του ιστορικού ξενοδοχείου, συνάντησα ομοιότητες με την πρωτότυπη ιστορία του Αλεσάντρο Μπαρίκο. Εκτός από το γεγονός ότι τόσο το Μπάγκειον όσο και το Βιρτζίνιαν παρακμάζουν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τις δεκαετίες του ’20 και του ’30, το κεντρικό αίθριο του Μπάγκειον λειτουργούσε ως αίθουσα χορού. Είναι η περίοδος άνθησης της τζαζ μουσικής και στην αίθουσα χορού της πρώτης θέσης στο ατμόπλοιο Βιρτζίνιαν άνθρωποι διαφορετικών ηλικιών και εθνικοτήτων συναντιούνται. Υπό τους ήχους της ζωντανής μουσικής που ξεπηδά από το μαγικό πιάνο του Χιλιαεννιακόσια, οι θεατές γίνονται μέτοχοι της απίστευτης ιστορίας αυτού του χαρισματικού πιανίστα συναντώντας παράλληλα τη δική τους προσωπική ιστορία, τους φόβους και τις επιθυμίες για όσα τόλμησαν ή δεν τόλμησαν να κάνουν στην πορεία της ζωής τους. Δημιουργήσαμε έτσι συνθήκες διαλόγου ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία. Όταν δεν υπάρχει ισχυρός λόγος που συνδέει την επιλογή του τόπου με το έργο και δεν προκύπτει όλο αυτό ως αποτέλεσμα έρευνας, τότε υπάρχει ο κίνδυνος ο χώρος να λειτουργήσει απλά και μόνο ως εφέ. Δεν αρκεί ένα ιδιαίτερο κτίριο για να στηρίξει μία παράσταση. Στην περίπτωση του Lemon το Μπάγκειον δε λειτουργεί ως εφέ ή περιτύλιγμα. Η αίθουσα χορού του Μπάγκειον είναι η αίθουσα χορού του Βιρτζίνιαν.

Γιώργος Δρίβας: Κάθε φορά που παίζεται το Lemon αποκτά και κάτι νέο, ακόμα κι αν παίζουμε στην ίδια σκηνή. Κάθε παράσταση είναι διαφορετική και μας προσθέτει νέες πληροφορίες, προβληματισμούς και αναζητήσεις, όπως η ίδια η ζωή. Στο Μπάγκειον, ο χώρος της σκηνής αποτελεί από μόνος του μια σκηνογραφία. Το ερειπωμένο αρχοντικό ballroom θα μπορούσε να είναι η αίθουσα χορού του Βιρτζίνιαν, όπου ο Χιλιαεννιακόσια μαζί με τον Τιμ Τούνι παίζανε για τους επιβάτες της πρώτης θέσης. Μέσω της παράστασης το ζωντανεύουμε, το κάνουμε να αποκτήσει την αίγλη του και πάλι, το μετατρέπουμε από ένα απλό ντεκόρ σε μια ζωντανή μνήμη, σε κομμάτι της παράστασης. To «Lemon» στο Μπάγκειον θα είναι μία παράσταση-εμπειρία και για εμάς και για τους θεατές. Αυτό πάντως είναι και το νόημα μιας site-specific παράστασης: δεν αρκεί μόνο η εγκατάσταση σε κάθε νέο χώρο, σημαντική είναι και η ανάδειξή του ίδιου του χώρου, η συμμετοχή του στην ατμόσφαιρα και ίσως και στη δράση του έργου.

«Ό,τι για τους άλλους μπορεί να είναι περίεργο, τρελό, μη κανονικό –κι έχει σημασία αυτό να το υπογραμμίσουμε επειδή πολύ συζήτηση γίνεται περί κανονικότητας και φυσιολογικού αυτήν την εποχή- για εμάς μπορεί να είναι απλώς ο τρόπος μας να υπάρχουμε».

Ποια είναι η αλληγορία που κρύβεται πίσω από το «Lemon»; Σε τι αναφέρεται πραγματικά η παράσταση και κατ' επέκταση το έργο του Αλεσάντρο Μπαρίκο;

Γιώργος Δρίβας: Υπάρχει ένα βασικό υπαρξιακό ερώτημα στο έργο, αλλά και την παράστασή μας: «Είμαι καλά εδώ που είμαι ή πρέπει να κατέβω από το πλοίο;». Σε αυτό το μεγάλο δίλημμα ζωής του Χιλιαεννιακόσια αποτυπώνεται και κάθε ανθρώπινο δίλημμα για την όποια σημαντική απόφαση πρέπει να πάρουμε κάποια στιγμή στη ζωή μας, μικρή η μεγάλη. Στον τελευταίο μονόλογο του Χιλιαεννιακόσια, πολύ έξυπνα ο Μπαρίκο προσδίδει καθολικό χαρακτήρα στο ερώτημα: «μας αρέσει ο κόσμος έτσι όπως είναι;». Το ερώτημα αυτό αντανακλάται στον κάθε θεατή διαφορετικά. Ταυτίζεται με τα δικά του θέλω, διλήμματα και επιλογές, ενώ τοποθετεί τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής μέσα σε μια μυθοπλαστική ιστορία υπό το βλέμμα των δύο ηρώων. Ο κόσμος όπως ήτανε τότε και από τον οποίο προέρχεται ο Τιμ Τούνι έρχεται αντιμέτωπος με τον ιδιαίτερο κόσμο του Χιλιαεννιακόσια. Πάνω εκεί είναι που δημιουργείται κι ένα ζήτημα γενικότερης κοσμοθεωρητικής αντίληψης. Η παράστασή μας έδωσε μια επιπλέον βαρύτητα στο ζήτημα της φιλίας των δύο αντρών, το οποίο αναδείχτηκε εύστοχα μέσα από τη διασκευή της Γεωργίας Τσαγκαράκη και τη μετατροπή του ποιητικού θεατρικού μονολόγου του Αλεσάντρο Μπαρίκο σε κείμενο διαλογικό και καθαρά θεατρικό όσον αφορά την ανάπτυξη των σχέσεων των χαρακτήρων. Η φιλία σαν ανθρώπινη δύναμη, οι επιλογές που κάνουμε, το πώς λανθασμένα προσπερνάμε όμορφα πράγματα, οι ρυθμοί της ζωής που μας κάνουν να μην απολαμβάνουμε τις στιγμές μας, ο κόσμος που ζούμε, η χαμένη ρομαντικότητά μας αποτελούν συμπληρωματικά θέματα που θίγονται σε αυτό το έργο.

Μελαχρινός Βελέντζας: Δεν πρέπει να νομίσεις πως είμαι δυστυχισμένος. Δε θα είμαι ποτέ πια. Η φράση αυτή που ακούγεται από τον Χιλιαεννιακόσια αμέσως μετά τη στιγμή που αποφασίζει να μην κατέβει τελικά από το Βιρτζίνιαν αντανακλά τον τρόπο σκέψης του. Εγκαταλείφθηκε όντας νεογέννητο μωρό ακόμα από τους μετανάστες γονείς του πάνω στο πιάνο με την ουρά στην αίθουσα χορού της πρώτης θέσης. Έμεινε ορφανός για δεύτερη φορά όταν πέθανε ο ναύτης που τον βρήκε και τον μεγάλωσε μέχρι τα οκτώ του χρόνια. Το πιάνο και το καράβι υπήρξαν για εκείνον η συμβολική μήτρα. Μέσα εκεί αναπτύχθηκε κι έγινε ο σπουδαιότερος πιανίστας του ωκεανού. Μεγαλούργησε. Για τους άλλους. Γιατί για εκείνον, απλά υπήρξε με τον τρόπο που μπορούσε. Ό,τι για τους άλλους μπορεί να είναι περίεργο, τρελό, μη κανονικό –κι έχει σημασία αυτό να το υπογραμμίσουμε επειδή πολύ συζήτηση γίνεται περί κανονικότητας και φυσιολογικού αυτήν την εποχή- για εμάς μπορεί να είναι απλώς ο τρόπος μας να υπάρχουμε. Ο Μπαρίκο με ευφυή τρόπο στήνει ένα έργο αντιθέσεων ανάμεσα στη στεριά και τη θάλασσα. Σε άλλο σημείο ο Χιλιαεννιακόσια λέει: «Μετά από 32 ολόκληρα χρόνια στη θάλασσα θα κατέβαινα στη στεριά. Για να δω τη θάλασσα». Είναι ζήτημα οπτικής και προσωπικής επιλογής το πώς και το πού θα ζήσουμε. Και αυτή την επιλογή δεν μπορεί να την κρίνει κανείς. Κάτι που σημαίνει πως όντας ελεύθεροι να επιλέξουμε, αναλαμβάνουμε και την ευθύνη των επιλογών μας. Ο Χιλιαεννιακόσια επιλέγει να μην κατέβει από το Βιρτζίνιαν, γιατί εκεί πάνω νιώθει ευτυχισμένος.

Ποια είναι η δική σας απάντηση στην ερώτηση «Εσύ φοβάσαι να κατέβεις από το πλοίο που γεννήθηκες»;

Μελαχρινός Βελέντζας: Πάντα θα φοβόμαστε. Και αυτό θα μας κάνει είτε να εγκαταλείπουμε είτε να διεκδικούμε. Ο τρόπος που αντιδρά κανείς απέναντι στους φόβους του σχετίζεται με το από που έρχεται, τι εμπειρίες κουβαλά και με το τι απόφαση έχει πάρει για το πώς θέλει να ζήσει τη ζωή του. Προσωπικά, έχοντας βιώσει από μικρή ηλικία τις απώλειες των πολύ κοντινών μου ανθρώπων, αισθάνθηκα κι έμαθα πως δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο να σου συμβεί πέρα από το θάνατο. Αυτό για τους ζωντανούς βέβαια, γιατί για έναν άρρωστο άνθρωπο που υποφέρει, ο θάνατος μπορεί να είναι ακόμη και λυτρωτικός. Ο φόβος αφορά τους ζωντανούς. Όταν φοβάσαι σημαίνει ότι ζεις. Από την άλλη, όταν δεν διαπραγματευόμαστε τους φόβους μας, συντηρούμε την επιλογή του μη θανάτου μιας στατικής κατάστασης όπου βρισκόμαστε και η οποία δε μας επιτρέπει να εξελιχθούμε. Το πλοίο όπου έχουμε γεννηθεί είναι μια μήτρα γεμάτη φόβους και επιθυμίες. Είτε κατέβουμε είτε όχι, μ’ έναν συμβολικό τρόπο θα βρισκόμαστε πάντα εκεί. Οπότε, το ζητούμενο ίσως είναι όχι αν θα κατέβουμε ή θα παραμείνουμε, αλλά να επαναπροσδιορίσουμε αυτό το καράβι, αυτόν τον περιορισμένο χώρο. Το ταξίδι της ύπαρξης είναι εσωτερικό και δεν έχει να κάνει τόσο με το πού ρεαλιστικά κάθε φορά βρισκόμαστε. Είναι ένας τόπος-μη τόπος εντός μας. Γεννήθηκα το 1983 σε αυτή τη συγκεκριμένη χώρα. Ανήκω σε μια γενιά που την έπεισαν πως θα γινόταν κάτι πολύ σπουδαίο. Η αμέσως επόμενη γενιά από εμένα ήξερε εκ των προτέρων πως θα έβγαινε σ’ έναν κόσμο όπου δεν είχε να περιμένει κάτι. Ενώ λοιπόν το καράβι ήταν σάπιο και το ξέραμε, ωστόσο είχαμε την πεποίθηση πως η κατασκευή του ήταν υπερπολυτελής. Αυτές οι ακραίες αντιθέσεις μας έχουν αφήσει πολλαπλά τραύματα, μια αμηχανία και νομίζω κι έναν κυνισμό πια ως προς την ίδια μας την ύπαρξη. Όλα αυτά θα πρέπει να τα επαναδιαπραγματευτούμε, παίρνοντας χρόνο και φέρνοντας στην επιφάνεια τα τόσα θετικά που κρύβουμε μέσα μας. Μου αρέσει αυτός ο τύπος, ο Χιλιαεννιακόσια, γιατί θα μπορούσε να έχει τα πάντα κι όμως επιλέγει κάτι πολύ μικρό. Όταν ζεις στον ωκεανό, συνειδητοποιείς πολύ καλά πόσο ασήμαντος είσαι. Κι εκεί είναι που αρχίζεις να απολαμβάνεις τη ζωή σου. Και να εγκαταλείπεις τους φόβους σου.

Γιώργος Δρίβας: Ο φόβος μας κρατάει πίσω. Μας οδηγεί σε μια στασιμότητα και μια ασφάλεια που μας κρατάει εγκλωβισμένους. Αυτό το ερώτημα λοιπόν γεννάει ένα δεύτερο ερώτημα «τι κάνουμε για να ξεπεράσουμε τους φόβους μας;». Αν μπορούμε να ορίσουμε ως πλοίο το περιβάλλον στο οποίο γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε, τότε δε φοβάμαι τόσο ώστε τελικά να μην κατέβω. Ο παράγοντας τύχη άλλωστε μας ορίζει αυτό το πλοίο, όχι εμείς. Άρα μετά είναι στο χέρι μας να κατέβουμε αν θέλουμε. Είναι ένα ερώτημα, πάντως, που στις μέρες μας βρίσκει αντιστοιχία και στην επιλογή κάποιου να γίνει ηθοποιός και μετά να το στηρίξει. Να αλλάξει περιβάλλον για ένα λιγότερο ασφαλές και εργασιακά επικερδές επάγγελμα, να κάνει θυσίες, να χάσει κάποια πράγματα που μπορεί να τα είχε δεδομένα, να στερηθεί κάποια άλλα, κάποιες ανέσεις, ακολουθώντας αυτό που αγαπάει. Αυτό βέβαια έχει να κάνει και με το πόσο πραγματικά έχει δοθεί σε αυτό. Με τους Experimento το ζω σε ένα βαθμό αυτό. Νιώθω ότι έχω επιβιβαστεί σε ένα ιδιαίτερο καράβι, το δικό μας Βιρτζίνιαν, που ταξιδεύει και βάζει συνεχώς πλώρη για νέους προορισμούς.

«Η σκέψη μου για τις ανεξάρτητες παραστάσεις των Experimento τροφοδοτείται από μία πρόθεση εξόδου και απομάκρυνσης από την παραδοσιακή κλειστή αίθουσα του αστικού θεάτρου. Θέατρο υπάρχει όπου υπάρχουν θεατές».

Τι θα δούμε από την ομάδα Experimento τη νέα σεζόν; Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο;

Μετά το τέλος των παραστάσεων στο Μπάγκειον, έχει προγραμματιστεί η απόκτηση ενός βαν το οποίο θα διαμορφωθεί μέσω εικαστικής-σκηνογραφικής επιμέλειας στο βανάκι των Experimento. Στη συνέχεια, θα οργανώσουμε μια πολύ μεγάλη περιοδεία σε μικρές πόλεις και χωριά αναβιώνοντας τη λογική του μπουλουκιού. Η επιλογή αυτή γίνεται βάσει του ερευνητικού χαρακτήρα της παράστασης, που παρουσιάζεται πότε στη στεριά πότε στη θάλασσα και πότε κάπου ανάμεσα. Είναι όμως και μια πολιτική θέση των Experimento απέναντι στην κατάσταση που επικρατεί σήμερα στη θεατρική πραγματικότητα της Αθήνας: ο δρόμος πραγμάτωσης των επιθυμιών μας για κάτι νέο και φρέσκο περνά μέσα από την προσπάθεια δημιουργίας ανεξάρτητων δομών. Το βανάκι που θα μεταφέρει εμάς, το μαγικό πιάνο του «Lemon», ήχο και φώτα θα μας δώσει τη δυνατότητα να παρέχουμε μια πολιτιστική δυνατότητα σε όλα εκείνα τα μέρη και τους ανθρώπους που η κυρίαρχη πολιτιστική πολιτική αποκλείει κατά έναν τρόπο. Και θα εξελίξει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε αυτό που ονομάζουμε θέατρο συνολικά. Είναι μια κίνηση πολιτιστικής αποκέντρωσης. Στο πλαίσιο αυτού του ταξιδιού, υπάρχει η σκέψη να εντάξουμε κι ένα δεύτερο έργο το οποίο θα μας δώσει τη δυνατότητα εναλλασσόμενου ρεπερτορίου. Είναι μια λογική που ιστορικά εντοπίζεται και πάλι σε αυτό που έκαναν τα μπουλούκια παλιά. Όσο ένας καλλιτέχνης και μία ομάδα δίνει χρόνο σε αυτό που κάνει τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να βρεθεί πιο κοντά σε αυτό που ονειρεύεται.

Οι Experimento, τα Σάββατα του Οκτωβρίου, μετά το τέλος της παράστασης, υποδέχονται επί σκηνής φίλους-μουσικούς και μελωδίες από διαφορετικά σημεία της γης.

© φωτογραφιών: Γιώργος Καπλανίδης

iΞενοδοχείο Μπάγκειον | Μέχρι τις 27 Οκτωβρίου | Προπώληση μέσω viva.gr