Η «Carmen» αποτέλεσε πεδίο δόξης λαμπρό για μερικές από τις σπουδαιότερες ερμηνεύτριες στο πέρασμα του χρόνου. Τι είναι αυτό που την κάνει τόσο γοητευτική; Η ιστορική μουσικοχορευτική παράσταση των Αντόνιο Γκάδες και Κάρλος Σάουρα, την οποία θα δούμε στο Ηρώδειο (2/9), αποκαλύπτει τον ψυχισμό της ηρωίδας-σύμβολο, που μένει πιστή στην ιδέα της ελευθερίας.
Αυθόρμητη, χαρούμενη και τραγική. Ποτισμένη με τη ριζοσπαστική ελευθερία των περιπλανώμενων τσιγγάνων, η Κάρμεν είναι νέα, όμορφη και παθιασμένη με τη ζωή. Πέφτοντας στη δίνη του έρωτα, βιώνει με πάθος όλα τα συναισθήματα χωρίς δίχτυ προστασίας και αναστολές. Ένα βλέμμα, μια κίνηση αλλά πάνω απ’ όλα η αντισυμβατική της φύση ξυπνάνε το πάθος των αντρών. Η Κάρμεν αιχμαλωτίζει ακόμη και τον Δον Χοσέ, τον άνθρωπο που στο πρόσωπό του ενσαρκώνονται οι παραδοσιακοί θεσμοί μιας ολόκληρης κοινωνίας. Εκείνος, τυφλωμένος από ζήλια, τη σκοτώνει όταν προδίδει την αγάπη τους για χάρη του νεαρού ταυρομάχου Λούκας. Αυτή είναι η ιστορία της μυθικής τσιγγάνας Κάρμεν, που γεννήθηκε από την πένα του Προσπέρ Μεριμέ (1842), έγινε γνωστή από την ομότιτλη όπερα του Ζορζ Μπιζέ (1875) κι επέδειξε αξιοθαύμαστη αντοχή στο χρόνο μέσα από πολλές μεταγραφές, που είτε εμπνέονταν από τη γοητεία της ως γυναίκας είτε από το αδούλωτο πνεύμα της.
Από αυτήν την τραγική ιστορία ο «ιδρυτής» του Χόλιγουντ Σεσίλ ντε Mιλ εμπνεύστηκε τη βωβή ταινία «Κάρμεν» (1915), ο Ότο Πρέμινγκερ τη νουάρ «Κάρμεν Τζόουνς» (1954) και ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ το «Όνομα: Κάρμεν» (1980), ενώ στις πιο αξιόλογες μουσικοχορευτικές παραστάσεις –τις οποίες έχουμε δει και στην Αθήνα– περιλαμβάνονται η «Κάρμεν» του Salvador Tavora, το πολυθέαμα «Carmen Flamenco» του Ραφαέλ Αγκιλάρ και η «Κάρμεν» του Εμίλιο Σάγκι με πρωταγωνίστρια τη φλογερή Αΐντα Γκομέζ.
Ο μάγιστρος του φλαμένκο Αντόνιο Γκάδες είδε στο πρόσωπό της μιαν ελεύθερη, ερωτευμένη γυναίκα, γεμάτη πάθος, και μέσα από τη χορογραφία του της έδωσε ακόμη πιο εκρηκτικά κι αισθησιακά χαρακτηριστικά. «Η Κάρμεν δεν είναι ούτε επιπόλαια ούτε της αρέσει να βασανίζει τους άντρες – είναι απλώς μια γυναίκα ειλικρινής, που όταν αγαπά κάποιον το δηλώνει και όταν δεν τον αγαπά το δηλώνει επίσης», έχει πει ο ίδιος. «Δημιούργησα την παράσταση γιατί δεν μου άρεσε η στερεότυπη, ψεύτικη αντιμετώπισή της. Η Κάρμεν δίνεται ολοκληρωτικά σε ό,τι αγαπάει δίχως να λησμονεί την ταξική της καταγωγή».
Η χορογραφία του Γκάδες «Carmen» πρωτοπαρουσιάστηκε στο Παρίσι το 1983, σε σκηνοθεσία του Κάρλος Σάουρα (ο οποίος δημιούργησε και την ομώνυμη ταίνια, επίσης σε χορογραφία του Γκάδες, που ήταν υποψήφια για ξενόγλωσσο Όσκαρ), με πρωταγωνιστές τον ίδιο τον χορογράφο και χορεύτριες τις Λάουρα ντελ Σολ και Κριστίνα Όγιος. Ο εμπνευστής της θρυλικής παράστασης ανήκει στην κατηγορία των καλλιτεχνών που με ελάχιστα μέσα δημιούργησε αριστουργηματικές παραστάσεις, γεμάτες συναίσθημα και φρεσκάδα. Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται η ηρωίδα στη συγκεκριμένη μουσικοχορευτική παράσταση υπήρξε τομή, καθώς μέσα σε ένα λιτό σκηνικό αναβίωσε την παράδοση και το πάθος του φλαµένκο, απογυµνώνοντάς το από τα στολίδια και τα διακοσµητικά στοιχεία που του είχε φορτώσει το φασιστικό καθεστώς του Φράνκο.
Η παράσταση έχει παιχτεί ξανά στην Αθήνα και αυτήν τη φορά θα δούμε την αναβίωση της αυθεντικής χορογραφίας από τη Στέλα Αρούζο και την Compania Antonio Gades. Πρωταγωνιστούν η Εσμεράλδα Μανζανάς στον ρόλο της Κάρμεν, ο Χοσέ Ουέρτας ως Δον Χοσέ, ο Χάιρο Ροντρίγκεζ ως Ταυρομάχος και ο Μιγκέλ Ανχέλ Ρόχας ως Σύζυγος.
Ποιος είναι ο Αντόνιο Γκάδες;
Ο πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής του Ballet Nacional de Espana Αντόνιο Γκάδες ήταν εξαιρετικά εκφραστικός ως χορευτής και ως χορογράφος συγκίνησε με τη δύναμη και την απλότητα των χορογραφιών του. Δεν ήταν ούτε παλιομοδίτης και λάτρης του φολκλόρ ούτε και «νεωτεριστής» σαν εκείνους που βλέπουν το φλαμένκο κυρίως ως μόδα. Ήξερε καλά πως η κουλτούρα του συνδέεται με την ιστορία ενός έθνους, ενώ περιέχει στοιχεία και από άλλους πολιτισμούς που το συνάντησαν, όπως οι Άραβες, οι Εβραίοι ή οι Έλληνες, και προσπάθησε να το προσεγγίσει με ανεπιτήδευτο τρόπο για να αναδείξει όλα όσα κρύβονται μέσα του, τη χαρά, το πάθος, τη λύπη, τον έρωτα... Γεννημένος κοντά στη Βαλένθια λίγους μήνες μετά το ξέσπασμα του τριετούς ισπανικού εμφύλιου πολέμου, το 1936, επαναπροσδιόρισε την τέχνη του φλαμένκο κι έφυγε από τη ζωή το 2004, καταξιωμένος ως μια εμβληματική φυσιογνωμία του είδους.
Περισσότερες πληροφορίες
Carmen
Η παράσταση χορού των Αντόνιο Γκάδες και Κάρλος Σάουρα για τη φλογερή τσιγγάνα Κάρμεν από τους Ισπανούς masters του φλαμένκο.
