Μπήκαμε στα νέα comedy clubs της Αθήνας

Με μια μπίρα στο χέρι, καθισμένος σε στουλ, περιμένω να ξεκινήσει η παράσταση. Είναι πρεμιέρα και το μαγαζί είναι γεμάτο. Η ταξιθέτρια οδηγεί τους τελευταίους θεατές στα κενά τραπεζάκια και, ενώ το παζλ της πλατείας συμπληρώνεται, από το λιγοστό φωτισμό καταλαβαίνω πως στο κοινό υπάρχουν όλες οι ηλικίες, από έφηβοι και φοιτητές μέχρι σαραντάρηδες ή πενηντάρηδες, με τους οποίους σε λίγα λεπτά θα γελάμε στον ίδιο χρόνο και ρυθμό, σαν μια μεγάλη παρέα. Η μουσική πέφτει και το κανάλι του μικροφώνου περνάει στον ήχο. Πέντε stand up κωμικοί –ένας παρουσιαστής και ακόμη τέσσερα ονόματα από την αναπτυγμένη πλέον σκηνή της πρωτεύουσας– είναι οι σταρ για το αποψινό δίωρο, σε ένα από τα τρία κλαμπ κωμωδίας που ξεκίνησαν την πορεία τους αυτήν τη σεζόν στην Αθήνα.

Όταν πριν από μερικές ημέρες μιλούσα με τον Λάμπρο Φισφή και μου έλεγε ότι «σε ένα comedy club κάθε δευτερόλεπτο μετράει», αδυνατούσα να καταλάβω την ένταση που μου περιέγραφε. Λίγος χρόνος για κάθε κωμικό σημαίνει πυκνός χρόνος αστείων και, εφόσον οι συνθήκες είναι κομμένες και ραμμένες στα μέτρα του stand up, το αποτέλεσμα μοιραία εκτοξεύεται. Μικρή απόσταση ανάμεσα στη σκηνή και στους θεατές, κωμικοί με τα καλύτερα κείμενά τους και ατμόσφαιρα που ταιριάζει γάντι στο είδος: άνετο σαν μπαρ και κατάλληλο για παράσταση σαν θεατρική σκηνή, το κλαμπ κωμωδίας είναι ένας υβριδικός χώρος που δεν αποκαλείται τυχαία «σπίτι του stand up».

Για να πετύχει η συνταγή της «παράστασης-speed dating», την οποία έχει ένα βραδινό σόου σε comedy club, χρειάζεσαι πολλά πρόσωπα αλλά και διαφορετικές γενιές κωμικών, με δια­φορετική εμπειρία επί σκηνής η καθεμία. Αυτό είναι κτήμα των τελευταίων –χοντρικά τριών– χρόνων.

Τόσα χρόνια τάιζα τη φαντασία μου με βιντεάκια από τα κλαμπ-μεγαθήρια του εξωτερικού, το Comedy Store και το Top Secret Comedy Club στο Λος Άντζελες, το Caroline’s on Broadway και το Gotham Comedy Club στη Νέα Υόρκη ή το νεότερο Hot Water Comedy Club στην καρδιά του Λίβερπουλ, κι έψαχνα μετά μανίας ιστορίες από όσους πρόλαβαν τις Νύχτες Κωμωδίας, το πρώτο κλαμπ που εμφανίστηκε στον αθηναϊκό χάρτη. Το μπουμ που παρατηρήθηκε τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 στις αγγλόφωνες χώρες, με εκατοντάδες χώρους να φτιάχνονται αποκλειστικά για να υπηρετήσουν το είδος της κωμωδίας (ανάμεσα στο 1978 και το 1988 άνοιξαν πάνω από τριακόσια comedy clubs στις ΗΠΑ), έφτασε στην Ελλάδα αρκετά χρόνια αργότερα, το 1995, με το κλαμπ κωμωδίας της Λουκίας Ρικάκη.

«Ήταν ο πρώτος χώρος όπου κοινό και κωμικοί έμαθαν τι είναι το stand up comedy», εξηγεί ο Δημήτρης Δημόπουλος, ο οποίος ξεκίνησε εκεί την πορεία του, μαζί με άλλους κωμικούς που σήμερα αποτελούν αναγνωρίσιμα ονόματα με ολοκληρωμένους μονολόγους, όπως οι Σίλας Σεραφείμ, Χριστόφορος Ζαραλίκος, Διονύσης Ατζαράκης. Στα δεκαπέντε χρόνια απρόσκοπτης λειτουργίας τους, μέχρι τον πρόωρο θάνατο της Ρικάκη που σήμανε το τέλος τους, οι Νύχτες Κωμωδίας –με όλα τα καλά και τα κακά που συνεπάγεται μια πρωτόλεια, πειραματική προσπάθεια– άφησαν σημαντική κληρονομιά στην ελληνική σκηνή: μέσω ανοιχτών οντισιόν στελέχωσαν την πρώτη ομάδα ελληνικού stand up σε μια περίοδο που δεν υπήρχε η φράση «κάνω κωμωδία» ή «είμαι κωμικός», έφεραν ξένους κωμικούς, άνοιξαν δρόμους διοχετεύοντας υλικό των παραστάσεων στην τηλεόραση (βλ. «100% κωμωδία» που έπαιζε στο Star), έδωσαν τροφή για μεταγενέστερα πρότζεκτ στην πόλη και, το κυριότερο, απέδειξαν πόσο αποδοτική είναι για την κωμωδία η ισχύς εν τη ενώσει.

Από τότε άλλαξαν τα μύρια όσα στην αθηναϊκή σκηνή. Σταδιακά τα θέατρα άνοιξαν τις πόρτες τους σε stand up παραστάσεις, διοργανώθηκαν τα πρώτα open mics με την Κατερίνα Βρανά και τον Λάμπρο Φισφή, μπολιάζοντας τη σκηνή με εμπειρία από το εξωτερικό, ολοκληρώθηκαν μονόλογοι, στήθηκαν φεστιβάλ, έγιναν σεμινάρια από παλιότερους κωμικούς και, μαζί με την εξάπλωση του internet και τον εκδημοκρατισμό που αυτή έφερε (αυτήν τη στιγμή υπάρχουν σχεδόν είκοσι ελληνικά specials ανεβασμένα στο YouTube, ενώ η λίστα είναι ατελείωτη αν συνυπολογίσουμε τις ξένες παραστάσεις και τη δεξαμενή του Netflix), τα δεδομένα άλλαξαν άρδην.

Ήρθε η ώρα για ένα κλαμπ πρώτης ποιότητας

«Η επιθυμία για comedy club είναι κάτι που συζητιέται πολλά χρόνια, όμως έπρεπε πρώτα να δημιουργηθούν κάποιες συγκεκριμένες συνθήκες: από τη μία να αυξηθεί τόσο το κοινό ώστε να το υποστηρίξει και από την άλλη να υπάρχουν αρκετοί κωμικοί με τον κατάλληλο χρόνο και την εμπειρία για να μπορεί να στηθεί το σωστό line up», μου λέει ο Φισφής. Από όταν έσβησαν τα φώτα τους οι Νύχτες Κωμωδίας μέχρι σήμερα υπήρξαν μερικές προσπάθειες που συγκέντρωναν πολλούς κωμικούς σε σταθερά ραντεβού, όπως το Gazi Comedy Club με την Κατερίνα Βρανά (έληξε με την περιπέτεια της υγείας της) και το Comedy Fridays με τον Δημήτρη Δημόπουλο, αλλά ήταν ακόμη τόσο λίγοι οι κωμικοί, που οι δύο διοργανωτές κρατούσαν επικοινωνία για να ανταλλάσουν ονόματα, ώστε να μη συμπίπτουν οι ημέρες και οι χρόνοι τους.

«Όπως ισχύει σε κάθε παραδοσιακό comedy club του εξωτερικού, στόχος είναι να φτάσει ένα σημείο που οι θεατές θα το εμπιστεύονται με κλειστά μάτια· πρέπει να είναι εγγύηση για καλή κωμωδία», σχολιάζει ο Φισφής.

Για να πετύχει η συνταγή της «παράστασης-speed dating», όπως πολύ ωραία παρομοίασε ο Γιώργος Χατζηπαύλου τη λογική ενός βραδινού σόου σε comedy club, χρειάζεσαι πολλά πρόσωπα αλλά και διαφορετικές γενιές κωμικών, με δια­φορετική εμπειρία επί σκηνής η καθεμία. Αυτό είναι κτήμα των τελευταίων –χοντρικά τριών θα λέγαμε– χρόνων. Σε αυτό το διάστημα, όταν κατά σύμπτωση η Αθήνα βρέθηκε ξανά ορφανή από σταθερές μιξ παραστάσεις, αρκετοί κωμικοί όπως ο Πασπάτης, ο Ανατολίτης και η Κατσαρίνη ολοκλήρωσαν τον πρώτο τους μονόλογο και ξεκίνησαν καινούργια κείμενα, τα παλιότερα ονόματα Φισφής, Χατζηπαύλου και Δημόπουλος έφτασαν τους τουλάχιστον τρεις μονολόγους, άλλοι βρίσκονταν σε ενδιάμεσο στάδιο, με φανατικό κοινό να τους ακολουθεί (Θεοδωρόπουλος, Μαθιουδάκης, Χριστοφορίδης), δεκάδες νέοι και τολμηροί κωμικοί εμφανίστηκαν, ενώ πλέον υπάρχουν διακριτές υποκατηγορίες χιούμορ (βλ. one liners, κωμικοί με πιο edgy υλικό κ.ο.κ.).

Επομένως, ήταν θέμα χρόνου να γίνει το βήμα. Πριν από μερικούς μήνες σχεδόν σύσσωμη η ελληνική σκηνή βρέθηκε στο ίδιο τραπέζι προκειμένου να δει πώς γίνεται να υλοποιηθεί ένα νέο κλαμπ. Η ιδέα τους υποστηρίχτηκε από τον επιχειρηματία Άγγελο Κοταρίδη και το αποτέλεσμα αυτής της σύμπραξης είναι το Premise Comedy Club, ένα συλλογικό πρότζεκτ που προτάσσει τη «δύναμη των κωμικών αντί της δύναμης συγκεκριμένων ονομάτων» και συγκεντρώνει πάνω από είκοσι πέντε έμπειρα stand up ονόματα στη δεξαμενή του.

«Όπως ισχύει σε κάθε παραδοσιακό comedy club του εξωτερικού, στόχος είναι να φτάσει ένα σημείο που οι θεατές θα το εμπιστεύονται με κλειστά μάτια, χωρίς να ξέρουν ή να ψάχνουν ιδιαίτερα ποιος παίζει κάθε φορά, να πηγαίνουν γνωρίζοντας ότι θα περάσουν καλά· πρέπει να είναι εγγύηση για καλή κωμωδία», σχολιάζει ο Φισφής, που έχει εμπειρία από κλαμπ του Άμστερνταμ και του Λονδίνου, ενώ τώρα βρίσκεται στην οργανωτική ομάδα του νέου αθηναϊκού κλαμπ μαζί με τον Γιώργο Χατζηπαύλου, τον Θωμά Ζάμπρα και μερικούς ακόμη κωμικούς.

Στην οδό Βουτάδων 6, στο Γκάζι, ο χώρος όπου στεγάζεται το «Petrogazi» μεταμορφώνεται σε θύλακα ποιοτικής κωμωδίας με διακόσιες είκοσι θέσεις. Κάθε Παρασκευή (η παράσταση ξεκινά στις 9.30 μ.μ., προπώληση: viva.gr), στο διαμορφωμένο ημι-θεατρικό stage, συνολικά πέντε κωμικοί ανεβαίνουν πάνω, σύμφωνα με το κατεξοχήν φορμά ενός κλαμπ κωμωδίας: o παρουσιαστής που βγαίνει στην αρχή αλλά και ανάμεσα στα ονόματα, δύο δεκάλεπτα σποτ, ένα δεκαπεντάλεπτο και το μεγάλο όνομα της βραδιάς με τον περισσότερο χρόνο. Όλοι με το A-Material των κειμένων τους, παίζουν εκ περιτροπής σε διαφορετικά γκρουπ και υπόσχονται πως, ακόμη κι αν τους πετύχεις δεύτερη φορά σε παράσταση, θα ακούσεις (και) καινούργια κείμενα. Στον ίδιο χώρο κάθε Κυριακή θα παίζεται το τελευταίο σόλο του Λάμπρου Φισφή «Να τo φως» (από 3/11).

Ένα comedy club με σάρκα και οστά

Όταν στα μέσα Σεπτεμβρίου ο Κώστας Μαλιάτσης-Σάλας ανέβασε ένα βιντεάκι ανακοινώνοντας το Λοσάντζελε, ένα καινούργιο μαγαζί που φτιάχτηκε αποκλειστικά για την κωμωδία, ένα «κανονικό comedy club με σάρκα και οστά», η αδημονία όλων μας ανέβηκε κατακόρυφα. Μιλάμε για το μοναδικό κλαμπ στην ιστορία της Αθήνας (και της Ελλάδας) που, αντί να φιλοξενείται περιστασιακά σε χώρους –ακόμη και τα γνωστά στους παλιούς 104 και Τρίκυ Σινέ Κλαμπ δεν ήταν στάνταρ σημεία για τις Νύχτες Κωμωδίας–, εγκαθίσταται σε μόνιμη στέγη.

«Πέρυσι τα Χριστούγεννα ταξίδεψα στο Λονδίνο κι επισκέφθηκα το θρυλικό The Comedy Store για να μιλήσω από κοντά με τον άνθρωπο που το τρέχει από τα ’70s», μου λέει ο δημοφιλής YouTuber και κωμικός, που βρίσκεται στο τιμόνι του νέου κλαμπ μαζί με τον Κυριάκο Μπαλάσκα από το Dark Side Tattoo. «Εκείνος μου τόνισε δύο πράγματα: να φροντίσω την πρόσβαση για τα άτομα με αναπηρία και να βάζω πάντα σε προτεραιότητα τον κωμικό».

Αφού έψαξε για μερικούς μήνες σε όλη την πρωτεύουσα, ο Μαλιάτσης κατέληξε στην οδό Κορυζή 4, στο Κουκάκι, εκεί όπου λειτουργούσε το «Οξυγόνο Live» και παλιότερα υπήρχαν το «City» και το «City Groove», ενώ ακόμη πιο πίσω ανέβαιναν στο πάλκο του drag shows με τις πρώτες «Κούκλες». Χρειάστηκαν εξήντα ημέρες για να αλλάξει όψη και δομή το μαγαζί, να διαμορφωθεί με καθολική πρόσβαση για άτομα με κινητικές δυσκολίες (από την είσοδο και τις τουαλέτες μέχρι τα καμαρίνια, που συνδέονται με τη σκηνή με ασανσέρ) και, φυσικά, να αποκτήσει την κατάλληλη υποδομή: έξτρα ηχομόνωση, περισσότερα φώτα, νέα σκηνή (με ενσωματωμένα ηχεία παρακαλώ!), κονσόλες και μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας.

«Ήθελα ένα χώρο που να πρεσβεύει το stand up comedy», συνεχίζει ο ίδιος και το αποτέλεσμα δικαιώνει κάθε προσδοκία. Χαμηλά και ψηλά τραπέζια, πάσα και σκαμπό διαμορφώνουν ένα χώρο εκατό εξήντα καθήμενων, μπροστά σε μια πανέμορφη σκηνή φτιαγμένη στο χέρι, ενώ στους τοίχους κρέμονται πορτρέτα μεγάλων κωμικών: Τζιμ Κάρεϊ, Έντι Μέρφι, Ρίτσαρντ Πράιορ, Ντέιβιντ Σαπέλ αλλά και Κώστας Τσάκωνας, Χάρρυ Κλυνν, Σωτήρης Μουστάκας. Με λίγα λόγια, έχουμε ένα μαγαζί που μοιάζει με λαϊβάδικο, έχει ατμόσφαιρα (και ποικιλία) νυχτερινού μπαρ και σε εμπνέει να δεις κωμωδία. Στα μπόνους, δεν επιτρέπεται το κάπνισμα και υπάρχουν δύο αρκέιντ να λιώσεις στο «Street Fighter».

Η λογική που λανσάρει το Λοσάν­τζελε είναι τα σλοτ: από Τετάρτη έως Κυριακή (9 μ.μ.) ανεβαίνουν δια­φορετικές παραστάσεις στο σανίδι. Σόλο stand up μονόλογοι, σόου με λογοπαίγνια, ένα νεανικό double bill και μιξ παράσταση με πέντε κωμικούς στο παραδοσιακό φορμά του comedy club κάνουν την αρχή, ενώ στα επόμενα πλάνα είναι βραδιές open mic, μεταμεσονύχτιες παραστάσεις κ.ά.

Τώρα κλαμπ και στα αγγλικά!

Αν και τα τελευταία χρόνια είχαν οργανωθεί μερικές σκόρπιες βραδιές stand up στα αγγλικά σε λίγα, μικρά μαγαζάκια, δεν υπήρχε μια σταθερή πλατφόρμα που να προωθεί την αγγλόφωνη κωμωδία. Αυτό το κενό αντιλήφθηκε και θέλησε να καλύψει η Αθηνά Κεφαλοπούλου, φτιάχνοντας το Athens English Comedy Club, το πρώτο αποκλειστικά αγγλόφωνο κλαμπ που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα. Με σπουδές στο Εδιμβούργο πάνω στην υποκριτική και τη θεατρική παραγωγή καθώς κι εμπειρία στην οργάνωση ελληνικών stand up παραστάσεων, η Αθηνά φέρνει στην πόλη ένα μηνιαίο σταθερό ραντεβού στο Θέατρο Eliart με μιξ παραστάσεις (την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα, 9 μ.μ.), στις οποίες συμμετέχουν Έλληνες κωμικοί αλλά κι ένα όνομα από το εξωτερικό, ενώ open mic βραδιές (καθώς και καλοκαιρινή περιοδεία) είναι στα προσεχώς.

Ένα τέτοιο εγχείρημα έχει πολλά καλά για τη σκηνή: ξένοι κωμικοί, μεσαίου και μικρότερου βεληνεκούς, μπορούν να δείξουν τη δουλειά τους στο ελληνικό κοινό, Έλληνες κωμικοί μπορούν να παίξουν πειραματικά στα αγγλικά, ανοίγοντας ενδεχομένως δίοδο για σκηνές του εξωτερικού (μερικοί μάλιστα έχουν και μια μικρή εμπειρία στο αγγλικό κείμενο, όπως η Κατσαρίνη, ο Δούκογλου και ο Ατζαράκης), ενώ «καλύπτεται πλέον ένα σημαντικό κοινό της Αθήνας που δεν μιλάει ελληνικά, από πρεσβείες και ξένες εταιρείες μέχρι τουρίστες και ερασμίτες», συμπληρώνει η Αθηνά. Η ανταπόκριση είναι ήδη μεγάλη, με sold out παραστάσεις και ξένους κωμικούς να ενδιαφέρονται για το stage, ενώ δεδομένου ότι υπάρχει αυτή η πλατφόρμα δεν αποκλείεται νέοι κωμικοί να μπουν στο χώρο, γράφοντας εξαρχής κείμενο στα αγγλικά.

Τρία comedy clubs επομένως, με διαφορετική συχνότητα, φιλοσοφία, business plan και όραμα, που από κοινού καθιερώνουν το stand up ως πρόταση εξόδου. Προφανώς οι επαγγελματικές ευκαιρίες για τους κωμικούς αυξάνονται, προφανώς νέα ταλέντα πρόκειται να γεννηθούν. Όπως πολύ σωστά παρατήρησε ο Θωμάς Ζάμπρας: «Ο μόνος τρόπος να επιβιώσει το stand up και να μη γίνει το frozen yoghurt της νυχτερινής διασκέδασης είναι να καθιερωθεί στο μυαλό του κόσμου ως mainstream διασκέδαση, και αυτό επιτυγχάνεται με σταθερούς χώρους κι αίσθημα συλλογικότητας ανάμεσα στους κωμικούς».

Κωμική κατάληψη στο ΠΚ

Μια φιλόξενη σκηνή σε σταθερές μιξ παραστάσεις αποδεικνύεται το Θέατρο ΠΚ, το οποίο για δεύτερη χρονιά στεγάζει πολλούς κωμικούς. Στην κατοστάρα αίθουσά του –ένας μικρός χώρος με θεατρική διάταξη που ενδείκνυται για την αμεσότητα του stand up–, από τις 18/10 και κάθε Παρασκευή (9.15 μ.μ.) γίνεται Κωμική Κατάληψη. Συνολικά τριάντα κωμικοί, ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν σημαντικά ονόματα, όπως ο Δημήτρης Δημόπουλος, ο Παναγιώτης Κούδας, η Χρύσα Κατσαρίνη και ο Στέλιος Ανατολίτης, παίζουν με συνεχές rotation, δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία σε μικρότερους κωμικούς να παίξουν το χρόνο τους σε θεατρικές συνθήκες.