Όσο δίνεις στο θέατρο άλλο τόσο παίρνεις. Οι άνθρωποι του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου το γνωρίζουν καλά γι’ αυτό και συνεχίζουν να επενδύουν σε πρόσωπα, έργα και ιδέες. Το σύντομο ταξίδι μου στην Κύπρο ήταν αποκάλυψη.
Πολλά συμβαίνουν στην Λευκωσία. Μετά από πρόσκληση του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου το πρώτο πράγμα που διαπίστωσα φτάνοντας στην διχοτομημένη πόλη ήταν ότι διαθέτει και, μια εναλλακτική καρδιά. Κοντά στα μοντέρνα κτίρια της νέας πόλης καθώς περπατάς στους δρόμους της παλιάς Λευκωσίας πιάνεις στα πράσα τους νέους καλλιτέχνες να ζωγραφίζουν υπέροχα γκραφίτι, να τσουγκρίζουν τα ποτήρια σε στέκια που έχουν παραμείνει όρθια δίπλα στην πράσινη γραμμή, να ανταλλάσσουν ιδέες και πράγματα στην Παλιά Δημοτική Αγορά Λευκωσίας, που αρχίζει να γνωρίζει δόξα ως ένας χώρος ανταλλαγής ιδεών, τεχνών, προϊόντων και κουλτούρας κάτω από την επωνυμία «Agora Project».
Η πρωτοβουλία του Δήμου Λευκωσίας να παραχωρήσει το χώρο σε νέους εμπόρους και κυρίως καλλιτέχνες βοηθάει την ελεύθερη συνεύρεση και τη δημιουργία ώστε να γίνουν μερικά βήματα μπροστά. Η τέχνη είναι το βαρυτικό πεδίο μες στο οποίο ολόκληρη η ζωή αλλάζει τροχιά και το θέατρο είναι ο δρόμος που μας βγάζει από την κατασκευασμένη πραγματικότητα. Το ένιωσα έντονα παρακολουθώντας τέσσερις παραστάσεις στην κεντρική σκηνή και στις Αποθήκες του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου.
Είδα ένα «Σιρανό ντε Μπερζεράκ» του Εντμόν Ροστάν που ξεχειλίζει από τα μεγάλα και ωραία της ύπαρξης, την ποίηση και τον έρωτα σε σκηνοθεσία Αχιλλέα Γραμματικόπουλου με πρωταγωνιστή τον αφοπλιστικό Λώρη Λοϊζίδη. Μια διαχρονική Λούλα Αναγνωστάκη στον «Ήχο του όπλου» που μας έκανε να αναρωτηθούμε κατά πόσο έχει αλλάξει η δημόσια σφαίρα του σύγχρονου μας βίου σε σκηνοθεσία του Άδωνη Φλωρίδη με πρωταγωνιστές τις δικές μας Ράνια Σχίζα, Βικτώρια Φώτα και τους Γιώργο Αναγιωτό, Λουκά Ζήκο, Αντρέα Κουτσόφτα και Μαρία Μιχαήλ.
Είδα τον «Τυχερό στρατιώτη» της Ξένιας Καλογεροπούλου και του Θωμά Μοσχόπουλου σε σκηνοθεσία της Γεωργίας Μαυραγάνη ως μια πράξη αυθόρμητης δημιουργικότητας που ξεχειλίζει από φρεσκάδα, αναβλύζει φαντασία, ανανεώνει την πίστη στον άνθρωπο και αγγίζει υποσυνείδητα συναισθήματα ξεχασμένα. Είδα και μια ποιητική ανάγνωση των «Δρόμων κροκοδείλων» του Πολωνοεβραίου Μπρούνο Σουλτς στην εικαστικής υφής σκηνοθεσία των Μελίτας Κούτα και Χάρη Καυκαρίδη. Η παράσταση αυτή ήταν η αφορμή να βρεθούμε στο θέατρο Αποθήκες, την παλιά Πειραματική Σκηνή του ΘΟΚ, έναν χώρο που στεγάζει το βεστιάριο και τα εργαστήρια σκηνικών και κοστουμιών του θεάτρου στη βιομηχανική περιοχή Λατσιών.
Και, οι τέσσερις παραστάσεις έπιασαν την ουσία της έννοιας «σύγχρονο θέατρο» και με έκαναν να δω πως υπάρχει στην Κύπρο ένα δυναμικό πολύ αξιόλογο που αξίζει κανείς να ανακαλύψει. Η γενικότερη αίσθηση που αποκόμισα ήταν ότι υπάρχει μια ανθοφόρος θεατρική παραγωγή που σε αυτήν ακριβώς την ιστορική στιγμή αρχίζει να ακμάζει. Τίποτα όμως δεν γίνεται τυχαία…
Οι μεγάλοι καλλιτεχνικοί οργανισμοί όπως ο ΘΟΚ χρειάζονται ανθρώπους με βαθιά κουλτούρα και όραμα για να μπορέσουν να ανασυντάξουν το θέατρο, πέρα από τις πεπατημένες ατραπούς, σε διαφορετικά τοπία, ώστε να προτείνουν νέες πρακτικές, νέες συνεργασίες, νέες ιδέες και ιστορίες. Ο Σάββας Κυριακίδης αναλαμβάνοντας το τιμόνι της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του ΘΟΚ έθεσε πολλούς στόχους και με τη στήριξη του απερχόμενου Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου, Γιάννη Τουμαζή αλλά και τα μέλη του συμβουλίου θέτει σιγά σιγά τους στόχους σε εφαρμογή.
Η πρόσκληση συναντά το όραμα
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΘΟΚ, Σάββας Κυριακίδης, ήταν άνθρωπος του Εθνικού Θεάτρου από το 1999, υπεύθυνος στο Τμήμα Δραματολογίου, Αρχείου και Βιβλιοθήκης, ενώ παράλληλα δίδαξε Ιστορία Θεάτρου, στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Έχει διδάξει σε ιδιωτικές δραματικές σχολές της Αθήνας καθώς και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Έχει δημοσιεύσει κείμενα και μεταφράσεις σε προγράμματα του Εθνικού Θεάτρου και σε άλλα έντυπα και έχει επιμεληθεί μεγάλο αριθμό προγραμμάτων των παραστάσεων του Εθνικού Θεάτρου.
«Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα σπουδαίο θέατρο, που να αρέσει στο κοινό και να προκαλέσει συζητήσεις. Υπάρχουν τα έργα και οι άνθρωποι που μπορούν να το αναζωογονήσουν. Θέλω να συστήσουμε στο κυπριακό κοινό κείμενα με τα οποία “συναντιέται” για πρώτη φορά, να επενδύσουμε στο νέο θεατρικό δυναμικό της χώρας και σε καλλιτέχνες με επαρκή κατάρτιση» δηλώνει ο ίδιος.
Ο Κυριακίδης προτάσσει ένα θέατρο συνόλου με ένα πανοραμικό βλέμμα που του επιτρέπει να κοιτάζει προς διεθνείς ορίζοντες και σίγουρα σε συνεργασία με Ελλαδίτες καλλιτέχνες και το Εθνικό Θέατρο. Υπήρχε πάντα ένα νήμα καλλιτεχνικών συνεργασιών και αξέχαστων θεατρικών εμπειριών που συνδέει την Αθήνα με την Λευκωσία και ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου έχει παίξει σημαντικό ρόλο. Η λίστα των Κυπρίων ηθοποιών, σκηνοθετών, μουσικών που θεμελίωσαν και στηρίζουν τη γέφυρα επικοινωνίας ανάμεσα στις καλλιτεχνικές πραγματικότητες της ελλαδικής και της κυπριακής καλλιτεχνικής παραγωγής είναι μεγάλη.
Πρόσφατο καλλιτεχνικό παράδειγμα αποτελούν οι εξαιρετικά επιτυχημένοι «Πέρσες» του Αισχύλου, που έκαναν απανωτά sold out από την πρώτη παρουσίαση στην Επίδαυρο, το 2017, μια παραγωγή του ΘΟΚ σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη και ηθοποιούς από την Κύπρο και την Ελλάδα. Άλλοι σπουδαίοι Κύπριοι καλλιτέχνες που έδωσαν το στίγμα τους είναι η Τζένη Γαϊτανοπούλου, ο Αντώνης Κατσαρής, η Αννίτα Σαντοριναίου, ο Νίκος Χαραλάμπους, ο Εύρης Γαβριηλίδης, ο Σπύρος Σταυρινίδης και φυσικά η Δέσποινα Μπεμπεδέλη από την παλιότερη γενιά και από την νεότερη ο Βασίλης Ανδρέου, η Έμιλυ Κολιανδρή, ο Νεοκλής Νεοκλέους, η Νιόβη Χαραλάμπους, η Μαρίνα Αργυρίδου, ο Προκόπης Αγαθοκλέους, ο Αντρέας Τσέλεπος κ.ά.
Συνεργασία Εθνικού-ΘΟΚ
Δεν πάει καιρός που ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, Στάθης Λιβαθινός, έκανε ένα ταξίδι στην Κύπρο για να βρει τους ηθοποιούς του ΘΟΚ που θα πάρουν μέρος στην θεατρική παραγωγή που ετοιμάζεται για το καλοκαίρι. «Στο Εθνικό Θέατρο είναι βαθιά η πεποίθησή μας ότι οι συνεργασίες πάντα οφελούν» δηλώνει ο Στάθης Λιβαθινός. «Είναι η δεύτερη φορά επί της δικής μου διεύθυνσης που συνεργαζόμαστε με το Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου. Πρότεινα στον καλό φίλο Σάββα Κυριακίδη –Καλλιτεχνικό διευθυντή ΘΟΚ- τη συνεργασία φέτος στην Επίδαυρο. Θα είμαστε EΘ & ΘΟΚ μαζί συμπαραγωγοί στις "Ικέτιδες", αυτό το σπουδαίο έργο του Ευριπίδη, που δεν παρουσιάζεται συχνά, αλλά ωστόσο έχει τεράστιο ενδιαφέρον και που θα έχω τη χαρά να σκηνοθετήσω εγώ.
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι το μεν Εθνικό πρωτοπαρουσίασε της "Ικέτιδες" το 1966, ενώ ο ΘΟΚ είχε επιλέξει αυτό το έργο για την πρώτη του κάθοδο στην Επίδαυρο το 1980. Συνεργαστήκαμε στην επιλογή πολύ καλών Ελλήνων ηθοποιών, αλλά μέσα από ακροάσεις στην Κύπρο, είχα, είχαμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε και πολύ ταλαντούχους επίσης Κύπριους ηθοποιούς. Έτσι πιστεύω ότι δημιουργήσαμε ένα πάρα πολύ καλό υλικό. Μαζί τους θα "πειραματιστούμε" κι ελπίζω εν τέλει να δώσουμε στο κοινό μία ενδιαφέρουσα παράσταση».
Τι φέρνει η νέα χρονιά
Για το 2019 ο ΘΟΚ ετοιμάζει τον «Ριχάρδο Γ'» του Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία του Πάρη Ερωτοκρίτου, την «Αρρώστια της νιότης» του Μπρούκνερ σε σκηνοθεσία Αλίκης Δανέζη Knutsen. Υπό την εισήγηση του Σάββα Κυριακίδη ξεκίνησαν πριν από ένα χρόνο να διατίθενται οι Αποθήκες του ΘΟΚ σε νέους καλλιτέχνες για τρίμηνους πειραματισμούς πάνω σε πρότζεκτ της επιλογής τους: εργαστήρια, ομιλίες, παραστάσεις. Στο πλαίσιο αυτό ξεκίνησε η τρίμηνη δράση «Δύο... Πέντε... Ένα», υπό την επιμέλεια των Θανάση Γεωργίου και Φώτη Νικολάου, όπου ανάμεσα σε άλλα θα ανεβάσουν το «Λαχταρώ» της Σάρα Κέιν σε σκηνοθεσία Θανάση Γεωργίου και το «Amen» μια χοροθεατρική παράσταση του Φώτη Νικολάου.
Όταν τα όρια της τέχνης διευρύνονται…
…Μόνο ωραία πράγματα μπορούν να συμβούν. Στο ταξίδι μου στην Κύπρο γνώρισα τον Γιάννη Τουμαζή, έναν άνθρωπο που θα τον ονόμαζα «πρέσβη» των τεχνών στην Κύπρο. Μέχρι πρόσφατα ήταν Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του ΘΟΚ (η πενταετής θητεία του μόλις έληξε), είναι διευθυντής του Δημοτικού Κέντρου Τεχνών, σκηνογράφος, πολιτικός μηχανικός, συγγραφέας επίσης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Frederick και θεωρητικός τέχνης.
Οι συζητήσεις μαζί του μου αποκάλυψαν έναν άνθρωπο που πιστεύει ακράδαντα πως ο Πολιτισμός και οι Τέχνες είναι αλληλένδετες έννοιες και παρά τα πολιτιστικά ελλείμματα, που δυστυχώς πάντα υπάρχουν, μέσα από τις δράσεις του Δημοτικού Κέντρου Τεχνών που στεγάζεται σε ένα υπέροχο κτίριο στην παλιά Λευκωσία δίνει στην εκπαίδευση ουσιαστικό ρόλο, ενώ καλλιτεχνικά στις επιλογές του παίζει πάντα ρόλο η πολύπλοκη ιστορία της Κύπρου, οι πολιτιστικοί δεσμοί με τον κόσμο και οι διαρρήξεις που υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα. Ένα τέτοιο βλέμμα είναι πάντα χρήσιμο ιδιαίτερα τέτοιες εποχές σαν κι αυτή που ζούμε.
Οι φιλότεχνοι που θα βρεθείτε στη Λευκωσία αξίζει να βάλετε στην ατζέντα σας παραστάσεις του ΘΟΚ και τις εκθέσεις του Δημοτικού Κέντρου Τεχνών. Η τέχνη ταυτίζεται με το συναίσθημα και με τις ιδέες και…στην Κύπρο υπάρχουν πολλές.
