Με πρωταγωνίστρια μια υπερτριακοσάχρονη λυρική τραγουδίστρια, η όπερα του Λέο Γιάνατσεκ «Υπόθεση Μακρόπουλου» ανεβαίνει στην Εθνική Λυρική Σκηνή από 20/5. Ο Γιάννης Χουβαρδάς, που σκηνοθετεί την παράσταση, μας μιλάει για θαυματουργά υγρά, το σπουδαίο έργο του Τσέχου συνθέτη και την όχι και τόσο αμφίρροπη μάχη του ανθρώπου με το θάνατο.
Πιστεύετε στα μαγικά ελιξίρια;
Ελιξίρια υπάρχουν, για το μαγικά δεν είμαι σίγουρος. Όλοι βέβαια θα θέλαμε να καταπιούμε ένα υγρό και ως διά μαγείας να απαλλαγούμε από ασχήμια, αρρώστιες, γηρατειά, θάνατο... Αλλά αν είχε βρεθεί κάτι τέτοιο, θα το ξέραμε, δεν θα το ξέραμε; Αυτό που σίγουρα υπάρχει είναι η ανθρώπινη ανασφάλεια μπροστά σε κάθε είδους τέλος, που γεννά την ανάγκη της ψευδαίσθησης αλλά και την εκμετάλλευση αυτής της ανθρώπινης αγωνίας.
Τι αποτελεί για εσάς το ελιξίριο της ζωής;
Ένας άλλος άνθρωπος που με κοιτάζει στα μάτια.
Τι αισθανθήκατε όταν πρωτακούσατε τη μουσική του Λέο Γιάνατσεκ για την τρίπρακτη όπερα που σκηνοθετείτε;
Η μουσική του Γιάνατσεκ είναι πολύ απαιτητική, αλλά ανταμείβει όποιον την ακούσει με ανοιχτά αφτιά. Πέραν αυτού, διαθέτει εξαιρετική δύναμη, πρωτοτυπία και μια ιδιαίτερη δραματικότητα. Σου γεννά πολλά και αντιφατικά συναισθήματα: από αναστάτωση, αγωνία κι έξαρση μέχρι εύθυμη διάθεση, ενθουσιασμό και στο τέλος μια παράξενη ψυχική ηρεμία.
Η όπερα του Γιάνατσεκ βασίζεται σε έργο του Κάρελ Τσάπεκ, της εμβληματικής μορφής της τσέχικης λογοτεχνίας, που μας άφησε ως παρακαταθήκη τη λέξη «ρομπότ» σε ένα έργο του επιστημονικής φαντασίας του 1920. Ιδιαίτερη περίπτωση στο έργο του είναι και η «Υπόθεση Μακρόπουλου». Tι θα πρέπει να ξέρει κάποιος γι’ αυτήν;
Ο Γιάνατσεκ έχει βασιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό στο πρωτότυπο, γι’ αυτό και η μουσική του παραπέμπει σε ένα υβρίδιο μεταξύ όπερας και θεάτρου, ίσως μοναδικό στο είδος του. Το έργο του Τσάπεκ –αλλά και η διασκευή του Γιάνατσεκ (που είναι ιδιαίτερα πιστή στο πρωτότυπο)– θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φιλοσοφικό δράμα, γεμάτο όμως ειρωνικό σκεπτικισμό και αγωνία για την έννοια του πεπερασμένου και της ματαιότητας. Θα πρόσθετα ωστόσο ότι η εμβάθυνση που προσέδωσε ο Γιάνατσεκ στη θεματική του Τσάπεκ είναι τόσο απίστευτη, που σε πολλά σημεία προκαλεί ρίγος, όπως και η συγκλονιστική ανθρωπιά με την οποία ντύνει τις υπάρξεις του έργου, και ιδίως την κεντρική ηρωίδα Εμίλια Μάρτι.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στη σκηνοθεσία όπερας;
Έχοντας πια δουλέψει πάνω σε αρκετά και «δύσκολα» έργα του λυρικού ρεπερτορίου και σε πολλές διαφορετικές όπερες, μπορώ να πω πως η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να συνδυάζει το τελικό αποτέλεσμα γνήσια θεατρικότητα και μουσική αρτιότητα. Αυτό σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται και από τη δημιουργική συνεργασία με τον μαέστρο και τους τραγουδιστές, κάτι που στην προκειμένη περίπτωση υπάρχει και με το παραπάνω.
Ως σκηνοθέτης πάντα κάτι ψάχνετε... Ποιο είναι το εύρημα που θα θέλατε να καταλάβει ο κόσμος στη συγκεκριμένη παράσταση;
Αυτό που κυρίως προσπάθησα μέσα από την παράσταση είναι να χτιστεί ένα αυτοτελές σύμπαν (μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά) μέσα στο οποίο, χωρίς δυνατότητα διεξόδου διαφυγής, όλα τα πρόσωπα να δώσουν έναν υπέρ πάντων αγώνα με το θάνατο, του οποίου ο τελικός νικητής είναι εκ των προτέρων γνωστός. Αυτό είναι το μεγαλείο της ζωής... Αυτό ελπίζω να είναι και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της παράστασης.
Ποιες είναι οι ιδιαίτερες απαιτήσεις στον ρόλο της υπερτριακοσάχρονης Εμίλια Μάρτι, που ερμηνεύει η διεθνούς φήμης υψίφωνος Έλενα Κελεσίδη;
Συνοπτικά είναι ένας ρόλος που τσακίζει κόκαλα. Οι απαιτήσεις του είναι τρομακτικές, ζητάει αθλητικές, ακροβατικές θα έλεγα, ικανότητες. Η Έλενα Κελεσίδου όμως, αυτή η υπέροχη καλλιτέχνις, διαθέτει όλα τα προσόντα κι έχει δουλέψει πολύ σκληρά για να δρέψει τις δάφνες του δικού της ωραίου αγώνα.
Πώς είναι αισθητικά το σκηνικό περιβάλλον της παράστασης;
Ένας χώρος διαχρονικός, ένας μεγάλος προθάλαμος προς το επέκεινα, πλήρης με τους «φροντιστές» του, τον «γιατρό» του, τους «ασθενείς» του, την καθημερινή του «ρουτίνα», το ωραίο θερμοκήπιό του, τις αφόρητες τελετουργίες του, την αβάσταχτη νομοτέλειά του, την αναπόδραστη κωμωδία του και τα τρομερά μυστικά του.
Περισσότερες πληροφορίες
Υπόθεση Μακρόπουλου
Το εμβληματικό έργο του Γιάνατσεκ συνδυάζει το υπαρξιακό δράμα με το φανταστικό στοιχείο και μιλά για την ιστορία της διάσημης τραγουδίστριας Εμίλια Μάρτι, μιας κυρίας τριακοσίων ετών.
