Έλενα Μαυρίδου: «Ο Μπέκετ βάζει τους χαρακτήρες του να μιλούν σαν ποιητές και αλήτες την ίδια στιγμή»

Η Έλενα Μαυρίδου μας βάζει στο αινιγματικό σύμπαν του Σάμουελ Μπέκετ συζητώντας με την Μαρία Κρύου για το «Περιμένοντας τον Γκοντό» που παίζεται στο θέατρο Χώρος.

Ποιος ή τι είναι ο αναμενόμενος Γκοντό;
Αυτή είναι μια ερώτηση που μας βασανίζει όλους. Το να αναρωτιόμαστε, ποιος ή τι είναι ο αναμενόμενος Γκοντό δεν έχει κανένα νόημα. Δεν ξέρει κανείς ποιος είναι ο Γκοντό και δεν έχει σημασία ποιος ή τι μπορεί να είναι. Ο Γκοντό δεν είναι εκεί. Ο Γκοντό παραμένει αινιγματικός, ακριβώς επειδή είναι το όνομα «αυτού του γεγονότος» που ορίζει τη ζωή ως αναμονή για κάτι. Το «περιμένοντας», λοιπόν, είναι η λέξη που έχει τη μεγαλύτερη δύναμη στο έργο.

Ποιο ερώτημα βρίσκεται στον πυρήνα του έργου του;
Προκύπτουν πολλά ερωτήματα και μπορούν να προκύπτουν συνεχώς. Σαν ένας καθρέφτης μέσα σε έναν άλλο καθρέφτη κι ούτω καθεξής. Θα αναρωτιόμαστε για πάντα για την φύση μας και την αποστολή μας στη ζωή. Οι προεκτάσεις που παίρνουν τα ερωτήματα έχουν να κάνουν με το τρόπο που ορίζουμε την πορεία της ζωή μας. Και σε ποια πλευρά στεκόμαστε κάθε φορά που αναρωτιόμαστε. Αγαπάμε, μισούμε, δουλεύουμε, καταναλώνουμε, βαριόμαστε, φιλοσοφούμε για τον άνθρωπο. Μια αιωνιότητα αναμονής και προσδοκίας. Όσο κι αν χτυπιόμαστε και όσο κι αν γεμίζουμε τη ζωή μας με δραστηριότητες και πράγματα, Το τέλος αυτού του έργου απ’ την αρχή φαίνεται. Δε συμβαίνει τίποτα.

Τι θαυμάζεις περισσότερο στον Μπέκετ;
Την αινιγματική και άναρχη φύση του. Είναι άναρχος με ελλειπτική γλώσσα, έγραψε σε άλλη γλώσσα απ’ τη μητρική του, εκφυλίζοντας ουσιαστικά τους γραμματικούς κανόνες και φέρνοντας μια απενοχοποίηση στην εγκαθιδρυμένη αντίληψη των γραμμάτων, ότι η γλώσσα έχει τη μοναδική ικανότητα να μιλήσει από μόνη της για την αλήθεια. Και, όταν αυτό γίνεται από ένα γνώστη της γλώσσας και της γραμματικής, είναι κάτι το σπουδαίο. Το έργο του είναι, λοιπόν, σπουδαίο ακριβώς, γιατί δεν έχει καμία αγωνία να είναι.

Η κωμικότητα των διαλόγων και η θεατρική διάσταση μιας κατάστασης αποτελούν κλειδιά για τις παραστάσεις έργων του Μπέκετ;
«Τραγικοκωμωδία σε δυο πράξεις» συνήθιζε να λέει γι’ αυτό ο Μπέκετ. Η κωμωδία παραδοσιακά βασίζεται στην ανωτερότητα του κοινού απέναντι στους χαρακτήρες της. Γελάμε με αυτούς για να γελάσουμε ουσιαστικά με τον εαυτό μας. Στην τραγωδία θαυμάζουμε τους ήρωες, αλλά έχοντας και μια αίσθηση ανωτερότητας ως κοινό, γιατί ξέρουμε ότι θα έρθει η πτώση του θαυμαστού αυτού ήρωα. Υπάρχει η τραγική ειρωνεία. Στην περίπτωση του Γκοντό ο Μπέκετ αρνείται να δώσει μια θέση στο κοινό. Γελάμε με τους κωμικούς αυτούς ήρωες αλλά δεν έρχεται ποτέ κάτι που να μας λυτρώσει ή να μας βάλει σε κάποια θέση για να μας ανακουφίσει. Όλοι περιμένουμε κάτι που δεν έρχεται. Η κωμικότητα, λοιπόν, των διαλόγων έχει τη σημασία της, αλλά τα πράγματα ισορροπούν σε μια άγνωστη φόρμα χωρίς όνομα – που είναι ένα ανοιχτό υλικό προς αναζήτηση - τελείως ανεξάρτητη από τις κλασικές κωμωδίες και την αρχαία τραγωδία.

Πώς γεμίζεις τα κενά, με σύμβολα, με μιμήσεις;
Ο Μπέκετ κατακερματίζει χαρακτήρες. Τους βάζει να μιλούν σαν ποιητές και αλήτες την ίδια στιγμή. Παίζει με το χρόνο της δραματουργίας και των ηρώων της. Αυτό με κάνει να αναρωτιέμαι τι σημαίνει σκηνικός χώρος και χρόνος για αυτό το έργο. Οι ήρωες εγκλωβισμένοι σ’ ένα τετράγωνο σκηνικό χώρο. Η σιωπή εν κινήσει η ενεργή ακινησία, κατακερματισμένοι έντονοι κλόουν που φλυαρούν, προσπαθώντας να κρατηθούν στη ζωή απ’ τη μεγάλη φόρμα της ίδιας τους της φύσης σε μια εποχή που ο κλόουν θεωρείται κάτι το παρωχημένο. Οι χαρακτήρες του αποτελούν σαρκική ενσάρκωση της αγωνίας μπροστά στον παραλογισμό της ζωής. Εσύ πως στέκεσαι απέναντι στο παράλογο ως άνθρωπος; Οι λέξεις «παράλογο», «σουρεαλιστικό», «οξύμωρο», «τραγελαφικό», «αστείο», «γελοίο», «τραγικό», «παράξενο», «ονειρικό» είναι λέξεις που μου αρέσουν και φλερτάρω με αυτές ποικιλοτρόπως στη ζωή μου. Άλλοτε με χιούμορ, τόλμη και δύναμη και άλλοτε απόλυτα πλανεμένη, θλιμμένη, εγκλωβισμένη μέσα στην απόλυτη μετριότητα της ύπαρξής μας. Στη μονοτονία της ζωής που γίνεται η ίδια η παρωδία της. Κλασικός κλόουν δηλαδή.

Ποια είναι τα σχέδια σας για το θέατρο Χώρος; Συνεχίζετε ως ομάδα;
Συνεχίζουμε για 3η χρονιά τη λειτουργία του θεατρικού εργαστηρίου για επαγγελματίες ηθοποιούς και συζητάμε την προοπτική συνεργασιών και καινούργιων παραστάσεων στο θέατρο Χώρος. Μας ενδιαφέρει ο Χώρος να ανοίξει σε παραστάσεις και μαθήματα. Προς το παρόν, δοκιμάζουμε να δουλέψουμε ξεχωριστά πράγματα χρησιμοποιώντας μοιραία κοινή γλώσσα και κοινούς κώδικες λόγω της μεγάλης αφοσίωσης όλων στην ταυτότητα της ομάδας. Αυτό φιλτράρεται απ’ τον καθένα ξεχωριστά και ανοίγει περιθώρια δοκιμών σε καινούργια πράγματα.