Νατάσα Εξηνταβελώνη - Λητώ Τριανταφυλλίδου: Το "Girls & Boys" μας καλεί να μιλήσουμε για το τραύμα χωρίς φίλτρα

Η Νατάσα Εξηνταβελώνη, μια από τις πιο δυναμικές παρουσίες της νέας γενιάς ηθοποιών, υποψήφια για το φετινό θεατρικό βραβείο "Μελίνα Μερκούρη" και η σκηνοθέτρια Λητώ Τριανταφυλλίδου, που υπογράφει μια δυναμική οπτικοακουστική ανάγνωση του έργου με τη δική της ξεχωριστή ματιά, συνεργάστηκαν για να δώσουν πνοή σε μια παράσταση-κατάδυση στην ψυχή μιας γυναίκας, που παλεύει να ξαναφτιάξει το παρελθόν της μέσα από θραύσματα μνήμης, ήχων και εικόνων. Το "Girls & boys" του Ντένις Κέλι στο Νέο Θέατρο "Κατερίνα Βασιλάκου-Μαριάννα Τόλη", μέσα από μια βαθιά ανθρώπινη παράσταση που έρχεται να φωτίσει με μοναδική ευαισθησία και αφοπλιστική δύναμη τις σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης φύσης, οι δύο καλλιτέχνιδες μας καλούν να δούμε κατάματα όχι μόνο τη βία, αλλά και τη δύναμη που κρύβουμε μέσα μας.

Πώς αποδίδεται η γυναικεία εμπειρία επί σκηνής με αυθεντικότητα και χωρίς περιττές ή έμφυλες σχηματοποιήσεις

 

Πότε και πώς έπεσε το έργο του Ντένις Κέλι "Girls & boys" στα χέρια σας και γιατί αποφασίσατε να το ανεβάσετε;

Λητώ Τριανταφυλλίδου: Διάβασα το "Girls & boys" του Ντένις Κέλι το καλοκαίρι του 2024, σε μια περίοδο όπου βρισκόμουν ήδη σε δημιουργικό διάλογο με τη Νατάσα Εξηνταβελώνη για μια ενδεχόμενη συνεργασία. Το έργο με συνεπήρε από την πρώτη ανάγνωση, κυρίως λόγω της πολύπλευρης και απαιτητικής ηρωίδας του. Η γυναίκα που σκιαγραφείται δεν περιορίζεται στον ρόλο του θύματος, παρά τη φρίκη που έχει βιώσει — αντίθετα, φέρει μια εντυπωσιακή δύναμη, ευφυΐα και ειρωνεία που με συγκλόνισαν.
Βρήκα σε αυτό το έργο μια μοναδική ευκαιρία να εμβαθύνω σε ένα ερώτημα που με απασχολεί καλλιτεχνικά: Το πώς αποδίδεται η γυναικεία εμπειρία επί σκηνής με αυθεντικότητα, βάθος και χωρίς περιττές ή έμφυλες σχηματοποιήσεις. Παράλληλα, ένιωσα πως η Νατάσα ήταν η ιδανική ηθοποιός για να ενσαρκώσει αυτήν τη διαδρομή, γιατί ήξερα ότι μπορεί να διαχειριστεί την πολυπλοκότητα του χαρακτήρα και να συνδέσει το προσωπικό τραύμα της ηρωίδας με τον ευρύτερο πυρήνα της αφήγησης.

Νατάσα Εξηνταβελώνη: Το "Girls & boys" ήρθε μέσα σε μια συνθήκη που διαβάζαμε καθημερινά έργα, ελεύθερα, μερικές φορές και τυχαία- πολύ πριν την μετάφρασή τους, πολύ πριν να αποφασίσουμε τι θέλουμε να κάνουμε με αυτά. Φυσικά, είχε ανέβει στην Αθήνα λίγα χρόνια πριν, και λυπάμαι που δεν είχα καταφέρει να το δω γιατί η Δώρα Παρδάλη που το ερμήνευσε πριν από εμένα είναι μια ηθοποιός που την ξέρω και την εκτιμώ πολύ. Στη δική μας παράσταση, όσο έπαιρνε μορφή η μετάφραση από την Λητώ, προσπαθούσαμε να κάνουμε την έρευνα μας γύρω από τη βασική θεματική του έργου, τη βία. Τη βία στην ανθρώπινη κατάσταση, αλλά περισσότερο στην πυρηνική οικογένεια στην οποία μεγαλώσαμε. Ωστόσο το έργο παρέχει στατιστικά στοιχεία που δεν αφορούν την ελληνική κοινωνία, γιατί ο Ντένις Κέλι ήθελε να μιλήσει για το δικό του εδώ και τώρα. Στην προσπάθεια μας να αντλήσουμε αυτά τα στοιχεία που αφορούν τη χώρα μας βρήκαμε τοίχο. 

"Η Νατάσα Εξηνταβελώνη ερμηνεύει στο ‘Girls & boys’ μια γυναίκα που δεν περιορίζεται στον ρόλο του θύματος, παρά τη φρίκη που έχει βιώσει — αντίθετα, φέρει μια εντυπωσιακή δύναμη, ευφυΐα και ειρωνεία που με συγκλόνισαν". - Λητώ Τριανταφυλλίδου

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που συναντήσατε στην ελληνική του μεταφορά;

Λ.Τ.: Η μεγάλη μας πρόκληση ήταν να χαρτογραφήσουμε την πορεία μιας γυναίκας που επιχειρεί να καταλάβει πώς φτάσαμε — ως άτομα, ως κοινωνία — να αποδεχόμαστε, να προσπερνάμε ή ακόμα και να κανονικοποιούμε μορφές καθημερινής βίας. Καθώς η ηρωίδα αφηγείται την ιστορία της, παλεύει να δώσει νόημα σε ένα βίωμα που την έχει κατακερματίσει, και ταυτόχρονα αποκαλύπτει πώς οι προσωπικές τραγωδίες συχνά εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πολιτισμικό και κοινωνικό υπόστρωμα που τις καθιστά δυνατές.
Αυτή η διερεύνηση δεν ανήκει μόνο στην ίδια — το έργο μάς καλεί όλους, ως θεατές, να διασχίσουμε μαζί της αυτή τη διαδρομή κατανόησης, αφύπνισης και, τελικά, συνειδητοποίησης. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα εύθραυστη ισορροπία, η οποία θεωρώ ότι ήταν πρόκληση τόσο σκηνοθετικά και ερμηνευτικά, όσο και μεταφραστικά, καθώς έπρεπε να γεφυρώσουμε το κενό που αφήνει η απουσία ορολογίας στο ελληνικό λεξιλόγιο, ικανής να αποδώσει με ακρίβεια την κουλτούρα της βίας που αναπαρίσταται στο έργο.

'Ένα καλειδοσκόπιο ήχων, εικόνων και συναισθημάτων που βουτά στην γυναικεία ψυχοσύνθεση

 

"Στο ‘Girls & boys’ η μεγάλη πρόκληση ήταν να χαρτογραφήσουμε την πορεία μιας γυναίκας που επιχειρεί να καταλάβει πώς φτάσαμε — ως άτομα, ως κοινωνία — να κανονικοποιούμε μορφές καθημερινής βίας". - Λητώ Τριανταφυλλίδου

Η χρήση οπτικοακουστικών μέσων αποτελεί βασικό στοιχείο της παράστασης. Πώς ενσωματώθηκαν αυτά τα στοιχεία στη δραματουργία, διατηρώντας αμείωτη τη συγκίνηση και την ένταση;

Λ.Τ.: Η αισθητική φόρμα της παράστασης προέκυψε μέσα από την εσωτερική παρόρμηση της ηρωίδας να ξαναδιηγηθεί τα γεγονότα που την σημάδεψαν — να τα μοιραστεί μαζί μας, αλλά και να τα επεξεργαστεί. Δεν πρόκειται για απλό σκηνικό σχολιασμό· η τεχνολογία εδώ ενσωματώνεται ως φορέας συναισθήματος και μνήμης. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου η έκθεση του προσωπικού βιώματος μέσω της οθόνης έχει γίνει σχεδόν αυτονόητη διαδικασία. Και κατά την έννοια αυτή, έχουμε καταλήξει να γινόμαστε "editors" της ζωής μας, επιλέγοντας και μοντάροντας τα κομμάτια της καθημερινότητας που θέλουμε να προβάλουμε. Η ψηφιακή αφήγηση, η δημόσια καταγραφή του τραύματος, οι εξομολογήσεις σε έναν απρόσωπο θεατή — όλα αυτά αποτέλεσαν θεμελιώδη στοιχεία που διαμόρφωσαν τη σκηνική μας γραφή. Το έργο έδωσε το έδαφος να μεταφράσουμε αυτή τη σύγχρονη ροπή σε θεατρικό λόγο. Έτσι, προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε στιγμές μέσα στην παράσταση που επιτρέπουν στην ηρωίδα να ερμηνεύει τα γεγονότα της ιστορίας που μας αφηγείται, να ξαναζεί το παρελθόν αλλά και να το αναπλάθει, πάνω στα ίχνη της οικογενειακής ευτυχίας που έχει πλέον χαθεί.  

Ν.E.: Προσωπικά, από την πρώτη ανάγνωση ένιωσα ότι τα εργαλεία αυτής της γυναίκας θα ήταν τέτοια. Δε φαντάστηκα μόνο τις δράσεις πάνω στη σκηνή, αλλά κάπως "είδα" όλα αυτά τα υλικά και αυτόν τον χώρο εργασίας. Δεν ήξερα καθόλου πως θα λειτουργήσει στα αλήθεια μια κάμερα και με τι θα συνομιλώ τελικά- ευτυχώς η Λητώ είχε πολύ καθαρό μυαλό και με οδήγησε με ακρίβεια. 'Όμως και το ίδιο το έργο μας έδωσε αρκετή έμπνευση γύρω από αυτό. Πρόκειται για μια γυναίκα που ασχολείται με την παραγωγή ντοκιμαντέρ, άρα είναι φυσικό να ξέρει να χειρίζεται μια κάμερα. Μέχρι την τελευταία στιγμή η ανάγκη μας ήταν να μη χαθεί το νήμα της ιστορίας, επομένως αν τα οπτικοακουστικά μέσα δεν προσέδιδαν σε αυτήν, νομίζω πως θα τα "θυσιάζαμε". Λειτουργούν περισσότερο ως εργαλεία διαχείρισης των αναμνήσεων της ηρωίδας μας.

"Αγαπώ τόσο το θέατρο επειδή είναι ικανό να σε μετακινήσει, χωρίς να σε τραυματίσει ανεπανόρθωτα". - Νατάσα Εξηνταβελώνη

Υπάρχει κάποια στιγμή μέσα στο έργο που σας συγκλονίζει κάθε φορά;

Ν.Ε.: Με συγκλονίζει κάθε φορά η φράση "Τώρα αρχίζει το δύσκολο μέρος". Είναι τόσο φροντιστικό αυτό από τη μεριά του συγγραφέα, που με συγκινεί πάντα. Την έχω ταυτίσει αυτή τη φράση και με έναν από τους λόγους που αγαπώ τόσο το θέατρο. Επειδή είναι ικανό να σε μετακινήσει, χωρίς να σε τραυματίσει ανεπανόρθωτα.

Λ.Τ.: Υπάρχει μια στιγμή που με συγκινεί πάντα. Δεν είναι στη δραματική κορύφωση του έργου, αλλά σε μια από τις οικογενειακές στιγμές της ηρωίδας, που όμως έχει εξίσου μεγάλη ένταση. Πρόκειται για μια στιγμή που η ηρωίδα απευθύνεται στην κόρη της. Η αγωνία της, ο φόβος της για το καλό του παιδιού της, εκδηλώνονται μέσα από έναν λόγο που είναι απρόσμενα βίαιος. Αυτή η αντίθεση μου φαίνεται εξαιρετικά γνώριμη και αληθινή. 

Μια στιγμή φροντίδας — ένα ιδιότυπο trigger warning του συγγραφέα πριν την αποκάλυψη της τραγωδίας

 

Το έργο του Ντένις Κέλι έχει ένα πολύ χαρακτηριστικό ρυθμό και τρόπο αποκάλυψης της τραγωδίας. Πώς δουλέψατε σκηνοθετικά για να υπηρετήσετε αυτήν την κλιμάκωση επί σκηνής;

Λ.Τ.: Το έργο του Ντένις Κέλι δημιουργεί μια ιδιότυπη ισορροπία ανάμεσα στην εξιστόρηση και την τραγωδία — ανάμεσα στην ειρωνεία, την κωμωδία, τη ζωή και το βαθιά τραγικό. Η κλιμάκωση στο κείμενο χτίζεται με λεπτότητα και ακρίβεια, και η αποκάλυψη της τραγωδίας, για πολλούς, έρχεται ως μια σοκαριστική έκπληξη. Νομίζω πως δείξαμε εμπιστοσύνη σε αυτήν την τεταμένη ισορροπία — και με τον τρόπο μας, επιχειρήσαμε να την κάνουμε ακόμη πιο αιχμηρή. Παράλληλα η Νατάσα είναι ένας άνθρωπος του 100% — δεν κάνει τίποτα μισό. Ως ηθοποιός, έχει το χάρισμα να παραδίνεται απόλυτα στη στιγμή, να διαχειρίζεται τις συναισθηματικές αποχρώσεις του κειμένου με βεβαιότητα και ακρίβεια. Νομίζω πως το σκηνικό της θάρρος, που προσωπικά θαυμάζω, έγινε στοιχείο του χαρακτήρα της ηρωίδας μας, που με τόλμη μας εμπιστεύεται μια τόσο σκοτεινή ιστορία. 'Έτσι, διαμορφώσαμε μια σκηνική παρτιτούρα που παίζει ακόμα πιο έντονα με τις εύθραυστες ισορροπίες του κειμένου. 

"Δεν υπάρχει ιδανικός τρόπος να θρηνήσει κανείς ή να διαχειριστεί το τραύμα του. Καμία φορά η κλιμάκωση δεν έρχεται με τον τρόπο που περιμένουμε. Θέλει κόπο να ξετυλίξεις το νήμα και να απαντήσεις τα γιατί και τα πώς". - Νατάσα Εξηνταβελώνη

Στην κορύφωση του έργου, στη σκηνή της αποκάλυψης της τραγωδίας, η ανάγκη μας ήταν να προστατέψουμε το κοινό. Ο Κέλι εισάγει εκεί μια στιγμή φροντίδας — ένα ιδιότυπο trigger warning μέσα στην ίδια τη δράση. Μας υπενθυμίζει ότι αυτό που ακούμε δεν μας συνέβη, ότι εμείς παραμένουμε ασφαλείς. Για μένα, αυτή είναι μια γενναία θεατρική επιλογή, που καθόρισε τη σκηνοθεσία αυτής της στιγμής. Επιλέξαμε να επικοινωνήσουμε με το κοινό με έναν τρόπο όσο το δυνατόν λιγότερο θεατρικό· να το αφήσουμε ελεύθερο από κάθε καθοδήγηση, ώστε να επεξεργαστεί ο καθένας την ιστορία με τον δικό του ρυθμό και τρόπο.

Ν.E.: Να προσθέσω μόνο μια ακόμη παράμετρο που θέλω να θυμίζω και εγώ η ίδια στον εαυτό μου: Δεν υπάρχει ιδανικό θύμα. Και ακόμα, δεν υπάρχει ιδανικός τρόπος να θρηνήσει κανείς ή να διαχειριστεί το τραύμα του. Προσωπικά δε θεωρώ ότι η έκπληξη ή το αναπάντεχο ή το "πέραν πάσης λογικής" είναι στοιχεία που λείπουν από τη ζωή που ζούμε. Καμία φορά η κλιμάκωση δεν έρχεται με τον τρόπο που περιμένουμε. Θέλει κόπο να ξετυλίξεις το νήμα και να απαντήσεις τα γιατί και τα πώς, ειδικά όταν το τραύμα είναι νωπό.

Σε μια εποχή που πολλά θέματα βίας και έμφυλων ανισοτήτων έρχονται ξανά και ξανά στην επικαιρότητα, θεωρείτε ότι το θέατρο μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά σε έναν διάλογο αλλαγής;

Λ.Τ.: Το θέατρο, αναμφίβολα, έχει τη δύναμη να συμβάλλει ουσιαστικά σε έναν διάλογο αλλαγής. Διαθέτει την ιδιαίτερη ικανότητα να μετατρέπει μια κοινωνική ή πολιτική σκέψη σε προσωπικό βίωμα. Είναι ένας χώρος όπου ο καθένας μπορεί να αναγνωρίσει τις πληγές και τις αντιφάσεις του κόσμου που ζούμε και να συμμετάσχει στην έκφραση ενός συλλογικού συναισθήματος απέναντι σε αυτές. Μπορεί να μην έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τον κόσμο άμεσα ή ριζικά· ωστόσο, μπορεί να εξελίξει την κοινωνική μας ευαισθησία και φαντασία — και αυτό είναι ίσως το πρώτο, απαραίτητο βήμα προς την αλλαγή.