Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Γιάννης Λασπιάς μετέγραψε την ταινία της Λίνα Βερτμίλερ «Ιστορία έρωτα και αναρχίας» στο θέατρο και μας δίνει έξι tips με αφορμή την παράσταση που παίζεται στο Bios.
Για μένα η Λίνα Βερτμίλερ είναι από μόνη της ένα κεφάλαιο στην Ιστορία του κινηματογράφου. Η γραφή και η σκηνοθεσία της με κέρδισαν από την πρώτη στιγμή αφού μου ταιριάζει και σαν αισθητική και σαν γενικότερη φιλοσοφία. Την ενδιαφέρει το εύθραυστο, αυτό που κρύβεται μέσα σε όλους μας και αυτό ξεγυμνώνει στις ταινίες της, προκαλώντας τα ταμπού και τη σοβαροφάνεια της δυτικής κοινωνίας. Οι αντιήρωές της ζουν ανάμεσα μας, αλλά δεν έχουν τίποτα το κοινό και το προβλέψιμο. Η Βερτμίλερ παντρεύει το χιούμορ με το δράμα, τη σάτιρα με την πολιτική, τον έρωτα με την σκληρή πραγματικότητα, χωρίς να γίνεται μίζερη και διδακτική. Για όλους αυτούς τους λόγους και για τα μηνύματα του συγκεκριμένου έργου επέλεξα να διασκευάσω και να μεταφέρω το «Ιστορία Έρωτα και Αναρχίας» στο θέατρο.
Η «Ιστορία έρωτα και αναρχίας» είναι η ιστορία ενός νεαρού αγνού αγρότη του Τουνίν, που πιστεύει στα πάντα. Είναι η ιστορία ενός έρωτα, όχι για την ιδεολογία, αλλά προς την ισχύ και την ανθρωπιά του δολοφονημένου φίλου του Τουνίν απ’ τους φασίστες. Αυτή η αγάπη σπρώχνει τον αγρότη ήρωα μας να πάρει θέση. Επίσης το ότι δε μπορεί να συνεχίσει να ζει υπό τον ζυγό ενός φασιστικού καθεστώτος με την οικογένεια και τους συνανθρώπους του να πεθαίνουν από την πείνα και την εξαθλίωση στο χωριό του. Η αγάπη της Τριπολίνα, της νεαρής ιερόδουλης που τον ερωτεύεται, δεν είναι αρκετά για ν’ακυρώσουν αυτή τη θέση. Ο ρομαντικός έρωτας αποτυγχάνει μπροστά στην αίσθηση του καθήκοντος. Για να αισθανθεί κάποιος ανθρώπινα και ζωντανά πρέπει ν’ αναλάβει μια πρωτοβουλία, ακόμα και αν πρόκειται να την πληρώσει με τη ζωή του.
Σε ιστορικές περιόδους πολιτικών αναταραχών και ανατροπών, η τέχνη έδωσε υλική μορφή σε ιδεολογικά αιτήματα και λειτούργησε σαν ηχηρή κατάφαση των δυνατοτήτων της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Εφόσον και τα δύο ανήκουν στην κοινωνική ολότητα, συνδέονται συχνά. Ωστόσο το Ιστορία έρωτα και Αναρχίας θέτει πολιτικά ζητήματα, χωρίς να κουνά το δάχτυλο και χωρίς να επιχειρεί να προσηλυτίσει ή να επιβάλλει. Η Βερτμίλερ έχει πλάσει ήρωες βαθύτατα ανθρώπινους με λάθη και αδυναμίες, μακριά από κηρύγματα και μπροσούρες.
Ο φασισμός εξαπλώνεται. Οι μέρες που ζούμε είναι πνευματικά φτωχές και σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση και την γενικότερη αναταραχή η άνοδος και η εξάπλωση του φασισμού είναι ένα γεγονός. Το τέρας υπάρχει και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε προτού μας καταβροχθίσει. Για μένα ένας Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος είναι προ των πυλών, αν δεν έχει ξεκινήσει ήδη. Ενδεχομένως έχει μια άλλη μορφή αλλά το αποτέλεσμα θα είναι ίδιο αν κάποιοι δεν αντιδράσουν. Και ναι προσωπικά πιστεύω πως αξίζει ένας άνθρωπος να θυσιαστεί για ένα σκοπό αν το θέλει και η τέχνη από μόνη της δεν αρκεί για να ξορκίσει το κακό. Χρειάζεται μόρφωση, αγώνας και γενναίες φωνές και πράξεις.
Στην παράσταση προσπάθησα να δώσω την δική μου οπτική στο όλο εγχείρημα κρατώντας το χιούμορ, τους προβληματισμούς και το κλείσιμο στο μάτι του θεατή που δημιουργεί και η ίδια η ταινία. Φυσικά δε πάμε να συγκριθούμε με το φιλμ, πώς θα μπορούσαμε άλλωστε. Εκεί υπάρχει η κάμερα και το βλέμμα του νεαρού αγρότη μέσα από το γκρο πλαν σημαδεύει όλο το φιλμ. Ωστόσο και στη δική μου θεατρική ματιά επέλεξα να κρατήσω όλο το έργο μέσα απ’ το βλέμμα του Τουνίν μ’ έναν άλλο τρόπο. Όλο το έργο ζωντανεύει μέσα από τη μνήμη και τη ματιά του Τουνίν, ο οποίος συμπεριφέρεται και δρα ως μία σύγχρονη και συνάμα τραγική Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων.
Ο κόσμος του παραμυθιού, του λούνα παρκ, του τσίρκου ζωντανεύει μέσα από τα μάτια του αθώου και αντιήρωα αγρότη. Έτσι γεννιούνται και πεθαίνουν όλοι οι ήρωες του έργου. Με τον ίδιο τρόπο που ξεπηδούσαν και εξαφανίζονταν στα μάτια όλων μας, οι ήρωες των αγαπημένων μας παραμυθιών. Μέσα από τον παραμορφωτικό καθρέφτη της νεανικής αφέλειας που κάνει τα πάντα να μοιάζουν ακραία όμορφα και ακραία επικίνδυνα, ξετυλίγεται μία μοναδική ιστορία έρωτα και αναρχίας. Ωστόσο το τέλος της παράστασης όπως και στην ταινία δεν έχει τίποτα το μαγικό και το λυρικό. Η σκληρή πραγματικότητα του φασισμού κάνει την εμφάνισή της γυμνή και ανελέητη.
Είναι η πρώτη φορά που σκηνοθετώ ένα τόσο μεγάλο θίασο διαφορετικών ηλικιών και υποκριτικών σχολών, ωστόσο το αποτέλεσμα νομίζω τους δικαιώνει όλους. Είμαι περήφανος γι’ αυτή τη δουλειά και για το ότι κατάφερα να προσπεράσω τις όποιες δυσκολίες και ν’ ακολουθήσω το δημιουργικό μου ένστικτο. Είναι δουλειά συνόλου και θέλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στους μόνιμους συνεργάτες μου και στους ανθρώπους που με στήριξαν σ’ ένα τόσο δύσκολο εγχείρημα.
Περισσότερες πληροφορίες
Ιστορία έρωτα και αναρχίας
Ένα έργο-σχόλιο κατά του φασισμού αλλά και της μοίρας αυτών που του αντιστάθηκαν, το οποίο βασίζεται στην ομώνυμη ταινία της Λίνα Βερτμίλερ.
