Ζωή Ξανθοπούλου: "Πιστεύω στους νέους κόσμους που προτείνει το θέατρο"

Μιλήστε μας για το έργο του Καταλανού συγγραφέα, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ελληνικό θέατρο. Ποια η ιστορία που αφηγείται και τι σας γοήτευσε σε αυτό;

Είναι ένα έργο ευαίσθητα αλλά και πολύ έξυπνα γραμμένο, ώστε ν’ ανακαλύπτει κανείς τις κρυφές ζωές πίσω από τα λόγια των ηρώων. Αποκαλύπτει αριστοτεχνικά τα στοιχεία και τα γεγονότα που συνδέουν τους ήρωες. Ο λόγος είναι απλός, καθημερινός, συχνά ελλειπτικός αλλά και με ποιητικές εκφάνσεις. Με αφορμή το νεκρό σώμα ενός έφηβου αγοριού, αφηγείται στην ουσία την ιστορία ενός απόντα και μέσα από τους παρόντες χαρακτήρες τελικά ανακαλύπτουμε τους λόγους που δεν είναι πια ανάμεσά τους ούτε ο από καιρό απόντας ούτε το νεκρό αγόρι. Με γοήτευσε πως, με αφορμή ένα τραγικό γεγονός, οι ήρωες του έργου μιλάνε τελικά για τη δική τους δυστυχία και πώς αυτή καθορίστηκε κυρίως μέσα από την ερωτική τους ζωή αλλά και τις ταξικές φόρμες. Μ’ ενδιαφέρουν πάρα πολύ αυτές οι λεπτές γραμμές κι αποχρώσεις των ανθρώπων κάτω από τα μεγάλα τους σχήματα.

Πρόκειται για ένα έργο πολλών προσώπων που ερμηνεύονται, όμως, από έναν ηθοποιό. Είναι πρόκληση η σκηνοθεσία του, φαντάζομαι;

Είναι οδηγία του συγγραφέα η ερμηνεία όλων των προσώπων από έναν ή μία ηθοποιό. Πιστεύω όμως ότι, και να μην υπήρχε αυτή η οδηγία, πάλι θα επέλεγα αυτή τη διαδρομή. Οι χαρακτήρες είναι κομμάτια ενός ολόκληρου σώματος, είναι οι πολλαπλές μορφές μιας ζωής που δε βιώθηκε. Είναι πρόκληση, γιατί πρέπει να βρεθεί με μια γεωμετρική κι αρμονική σχέση το τι ενώνει και τι διαφοροποιεί τους χαρακτήρες, με μεγάλη προσοχή ώστε να είναι γνώριμοι αλλά όχι στερεοτυπικές επιλογές. Επίσης, το περιβάλλον πρέπει απέριττα να μπορεί να αγκαλιάσει τους ήρωες, ώστε να συνυπάρχουν στην ιστορία αλλά μέσα από το δικό τους ζωτικό χώρο.

Ο συγγραφέας σημειώνει πως το έργο μπορεί να ερμηνευτεί από άνδρα ή γυναίκα, οποιασδήποτε φυλής, ηλικίας, σωματικής διάπλασης. Έπειτα, όλο και περισσότερο βλέπουμε και ρόλους κλασικών έργων να ερμηνεύονται από ηθοποιούς διαφορετικού φύλου. Τι δηλώνει και δυνατότητες δίνει αυτή η απελευθέρωση;

Το αυτονόητο. Ότι η ουσία των ηρώων έχει να κάνει με τον άνθρωπο. Δεν είναι νέο ως επιλογή. Από πάντα γινόταν αυτό, απλώς τα τελευταία χρόνια γίνεται με μεγαλύτερη συχνότητα, γιατί γίνονται και περισσότερες παραστάσεις. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να ερευνηθούν σε πιο ευρύ φάσμα οι χαρακτήρες και τα στοιχεία που τους συνθέτουν. Πιστεύω στους νέους κόσμους που προτείνει το θέατρο, φαινομενικά αόρατοι στην καθημερινότητά μας αλλά τελικά υπαρκτοί. Να προσθέσω ότι τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα έχει ανοίξει πλέον η συζήτηση για ζητήματα φύλου.

Συνεργάζεστε με τον Αργύρη Ξάφη, έναν από τους εξαιρετικούς ηθοποιούς μας. Πώς είναι το κοινό σας ταξίδι στην προετοιμασία της παράστασης;

Πολύ όμορφο. Και δεν ξέρω πώς να το περιγράψω, για να μπορέσω να εξηγήσω την ομορφιά αυτής της διαδρομής. Είναι η πρώτη φορά που συνεργαζόμαστε, αλλά νιώθω σαν να έχουμε δουλέψει ξανά κι άλλες φορές στο παρελθόν. Υπήρξε από την αρχή κοινός κώδικας και οπτική γωνία, οπότε κυλάνε όλα όμορφα. Μοιραζόμαστε την ίδια αγάπη και την ίδια δημιουργική αγωνία για την παράστασή μας.

Η ματιά σας στο θέατρο συνδυάζει και τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων. Θα δούμε και σε αυτή την παράσταση κάτι ανάλογο; Η σύγκλιση τεχνών διευρύνει τις σκηνοθετικές σας δυνατότητες;

Ερευνώ πάντα τη χρήση των οπτικοακουστικών μέσων στο ζωντανό θέαμα. Μ’ ενδιαφέρει όχι ο εντυπωσιασμός που μπορεί να προκύψει απ' αυτήν, αλλά η οργανική σχέση των μέσων με τη δραματουργία και την αισθητική της κάθε παράστασης. Υπήρχαν αρχικά σκέψεις για χρήση προβολών, αλλά, όσο προχωρούσε η διαδικασία, ενήργησα αφαιρετικά σε σχέση με πολλά στοιχεία που είχα στο μυαλό μου, με προσοχή για να ισορροπήσει στην κόψη ο κόσμος των ηρώων. Δε θα δείτε ευρεία χρήση οπτικοακουστικών. Κυρίως ηχητικό περιβάλλον, ως σύμμαχο στις διαδρομές των ηρώων. Πιστεύω ότι το σύγχρονο θέατρο δε θα έπρεπε να εντάσσεται σε ήδη καθιερωμένες φόρμες ή τάσεις, αλλά να δημιουργεί νέες μέσα από τη σύγκλιση όλων των τεχνών. Μου αρέσει να παίρνω στοιχεία από παντού και να τα συνδυάζω, να τα βάζω να αλληλεπιδρούν, να συνομιλούν, να συγκρούονται. Έτσι προκύπτουν νέες θεατρικές γλώσσες.

Πώς ξεκίνησε η διαδρομή σας στις τέχνες και στο θέατρο;

Η διαδρομή μου είναι ανοθρόδοξη, κάπως. Μεγάλωσα βλέποντας και διαβάζοντας θέατρο και ξεκίνησα τις σπουδές μου με τον κινηματογράφο και τη φωτογραφία. Ξεκίνησα πολύ νωρίς να εργάζομαι στην τηλεόραση, παράλληλα δούλευα πολύ πάνω στο θέατρο. Πέρασα από πολλές εργασιακές θέσεις στον ευρύτερο καλλιτεχνικό χώρο (σκηνοθέτης, κειμενογράφος, υπεύθυνη δημιουργικού), γύρισα ξανά στο θέατρο ως ηθοποιός και σκηνοθέτης, συνάντησα πάλι τον κινηματογράφο και πάει λέγοντας... Αγαπώ τις μη γραμμικές διαδρομές. Δημιουργούν σχήματα, είναι πιο μαγικές.

Ασχολείστε με τη φωτογραφία, τον κινηματογράφο, το θέατρο. Αγαπάτε κάποιο απ’ όλα περισσότερο; Τι σας οδηγεί κάθε φορά σε κάθε project;

Το θέατρο και ο κινηματογράφος είναι οι μεγάλες μου αγάπες. Σε κάθε project με οδηγεί πρώτα απ’ όλα το ένστικτο, που έμαθα να εμπιστεύομαι όλο και περισσότερο. Κάτι προκύπτει ως ανάγκη, εικόνες και μουσικές μέσα στο μυαλό μου, μια ιδέα, κάτι που είδα ή διάβασα. Οραματίζομαι συχνά project που περιμένουν με πίστη τη στιγμή της υλοποίησής τους. Συνδυαστικά πάντα με τους συνεργάτες. Όσο περνά ο καιρός, οι άνθρωποι με τους οποίους δουλεύω γίνονται το πιο βασικό μου κριτήριο επιλογής για μια δουλειά.

Πώς προέκυψε η εμπειρία σας στο εξωτερικό και τις σας έχει "μάθει" όσον αφορά και στη σύγκριση με τα ελληνικά δεδομένα;

Η πρώτη φορά που έκανα κάτι εκτός Ελλάδος ήταν ως ηθοποιός. Έπαιξα στη Βαρκελώνη τις "Διαδρομές υψηλού κινδύνου" του Ιγκνάσι Γκαρσία Μπάρμπα, σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Παλίλη. Ήταν μοναδική εμπειρία. Η εκεί αποδοχή μού έδωσε μια νέα ώθηση για το πώς ν' αντιμετωπίζω τη δουλειά μου. Ύστερα από λίγα χρόνια, ήρθε η συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο Κωφών της Γερμανίας. Πηγαινοερχόμουν πολύ στη Γερμανία λόγω του κολλητού μου φίλου Μάριου Σαραντίδη, που φοιτούσε στη Μουσική Ακαδημία του Μονάχου. Είδα πολύ θέατρο τότε εκεί, συνάντησα ανθρώπους. Σ' ένα open call του Εθνικού Θεάτρου Κωφών της Γερμανίας έστειλα μια πρόταση και βιογραφικό, πέρασα τρεις συνεντεύξεις και μου έδωσαν το project. Μοναδική εμπειρία. Από εκει και πέρα, άνοιξε ο δρόμος των συνεργασιών και σε άλλες χώρες. Είδα ότι μου αρέσει και μου πάει πολύ αυτή η πολυπολιτισμική επαφή με καλλιτέχνες και κοινό κι εκτός Ελλάδας. Αυτός ο δρόμος είναι πλέον κομμάτι της ζωής μου. Η εμπειρία μου στο εξωτερικό μ’ έμαθε να μην απογοητεύομαι, να έχω περισσότερο εμπιστοσύνη στη δουλειά μου, να δημιουργώ με χαρά κι ελευθερία,να μη φοβάμαι αυτό που είμαι και να επαναπροσδιορίζομαι χωρίς ενοχές συνεχώς. Επίσης, μου επιβεβαίωσε για μια ακόμα φορά πως το θέατρο είναι τόπος συνάντησης των πάντων.

Πείτε μας κάτι off the record.

Περιμένω με χαρά την πρεμιέρα μας, αλλά κάπου βαθιά μέσα μου μελαγχολώ που τελειώνουν οι πρόβες. Δεν έχω ακόμα χορτάσει τις δημιουργικές διαδρομές με τους ήρωες του έργου κι όπου να 'ναι αυτονομούνται.