Νίκος Κουρής: «Ο Αίας είναι η δύναμη που δεν υπάρχει πια»

Δεν κάναμε μια κανονική συνέντευξη. Τα γεγονότα μας ξεπερνούσαν. Αντί για τον «Αίαντα», μιλούσαμε επί δύο ώρες για την κρίση, το δημοψήφισμα, τον πρωθυπουργό, τη συμφωνία και το διχασμό. Κι όμως, η σοφόκλεια τραγωδία ήταν πάντα εκεί. Ίσως γιατί ο Νίκος Κουρής βρίσκει στον Αίαντα έναν ιδεατό τρόπο ζωής. Ας τον ακούσουμε.

«Ο Αίας δεν είναι ο ήρωας που άλλοτε επικαλούμαστε κι άλλοτε ακυρώνουμε. Δεν είναι ένα μνημείο, μια Ακρόπολη, ένα άγαλμα του Κολοκοτρώνη ή η “σατανική κληρονομιά μας”. Ο Αίας είναι μια αξία. Είναι η επαναστατική πράξη, η αξιοπρέπεια, η ελεύθερη βούληση, η ηθική στάση, η προσωπική καθαρότητα, η ελευθερία, ο κοινός νους, το δίκαιο. Είναι η δύναμη που δεν υπάρχει πια.

Είναι το σημείο αναφοράς που έχουμε χάσει διά παντός. Είναι ο γενναίος πολεμιστής της Τροίας σε καιρούς που ο πόλεμος ήταν μια μορφή τέχνης. Εκείνος έπρεπε να πάρει τα όπλα τού νεκρού Αχιλλέα, κανένας άλλος. Με δόλο, ο Οδυσσέας του πήρε αυτή την τιμή. Και ο Αίας τρελάθηκε. Όρμησε να σφάξει τους συντρόφους του. Επανήλθε στον εαυτό του και έγινε δύο φορές τρελός, δύο φορές χαμένος. Η τραγωδία αυτή είναι μια τραγωδία της τρέλας».

«Υπάρχει σήμερα μια αποσύνδεση από την πραγματικότητα. Πάμε να βρούμε μια σχέση με τον εαυτό μας και τους άλλους και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα διασαλεύει τα πάντα. Μια στιγμή. Τι είμαστε; Αυτό που λέει ο Οδυσσέας; “Φαντάσματα είμαστε, όσο επιζούμε, κούφια σκιά”; Δεν είμαστε, δηλαδή, κύριοι του εαυτού μας; Άλλοι μας ορίζουν; Δεν το δέχομαι αυτό.
Ούτε ο Αίας το δέχεται. Ο Τσίπρας, σαν παράδειγμα, ή ο οποιοσδήποτε Τσίπρας δεν είναι ένας Αίαντας. Αίαντας ήταν, όμως, ο Μάνος Χατζιδάκις. Αίαντες ήταν ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Έζρα Πάουντ, ο Μπέκετ, ο Λευτέρης Βογιατζής…»

Ο Τσίπρας δεν είναι ένας Αίαντας. Αίαντες ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Έζρα Πάουντ, ο Μπέκετ, ο Λευτέρης Βογιατζής…»

«Μπράβο που σηκώσαμε τα χέρια και πανηγυρίσαμε λέγοντας “όχι” στο δημοψήφισμα. Μήπως, όμως, όλο αυτό είναι λίγο σχολικό; Μήπως ο καθένας μας ζητά τη δική του εκδρομή; Είτε, τελικά, μείνουμε στην Ευρώπη είτε όχι, πάλι με τον εαυτό μας έχουμε το πρόβλημα. Ενωθήκαμε μια Κυριακή και τη Δευτέρα ξεκίνησε πάλι ο κατακερματισμός».

«Τι μας λέει, λοιπόν, το 61% του “όχι”; Ότι ο Τσίπρας, όπως παλιότερα ο Ανδρέας Παπανδρέου, είχε την ευφυΐα να απευθυνθεί στο θυμικό μας, στο συναίσθημα του πληγωμένου αριστερού, στον πρώτο εφηβικό μας τσαμπουκά. Όχι στη σοβαρή σκέψη. Υπάρχει, όμως, πολιτική βούληση σήμερα που να μην είναι συμφεροντολογική; “Φύγετε από τα κόμματα”, έλεγε ο Χατζιδάκις στους νέους. Κι εννοούσε “Γίνετε ελεύθεροι”».

«“Όχι” ψήφισα. Για λόγους, όμως, καβαφικούς. Το “ναι” είναι εύκολο. Είναι πάντα πιο ενδιαφέρον να λες “όχι” παρά “ναι”. To “όχι” έχει να κάνει με μια αντίσταση στα πράγματα. Δεν περίμενα πως θα επηρεάσω κάτι. Για το θεαθήναι έγιναν, εξάλλου, όλα… Στη σκέψη μου είμαι αριστερός. Μόνος μου, όμως, και ελεύθερος.

Δεν έχω σχέσεις με κόμματα, ούτε με συντεχνίες. Δεν κάνω παρεούλες από συμφέρον ή για χατίρια. Δεν αντέχω τη δυναστεία της κομματικής νοοτροπίας. Εγώ ούτε σε μπαρ δεν συχνάζω. Κάνω μόνο τη δουλειά μου. Είμαι ό,τι βλέπεις. Έχω μια τίμια σχέση με τον εαυτό μου. Κι αποστρέφομαι κάθε είδους κοινωνικές ταμπέλες».

«Είναι πάντα πιο ενδιαφέρον να λες “όχι” παρά “ναι”.»

«Ο γιος μου. Αυτός είναι ό,τι έχω. Με ρώτησε τις προάλλες: “Μπαμπά, τι συμβαίνει; Ο Τσίπρας θέλει να φύγουμε από τη χώρα μας;”. Του απαντώ: “Δεν ξέρω, δεν έχω καταλάβει”. Και τι μου λέει; “Άμα εκείνος θέλει να φύγει, γιατί δεν φεύγει μόνος του;”. Είναι επτά ετών και ανησυχεί. Μας ακούει με τη μητέρα του να συζητάμε πώς θα ήταν αν φεύγαμε για την Αμερική, όπου ζει η αδερφή της γυναίκας μου. “Πλάκα μου κάνετε; Δεν μιλάω αγγλικά”, μας λέει».

«Το αγαπώ το θέατρο, το λατρεύω. Προκειμένου, όμως, η οικογένειά μου κι εγώ να ζήσουμε μια ζωή που να έχει αξία, μακριά από αυτήν τη λαίλαπα και την αηδία, θα έφευγα από την Ελλάδα. Και θα έκανα οτιδήποτε: σερβιτόρος, υδραυλικός, υπάλληλος βιβλιοπωλείου. Θα “πέθαινα”, δηλαδή, για να ξαναβρώ τον εαυτό μου. Όπως στον Αίαντα πήραν τα όπλα, έτσι και από εμάς τώρα παίρνουν τη δουλειά μας, την ιδιότητά μας. Σαν να σου αφαιρέσω ό,τι έχεις κάνει μέχρι τώρα και να σε βάλω να σκάβεις χαντάκια!»

«Είμαστε αυτό που κάνουμε. Ο Αίας, όταν του αρνήθηκαν τα όπλα, τρελάθηκε. Προκειμένου να αντισταθμίσει την απώλεια του συνειδητού του εαυτού, αυτοκτόνησε. Πέθανε για να ξαναβρεί τον εαυτό του. Η πράξη του μας δείχνει ένα δρόμο. Προς Θεού, όχι την αυτοχειρία.

Μας δείχνει, όμως, ότι μόνο αν σκύψουμε βαθιά μέσα μας και τολμήσουμε την άρση, τις μικρές ή μεγάλες υπερβάσεις, θα σηκωθούμε λίγο. Δεν χρειάζεται να θανατωθούμε. Μπορούμε να νικήσουμε, όμως, τον κακό μας εαυτό. Η δύναμη είναι μέσα μας. Στη σχέση μας με τον εαυτό μας. Σε κανένα θεό, σε κανέναν θεσμό, σε κανέναν Τσίπρα, σε κανέναν σύντροφο».

Ο «Αίας» του Σοφοκλή ανεβαίνει από τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου στις 17-18/7.