Οι Forced Entertainment υπερβαίνουν τις συμβάσεις και παρουσιάζουν στην Πειραιώς 260 (1-9/6), στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, το «Όλος ο Σαίξπηρ σ’ ένα τραπέζι». Ο σκηνοθέτης της θρυλικής ομάδας εξηγεί τα «πώς» και «γιατί» στη Μαρία Κρύου.
Είναι ο Σαίξπηρ ο μεγαλύτερος συγγραφέας όλων των εποχών;
Ο Σαίξπηρ παραμένει για μένα συνδεδεμένος με σχολές και σπουδές. Απολαμβάνω τη γλώσσα, με αιχμαλωτίζει κάθε φορά που βλέπω τα έργα του, αλλά είναι ακόμη λίγο «στοιχειωμένα» από την αίθουσα διδασκαλίας.
Στην παράστασή σας ο Άμλετ είναι ένα βάζο, η Λαίδη Μακμπέθ μια γυάλινη κανάτα...
Τα αντικείμενα χρησιμοποιούνται με έναν μάλλον κωμικό τρόπο, εφόσον τα σημαντικά αντικείμενα των έργων –αυτά τα πολιτισμικά σύμβολα– χαμηλώνουν, εξισώνονται και συναντιούνται με τα βαρετά, συνηθισμένα και μάλλον ανόητα καθημερινά πράγματα. Ένας βασιλιάς γίνεται μια μπουκάλα ξυλόκολλα. Μια πριγκίπισσα ένα βάζο μαρμελάδας. Ένας υπηρέτης γίνεται ένα τσεκούρι. Ένας άλλος γίνεται ένα μικρό κουτί κορνφλέικς. Φυσικά και υπάρχει κάτι πολύ κωμικό σε όλα αυτά! Ταυτόχρονα, όμως, τα πράγματα στ’ αλήθεια αναπαριστούν τους χαρακτήρες, όσο παράλογη κι αν φαίνεται η αρχική πρόταση: πραγματικά καταλήγει ο θεατής να κοιτάζει το χάρτινο λουλούδι στο μικρό βάζο, που είναι η Οφηλία, να νοιάζεται γι’ αυτή και ν’ αναρωτιέται τι πρόκειται να κάνει ή να πει.
Υπάρχει κάτι ανόητο και ταυτόχρονα μαγικό σ’ αυτό που κάνουμε με τα αντικείμενα – και η ανοησία και η μαγεία συνδέονται μεταξύ τους. Δεν θέλαμε να υπερφορτώσουμε το εγχείρημα αυτό με συμβολισμούς – μας φάνηκε καλύτερο να το κρατήσουμε πιο χαλαρό, με σκοπό να διατηρήσουμε την ιδέα ότι ο πυρήνας του είναι λίγο ή πολύ αυτοσχεδιαστικός. Αυτό που μου αρέσει σε αυτό το μάλλον παράδοξο κουκλοθέατρο είναι ότι ενώ κατά κάποιον τρόπο πιάνουμε όλα τα έργα, την ίδια στιγμή δεν τα δουλεύουμε ολόκληρα, αλλά μόνο στις γενικές τους γραμμές, παρουσιάζοντας την «καρδιά» τους. Το αληθινά ενδιαφέρον, λοιπόν, είναι ότι οι ιστορίες, ακόμη και σε αυτή την τόσο αφαιρετική, αυτοσχέδια μορφή τους εξακολουθούν να λειτουργούν και να φέρουν το νόημά τους.
Πώς εμπνευστήκατε τη συγκεκριμένη παράσταση;
Όλα ξεκίνησαν από το διαρκές ενδιαφέρον μας για τις διαδικασίες του δανεισμού, της εκ νέου αφήγησης και της μεταμόρφωσης των ιστοριών καθώς επίσης και από την έντονη επιθυμία μας να χρησιμοποιούμε τη γλώσσα σαν ένα μέσο δημιουργίας εικόνων. Για το «Όλος ο Σαίξπηρ σ’ ένα τραπέζι» («Complete Works: Table Top Shakespeare») προσεγγίσαμε τα έργα του Σαίξπηρ προσπαθώντας να τα αποσυνθέσουμε, φτάνοντας στην πλοκή αυτή καθαυτή, ερευνώντας τους μηχανισμούς της αφήγησης που την υπηρετούν, διαδικασία που, κατά τη γνώμη μου, δίνει μια τελείως διαφορετική οπτική στα έργα του.
Τι απαντάτε σε εκείνους που ίσως ισχυριστούν ότι βεβηλώνετε τα έργα του ελισαβετιανού βάρδου;
Δεν αντιμετωπίζω τον Σαίξπηρ ως κάτι ιερό – τον βλέπω σαν ένα σωρό κειμένων, ένα σύνολο λέξεων πάνω σε σελίδες, έναν τόπο συνάντησης. Το έργο του είναι σύγχρονο όταν το διαβάζουμε επειδή εμείς είμαστε σύγχρονοι. Εμείς δίνουμε ζωή στο έργο, με τους δικούς μας τρόπους. Με αυτή την έννοια, τείνω να βλέπω τον Σαίξπηρ σαν ένα σύνολο δυνατοτήτων, ένα σύνολο λέξεων που μπορεί να οδηγήσει σε πολλά διαφορετικά πράγματα. Ίσως αυτό που κάνει τον Σαίξπηρ να διαρκεί τόσο πολύ ως μια πολιτιστική δύναμη είναι ότι τα έργα του είναι φτιαγμένα από πολύ καλή πρώτη ύλη, την οποία οι άνθρωποι μπορούν κρατήσουν και να χρησιμοποιήσουν στην αναζήτηση πολλών και διαφορετικών ιδεών. Φυσικά μπορεί κανείς να εστιάσει στα ίδια τα έργα, τα οποία είναι πλούσια και ανοιχτά την ίδια στιγμή, γεγονός που τα κάνει εξαιρετικά εργαλεία για την «αλχημεία» που αποτελεί το ζωντανό θέατρο.
Ακολουθήσατε κάποια ειδική μέθοδο ώστε οι ηθοποιοί να προβάλλουν μια ζωή πάνω σε μια φιάλη χλωρίου ή μια κονσέρβα από φασόλια;
Τα αντικείμενα μοιάζουν κάπως με μαριονέτες ένας απλός, αυτοσχέδιος τρόπος να δημιουργείς ψυχαγωγία στο τραπέζι. Υπάρχουν επίσης stand ins για τους χαρακτήρες – άβαταρ που μας βοηθούν να καταλάβουμε και να ζωντανέψουμε το έργο. Οι ηθοποιοί είναι αφηγητές ο ρόλος τους είναι να λένε ιστορίες σε μια απλή, καθημερινή γλώσσα. Την ίδια στιγμή είναι αυτοί που κινούν τα νήματα των μαριονέτων- χαρακτήρων στη σκηνή-τραπέζι. Μέρος της αποστολής τους είναι να διηγούνται την ιστορία με ένα μαγευτικό τρόπο, να παίρνουν το κοινό μαζί τους σε ένα ταξίδι. Η άλλη πλευρά είναι να ζωντανεύουν τα αντικείμενα, να μας κάνουν να τα προσέχουμε, να τα κοιτάζουμε και να τα αντιμετωπίζουμε σαν χαρακτήρες μιας αφήγησης. Αυτό επιτυγχάνεται με το να παίρνουμε το χρόνο μας και να εστιάζουμε την προσοχή μας. Μπορεί να απαιτείται αρκετή δουλειά για να εστιάσει κάποιος σε αυτή τη σκηνή-μινιατούρα, αλλά οι άνθρωποι ενθουσιάζονται συχνά από το αποτέλεσμα.
Πού οφείλεται η 30ετής επιτυχία των Forced Entertainment;
Αυτό που κάνουμε στους Forced Entertainment είναι ένα πείραμα, μια ομαδική έρευνα σχετικά με τις δυνατότητες του θεάτρου. Ερευνούμε τι είδους διαλόγους και εμπειρίες μπορούμε να δημιουργήσουμε για το κοινό, σε ποιες διαδρομές μπορούμε να το οδηγήσουμε. Τα τελευταία 30 χρόνια, κατακτήσαμε μια σημαντική θέση στον κόσμο του θεάτρου, τουλάχιστον σε διεθνές επίπεδο – νομίζω ότι η ιδιαιτερότητα και το όραμα αυτού που κάνουμε έχουν γίνει αποδεκτά στο κοινό της κεντρικής Ευρώπης και σε ένα βαθμό έχουμε επηρεάσει νεότερους καλλιτέχνες. Σίγουρα έχουμε βρει και μια θέση στο Ηνωμένο Βασίλειο, αν και θα έλεγα ότι παραμένουμε λίγο έξω – το θέατρο εδώ είναι ακόμα αρκετά συντηρητικό.
Περισσότερες πληροφορίες
Όλος ο Σαίξπηρ σ’ ένα τραπέζι
Μέσα σε εννιά ημέρες, και γύρω από ένα τραπέζι, παρουσιάζονται συμπυκνωμένες εκδοχές όλων των έργων του Σαίξπηρ, με τη δυναμική βρετανική ομάδα του θεάτρου της επινόησης (devised theatre) να χρησιμοποιεί καθημερινά αντικείμενα για να υποκαταστήσει τους χαρακτήρες.
