Πάτροκλος Σκαφίδας©
Η βραβευμένη Ελληνίδα δημιουργός, ηθοποιός και σκηνοθέτρια Ραφίκα Σαουίς είναι ανάμεσα στους καλλιτέχνες που έχουν κατορθώσει να ξεφύγουν από τα εγχώρια και να παρουσιάσουν τη δουλειά τους στο εξωτερικό. Με τη νέα της παράσταση "Αγαμέμνων: Ο κύκλος του αίματος", που έκανε πρεμιέρα στο ιστορικό θέατρο La MaMa της Νέας Υόρκης, αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές, έγινε η πρώτη Ελληνίδα που προσκλήθηκε να ανεβάσει το έργο της στο θέατρο που ίδρυσε η κορυφαία δημιουργός του σύγχρονου αμερικανικού θεάτρου και τακτική επισκέπτρια των Δελφών, Ellen Stewart (1919- 2011). Τον Ιανουάριο του 2025 η παράσταση θα παιχτεί στο θέατρο Ακροπόλ στην Αθήνα (13, 20, 27/1). Θεατρική και κινηματογραφική αφήγηση είναι αλληλένδετες στη σύγχρονη εκδοχή της τραγωδίας του Αισχύλου σε ένα πολιτικό θρίλερ φτιαγμένο με τους όρους του cinematic theatre. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η Κλυταιμνήστρα της Ραφίκα Σαουίς θυσιάζεται σαν άλλη Ιφιγένεια στο βωμό της "δικαιοσύνης", προσπαθώντας να σπάσει τα δεσμά της πραγματικότητάς της, με φόντο το τέλος ενός πολέμου. Επί σκηνής θα βρεθούν μαζί με την δημιουργό ο Μάνος Βακούσης στον ρόλο του Αγαμέμνονα, ο Σαμουήλ Ακίνολα ως Κήρυκας και σε βίντεο ο Κρις Ραντάνοφ ως Αίγισθος. Τη δημιουργική ομάδα συμπληρώνουν ο εικαστικός Μιχάλης Αργυρού, ο μουσικός Μανώλης Μανουσάκης, ο media και documentary artist Αστέρης Κούτουλας και η Γερμανίδα δραματουργός Isabella Sedlak.
Ποια ήταν η εμπειρία σας από την πρεμιέρα της παράστασης στο ιστορικό θέατρο La MaMa της Νέας Υόρκης;
Η πρεμιέρα στο La MaMa ήταν για μένα μια στιγμή γεμάτη ένταση και συναισθηματική φόρτιση. Το θέατρο αυτό έχει μια μοναδική ιστορία. Και έχω υπάρξει θαυμάστρια του έργου της Ellen Stewart, ειδικά όσον αφορά στην έρευνα της στην αρχαία ελληνική τραγωδία. Δεν θα ξεχάσω ποτέ όταν παιδί είδα τις "Τρωάδες" της στο Θέατρο Πέτρας. Γυμνές "Τρωαδίτισσες" να κατεβαίνουν σαν αγρίμια τρέχοντας από τους βράχους της που περικυκλώνουν φυσικά το θέατρο. Ήταν κάτι καινούργιο. Η πρεμιέρα μας τώρα ήταν ακριβώς μετά τις αμερικανικές εκλογές, και η Νέα Υόρκη ήταν συναισθηματικά φορτισμένη. Αυτή η συγκυρία μας έδωσε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε πώς η τέχνη μπορεί να γίνει καθρέφτης της κοινωνίας μας, να ανοίξει διαλόγους και να προκαλέσει σκέψεις σχετικά με τις επιλογές μας και τις συνέπειές τους. Οι αντιδράσεις του κοινού ήταν αποκαλυπτικές γιατί είχαν όλοι θυμό μέσα τους για το αποτέλεσμα. Ειδικά σε σχέση με τους πολέμους και για το ζήτημα της έκτρωσης που μας επιστρέφει στο σκοτάδι, όταν η κοινωνία θέλει να απαγορεύσει στη γυναίκα το δικαίωμα που έχει στο σώμα της και την ελεύθερη επιλογή.
"Για το 2025, εύχομαι να δώσουμε φωνή σε εκείνους που υποφέρουν και να εργαστούμε για έναν κόσμο όπου η δικαιοσύνη και η ισότητα θα είναι αυτονόητες".
Πώς αντιμετώπισαν την παράσταση οι ξένοι κριτικοί αλλά και το κοινό;
Και μόνο το γεγονός ότι μέσα σε μόλις δύο εβδομάδες λάβαμε οκτώ κριτικές μου φαίνεται απίστευτο. Δεν το έχω ξαναζήσει. Οι ξένοι κριτικοί και το κοινό αντέδρασαν πολύ καλά! Με εντυπωσίασε η προσέγγιση. Η Yohana Roe που είναι μια σημαντική θεωρητικός και κριτικός τέχνης - και γνωστή στο φεμινιστικό κίνημα - έκανε ολόκληρη δραματουργική ανάλυση του έργου ως κριτική. Επίσης ήρθε ένας φοιτητής του τμήματος θεατρολογίας από το Columbia University δύο φορές στην παράσταση και μετά μου ζήτησε να κάνει την πρακτική του στη δραματουργική προσέγγιση της παράστασης. Με συγκίνησε πολύ και κατάλαβα ότι κάτι μάλλον λειτουργεί. Πιστεύω γιατί η βάση του κειμένου του Αισχύλου δεν απουσιάζει. Είναι το κείμενο του Αισχύλου, το οποίο έχω συνενώσει με προσωπικές μαρτυρίες που αντιστοιχούν στους χαρακτήρες του πρωτότυπου, όπως ο φύλακας, όπως η Κασσάνδρα, όπως ο κήρυκας, ακόμα και η Κλυταιμνήστρα. Έχουμε λοιπόν τη μαρτυρία ενός συνοριοφύλακα, μιας προσφύγισσας, μιας μάνας που έχασε το παιδί της εξαιτίας του πολέμου και ενός στρατηγού. Όλοι θύματα της μηχανής του πολέμου. Όλοι συνδιαλέγονται με το αρχαίο κείμενο. Ο Αγαμέμνονας επιστρέφει ως νεκρός μέσα από τον Αγαμέμνονα του Γιάννη Ρίτσου που είναι η κατακλείδα της παράστασης μας. Οι θεατές ένιωσαν την ανάγκη να συζητήσουν τα θέματα που θίγονται, και αυτό είναι το πιο σημαντικό — η τέχνη μας ενώνει και μας καλεί να αναλογιστούμε τον κόσμο γύρω μας.
"Η Κλυταιμνήστρα είναι μια καθολική φιγούρα. Εκφράζει τις γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση, αλλά και τις ψυχές που έχουν πληγεί από ένα σύστημα εξουσίας που δεν τους επιτρέπει να είναι ελεύθερες".
Πώς ξεκίνησε η ιδέα για τη δημιουργία της παράστασης;
Η ιδέα προήλθε από μια βαθιά επιθυμία να εξερευνήσουμε τη φύση του πολέμου και της εξουσίας. Ο Αισχύλος έγραψε την "Ορέστεια" μετά την επιστροφή του από τον πόλεμο. Καταθέτει την εμπειρία του μέσα από συμβολισμούς και μύθους και πραγματικότητες της εποχής. Για εμένα η Κλυταιμνήστρα δεν είναι απλώς μια τραγική φιγούρα, αλλά αντιπροσωπεύει στην παράσταση τον σύγχρονο άνθρωπο που έχει πληγεί από την εξουσία. Ζει εγκλωβισμένος σε μια πραγματικότητα που δεν είναι πια επιλογή του, κουβαλώντας ένα τεράστιο φορτίο ενοχής. Αυτή η ενοχή μας οδηγεί σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, και η Κλυταιμνήστρα εκφράζει όλες τις γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί, όλες τις φωνές που δεν ακούγονται.
"Η πρεμιέρα μας ήταν ακριβώς μετά τις αμερικανικές εκλογές, και η Νέα Υόρκη ήταν συναισθηματικά φορτισμένη. Μια συγκυρία που μας έδωσε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε πώς η τέχνη μπορεί να γίνει καθρέφτης της κοινωνίας μας, να ανοίξει διαλόγους και να προκαλέσει σκέψεις σχετικά με τις επιλογές μας και τις συνέπειές τους".
Πείτε μας δύο λόγια για την ερμηνεία του ρόλου της Κλυταιμνήστρας. Μέσα από την επιλογή της οπτικής της Κλυταιμνήστρας μιλάτε για τη γυναίκα σε κάθε εποχή;
Ακριβώς. Η Κλυταιμνήστρα είναι μια καθολική φιγούρα. Εκφράζει τις γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση, αλλά και τις ψυχές που έχουν πληγεί από ένα σύστημα εξουσίας που δεν τους επιτρέπει να είναι ελεύθερες. Η ερμηνεία εστιάζει σε μια γυναίκα-σύμβολο, που αγωνίζεται να βρει τη φωνή της σε έναν κόσμο γεμάτο ανισορροπία. Αυτή η διπλή φύση της — η δύναμη και η ευαλωτότητα — είναι που την καθιστά τόσο ελκυστική και επίκαιρη.
Μιλήστε μας για τη διαδικασία της μεταγραφής της τραγωδίας του Αισχύλου σε ένα σύγχρονο έργο.
Δεν πρόκειται για μεταγραφή αλλά για διαφορετική ανάγνωση πατώντας στη δομή του "Αγαμέμνονα". Τη θέση του Χορού έχουν πάρει στην παράστασή μας οι βιντεοπροβολές που είναι μια σύνθεση εικόνων ντοκιμαντέρ από τους πολέμους και τις συνέπειες αυτών. Με αυτόν τον τρόπο, με σεβασμό όμως στο κείμενο, επικαιροποιείται η αρχαία τραγωδία και γίνεται αρκετά απτή και κατανοητή σε σχέση με το σήμερα. Επαληθεύεται η διαχρονική και οικουμενική της διάσταση. Έπρεπε να διατηρήσουμε την ποίηση του αρχαίου κειμένου, ενώ ταυτόχρονα να το συνδέσουμε με τις σύγχρονες προκλήσεις. Αυτή η σύνθεση μας επέτρεψε να αναδείξουμε τις οικουμενικές αλήθειες που υπερβαίνουν το χρόνο.
Ποιες είναι οι προκλήσεις και οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε στον συγκερασμό του πρωτότυπου κειμένου του Αισχύλου με σύγχρονα στοιχεία καθώς και τη χρήση των πολυμέσων και των όρων του cinematic theatre;
Οι προκλήσεις ήταν πολλές. Η ισορροπία μεταξύ του κλασικού και του σύγχρονου απαιτούσε μεγάλη προσοχή και σεβασμό στο εννοιολογικό πλαίσιο του κειμένου. Η χρήση πολυμέσων μας επέτρεψε να δημιουργήσουμε μια οπτική γλώσσα που ενίσχυε την ψυχολογική ένταση του έργου, αλλά και να συνδυάσουμε τις αισθητικές μας προσεγγίσεις με τη δραματική αφήγηση. Η εικόνα λειτουργεί δραστικά και αποτελεσματικά.
Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα/ευχή για το 2025;
Για το 2025, εύχομαι να δώσουμε φωνή σε εκείνους που υποφέρουν και να εργαστούμε για έναν κόσμο όπου η δικαιοσύνη και η ισότητα θα είναι αυτονόητες. Και ας μην καταφέρουμε πολλά, αξίζει να αγωνιζόμαστε. Η τέχνη έχει τη δύναμη να μας ενώνει, να μας καλεί σε δράση και να μας θυμίζει την ανθρωπιά μας. Ας αρμενίζουμε, λοιπόν, σε όμορφες θάλασσες.
Προπώληση εισιτηρίων: more.com
Διαβάστε Επίσης
