Η κορυφαία χορογράφος μας καλοδέχτηκε στις πρόβες του «Χαμόγελου της Τζοκόντας» και του «Μαρσύα» και μας μίλησε για το Μπαλέτο της Λυρικής Σκηνής, τον Μάνο Χατζιδάκι αλλά και τι σημαίνει να ασχολείσαι με το χορό σήμερα στην Ελλάδα.
Τόσο ο καλλιτεχνικός διευθυντής Μύρων Μιχαηλίδης όσο και καλλιτεχνικός διευθυντής του Μπαλέτου Ρενάτο Τζανέλα έχουν καταφέρει αν αλλάξουν το πρόσωπο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής όχι μόνο χτίζοντας ένα σύγχρονο απαιτητικό ρεπερτόριο αλλά και με γόνιμες συνεργασίες από το χώρο της σύγχρονης δημιουργίας, π.χ. αυτές με τον Αντώνη Φωνιαδάκη, τον Κωνσταντίνο Ρήγο και τον Φώτη Νικολάου στο πρόσφατο παρελθόν. Ευχόμαστε να διατηρήσει η Λυρική το ανοιχτό της βλέμμα, να ρισκάρει ποντάροντας σε καταξιωμένους ή νέους δημιουργούς, όπως το κάνει τώρα με την Αγγελική Στελλάτου και τα δυο μπαλέτα, το «Χαμόγελο της Τζοκόντας» και τον «Μαρσύα», σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι που ανεβαίνουν σε δική της χορογραφία στο θέατρο Ολύμπια.
Στους χώρους της ΕΛΣ στην Καλλιθέα, χωρίς τις πανίσχυρες μελωδίες που έγραψε ο σπουδαίος συνθέτης, αλλά με την κίνηση σε πλήρη ανάπτυξη, παρακολουθήσαμε την πρόβα του «Μαρσύα» –συγκεκριμένα την εισαγωγή των Σατύρων, την είσοδο του Μαρσύα και το θρήνο των γυναικών– με τους χορευτές και τις χορεύτριες της ΕΛΣ. Όταν χορεύει ή ακόμα κι όταν κατευθύνει τους χορευτές της, η γλώσσα του σώματος της Στελλάτου ακυρώνει την αίσθηση της όρασης μπροστά στην αντιληπτική ικανότητα που αποκτά το εσωτερικό βλέμμα μέσω του χορού. Σαν μαγνήτης η προσωπική της γραφή δημιουργεί, και εδώ, μια γκάμα σωματικών ήχων, από απλό ψίθυρο μέχρι κραυγή μόνο μέσα από την κίνηση. Λίγο μετά η συζήτηση αρχίζει να ξεδιπλώνεται.
Μια γυναίκα έρημη μέσα στην πόλη είναι το θέμα του «Χαμόγελου της Τζοκόντας». Είναι έργο που επιτρέπει στον θεατή να κάνεις τις δικές του αναγωγές ακούγοντάς το. Εσύ πώς το αντιμετώπισες;
Ένα έργο σαν «Το Χαμόγελο της Τζοκόντας» είναι συνδεδεμένο με τη ζωή του καθενός μας, οπότε ο καθένας έχει τη δική του σχέση με αυτό. Έχω λοιπόν να δείξω μια εκδοχή της δικής μου σχέσης μαζί της. Έχω χρησιμοποιήσει αυτές τις μικρές ιστορίες που γράφει ο Χατζιδάκις, έχω ακολουθήσει την παρτιτούρα.
Τον είχατε γνωρίσει;
Ναι, είχαμε βρεθεί λόγω της Ομάδας Εδάφους με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου. Είχε δει μια παράστασή μας στην κατάληψη και συναντηθήκαμε μια φορά σε μια κοινωνική εκδήλωση. Ήμουν τόσο μαγεμένη από την προσωπικότητά του που δεν μπορούσα να αρθρώσω λέξη.
Τι θαύμαζες σ’ εκείνον;
Κάποτε είχε γράψει ένα κείμενο στο περιοδικό «Τέταρτο» με αφορμή επεισόδια που είχαν γίνει στην Αθήνα. Μίλαγε για την ορμή της νεότητας και έλεγε πως οι νέοι είναι αυτοί που θα έρθουν σε ρήξη, που θα βγουν μπροστά και θα απαιτήσουν. Αυτό το κείμενο αποκάλυψε στα μάτια μου ένα σπουδαίο άνθρωπο. Ήταν αποκάλυψη για μένα το πόσο πλατιά έβλεπε τα πράγματα. Οι νέοι είναι η ζωή που θέλει να συνεχίσει και που δεν θέλει μην πάει με τους κανόνες των προηγούμενων.
Ο «Μαρσύας» είναι ένα λιγότερο γνωστό έργο του Χατζιδάκι. Τι ένιωσες όταν άκουσες τη μουσική;
Το μπαλέτο του Χατζιδάκι γράφτηκε το 1950, παρουσιάστηκε την ίδια χρονιά στην Αίγινα από το Χορόδραμα της Ραλλού Μάνου, αργότερα έγινε και μια αναβίωσή του αλλά δεν το έχω δει ποτέ. Ξεκινώντας να ακούω, για πρώτη φορά τώρα τη σύνθεση του Χατζιδάκι, δεν ήμουν καθόλου σίγουρη ότι θα μπορούσα να συνεννοηθώ μαζί της. Χρειάστηκε να την ακούσω πολλές, πολλές φορές για να μπορέσω να αισθανθώ ότι μπορώ να σκεφτώ μαζί της. Ο Μαρσύας παίζει με τον αυλό που άφησε η Αθηνά και μαγεύει τους συντρόφους του. Το ότι είναι ένας αρχαίος μύθος δεν μου ήταν καθόλου ευχάριστο, γι’ αυτό αποφάσισα να το μεταφέρω σε ένα χώρο με πολυθρόνες, σαν ένα σαλόνι. Οι χαρακτήρες υπάρχουν εκατό τοις εκατό αλλά δεν θα δείτε ένα αρχαιοπρεπή Απόλλωνα και Μαρσύα. Το σκηνικό της Εύας Μανιδάκη και στις δυο παραστάσεις είναι λιτό.
Πως είναι συνεργασία σας με τους ανθρώπους της Λυρικής Σκηνής;
Δεν έχω λόγια για την συνεργασία με όλους τους ανθρώπους της Λυρικής. Ήταν όλοι πολλοί υποστηρικτικοί. Μου δόθηκε η απόλυτη ελευθερία στην επιλογή των χορευτών κι αυτή έγινε μέσα από εργαστήρι. Το επίπεδο των χορευτών είναι υψηλό κι έχουν πράγματα που είναι θαυμαστά. Υπάρχουν όμως και πράγματα στα οποία βρίσκονται πίσω σε σχέση με το πώς έχω συνηθίσει να δουλεύω. Δεν τόλμησα να τους ζητήσω αυτοσχεδιασμούς ερχόμουν δηλαδή με βήματα έτοιμα. Μπορεί και να μπορούσαν να αντεπεξέλθουν αλλά στο περιθώριο χρόνου που είχα, δεν ήθελα να χάσω ούτε λεπτό. Άρχισα να δουλεύω από τον Δεκέμβριο και 13 Ιανουαρίου ξεκινήσαμε τις πρόβες. Ο χρόνος ποτέ δεν είναι αρκετός. Όσο ασχολείσαι μπορείς να βρίσκεις, να βελτιώνεις και να κουρδίζεις καλύτερα κάποια πράγματα. Βλέπω τη διαθεσιμότητα που έχουν να δοκιμάζουν άλλα πράγματα. Αυτό που σίγουρα κατάλαβα ερχόμενη εδώ είναι ότι ο κόσμος του μπαλέτου και ο κόσμος του σύγχρονου χορού είναι χωρισμένοι με πολύ έντονες διαχωριστικές γραμμές. Δεν είναι εύκολο το πέρασμα από το ένα στο άλλο, γι’ αυτό και δεν μπορεί να υπάρξει κάποια όσμωση. Μακάρι αυτή η συνεργασία να φέρει κάτι άλλο στη Λυρική.
Είναι υψηλό το επίπεδο των Ελλήνων χορευτών;
Το επίπεδο είναι πράγματι υψηλό, έχουμε εξαιρετικούς χορευτές, αλλά έτσι όπως είναι τα πράγματα δεν γίνονται παραγωγές. Οι χορευτές βρίσκονται σε ακόμα χειρότερη μοίρα από τους ηθοποιούς. Ποτέ δεν υπήρχε η δυνατότητα να πληρώνονται καλά οι άνθρωποι μιας χορευτικής παραγωγής.
Τι θα ήθελες να επισημάνεις στο νέο υπουργό Πολιτισμού;
Θα ευχόμουν να δει με ποιον τρόπο μπορεί να δομηθεί η ιστορία των επιχορηγήσεων, ενώ θα ήταν ιδανικό να ιδρυθεί ένα Κέντρο Χορού. Ένας ζωγράφος για να εκφραστεί μέσω της τέχνης του ζωγραφίζει. Ένας χορογράφος για να εξασκήσει την τέχνη του πρέπει να χορογραφεί. Δεν γίνεται να το κάνει μια φορά στο τόσο. Πρέπει οι νέοι άνθρωποι να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν δουλειές και η οργάνωση της παραγωγής να στηρίζεται από κάποιους άλλους, γιατί –κακά τα ψέματα– όταν κάνεις μια παραγωγή πρέπει να τρέξεις τα οικονομικά, τις δημόσιες σχέσεις κ.ά. Οι χορογράφοι αναγκάζονται να τρέχουν για όλα.
«Το Χαμόγελο της Τζοκόντας» και ο «Μαρσύας» ανεβαίνουν σε ενιαία παράσταση στη Λυρική Σκηνή στις 4-8/3 και 10-11/3.
Περισσότερες πληροφορίες
Tο χαμόγελο της Τζοκόντας
Η πολυβραβευμένη χορεύτρια χορογραφεί το εμβληματικό έργο του Μάνου Χατζιδάκι επιχειρώντας ένα διάλογο μεταξύ σύγχρονου χορού και μπαλέτου
