Μάριο Μπανούσι: "Οι Βαλκάνιοι βιώνουμε την "τροφή" με ιδιαίτερο τρόπο"

Η παράστασή σου "Goodbye Lindita" αποθεώθηκε. Αυτή η αποδοχή σε φόβισε ή σου έδωσε δύναμη;
Δεν περίμενα τέτοια μεγάλη ανταπόκριση για το "Goodbye Lindita". Πίστευα σε αυτό, αλλά δεν φανταζόμουν ότι θα ταξιδέψει στο εξωτερικό και ότι όλες οι παραστάσεις θα γίνουν sold out. Με έκανε να είμαι πιο συγκεντρωμένος στη δουλειά μου. Αν είχα σταθεί στην επιτυχία και στα υπέροχα λόγια που άκουγα, θα έχανα την ουσία. Για μένα, το σημαντικό είναι να καταλάβει κάποιος τι θέλω να πω μέσα από τις ιστορίες που δημιουργώ. Δεν έχω ένα lifestyle που θέλω να προβάλω· με ενδιαφέρει το ίδιο το έργο και όχι η προώθησή του.

Όταν ξεκίνησες να σπουδάζεις υποκριτική στο Ωδείο Αθηνών, είχες πάντα στο μυαλό σου τη σκηνοθεσία;
Η ανάγκη για σκηνοθεσία προέκυψε μέσα από τη σχολή. Σιγά σιγά συνειδητοποίησα ότι μου αρέσει να δημιουργώ ο ίδιος, παρά να βρίσκομαι μέσα στο δημιούργημα κάποιου άλλου. Μου αρέσει να καταπιάνομαι με πολλά πράγματα και συνειδητοποίησα ότι θα μπορούσα να ασχοληθώ και με τη σκηνογραφία – όχι απαραίτητα λόγω ικανότητας, αλλά επειδή με ενδιαφέρει. Κάνοντας μαθήματα στη δραματική σχολή, αντιλήφθηκα ότι η σκηνοθεσία τα περιλαμβάνει όλα αυτά. Περνάω πολύ χρόνο με τον σκηνογράφο μου, συζητώντας για την ιδέα, το πώς τη φαντάζομαι, τις λεπτομέρειες. Το ίδιο συμβαίνει και με τον ήχο, τη φωτιστική ατμόσφαιρα, το συναίσθημα που θέλω να δημιουργηθεί. Για μένα, η σκηνοθεσία είναι μια ανοιχτή ομπρέλα που τα εμπεριέχει όλα αυτά, και αυτό είναι που με γοητεύει.

Υπάρχει κάποιος σκηνοθέτης που θαυμάζεις και σου έδωσε το έναυσμα να ασχοληθείς με αυτό που κάνεις;
Ο καλλιτέχνης που πυροδότησε τη σκέψη μου από τότε που ήμουν στη σχολή είναι ο Δημήτρης Παπαϊωάννου – ακόμα κι αν αυτό που κάνουμε είναι εντελώς διαφορετικό. Το κοινό μας στοιχείο είναι ότι το έργο του δεν βασίζεται στο λόγο. Εικαστικά και ατμοσφαιρικά, τα σύμπαντά του διαφέρουν πολύ από τα δικά μου, αλλά με γοητεύει απίστευτα ακριβώς αυτή η εικαστικότητα των παραστάσεών του.

Ήσουν φιλότεχνος από μικρός;
Από παιδί μου άρεσε να ζωγραφίζω – σε χαρτί, σε κοχύλια, σε πέτρες. Περνούσα ώρες ατελείωτες με τη ζωγραφική. Μου άρεσε, επίσης, να τραβάω βίντεο με τη βιντεοκάμερα. Τώρα που κοιτάζω πίσω, σε πολλά παλιά βίντεο που συνειδητοποιώ ότι τα τραβούσα εγώ έχει ενδιαφέρον το πώς κινούσα την κάμερα, πώς άλλαζα τα πλάνα. Συνήθως τραβούσα οικογενειακά τραπέζια, έπαιρνα δηλώσεις από συγγενείς και μετά γύριζα την κάμερα στον εαυτό μου και έλεγα κι εγώ κάτι. Μου άρεσε πολύ και η φωτογραφία. Έπαιζα με τη φωτογραφική μηχανή, παρατηρούσα τα φιλμ της μητέρας μου. Πάντα είχα μια τρέλα με το φως. Μου άρεσε να "παίζω" με αυτό – θυμάμαι, όταν ήμουν παιδί, έπαιρνα ένα ποτήρι με νερό και το τοποθετούσα εκεί όπου έπεφταν οι ακτίνες του ήλιου, δοκιμάζοντας διαφορετικές γωνίες. Μερικές φορές έριχνα μέσα κάτι και παρατηρούσα πώς σχηματίζονταν οι φυσαλίδες. Με μάγευε η υλικότητα των πραγμάτων, το πώς μεταβάλλονται. Νιώθω ότι κάποια αντικείμενα έχουν ψυχή. Ίσως ακούγεται περίεργο, αλλά μια άδεια καρέκλα πάνω στην οποία πέφτει το φως με έναν ιδιαίτερο τρόπο μπορεί να με συγκινήσει. Αυτή η εικόνα από μόνη της αφηγείται μια ιστορία. Καταλαβαίνω ότι για κάποιους αυτό μπορεί να φαίνεται παράξενο. Το τι συγκινεί τον καθένα είναι μια πολύ ιδιαίτερη και προσωπική υπόθεση.

Επομένως, αποφάσισες από  μικρός τι ήθελες να κάνεις. Σου δόθηκαν από νωρίς ευκαιρίες να ασχοληθείς με όσα αγαπάς;
Δεν είναι πάντα εύκολο να καταπιαστείς με κάτι που αγαπάς, ιδιαίτερα όταν δεν δίνονται ευκαιρίες. Ως παιδί, δεν είχα πάντα τη δυνατότητα να ασχοληθώ όσο ήθελα με την τέχνη. Θα ήθελα, για παράδειγμα, να πάω σε ένα εργαστήρι ζωγραφικής, αλλά αυτή η επιλογή δεν υπήρχε – όχι μόνο για οικονομικούς λόγους, αλλά και επειδή στη γειτονιά μου ή στο σχολείο μου δεν υπήρχε καν μια τέτοια δυνατότητα. Δεν υπήρχε κάποιος καθηγητής να με ενθαρρύνει, να μου πει: "Τι ωραία που ασχολείσαι με αυτό!". Συχνά σκέφτομαι πόσο σημαντικό θα ήταν τα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με την τέχνη να έχουν περισσότερες ευκαιρίες να πειραματιστούν – και όχι μόνο στην τέχνη, αλλά γενικά, να έχουν τη δυνατότητα να εξερευνήσουν πράγματα με τα χέρια τους, να δοκιμάσουν δραστηριότητες που τους ενδιαφέρουν. Και να φανταστείς ότι εγώ μεγάλωσα στην Ηλιούπολη, μια περιοχή που έχει κάποια προνόμια, όπως η φύση, οι μεγάλες πλατείες, το άλσος. Παρ' όλα αυτά, από το σχολείο δεν δίνονταν τα κατάλληλα κίνητρα.

Η οικογένειά σου στάηκε σύμμαχος στις επιλογές σου μεγαλώνοντας;
Δεν μπορούσαν να το αντιληφθούν. Κανένας από τους συγγενείς μου δεν πρόσεξε κάποια ικανότητά μου για να μου πει: "Αχ, μπορείς να γίνεις καλλιτέχνης!" Αν δεν επέμενα, αν δεν διεκδικούσα σχεδόν οριακά αυτό που ήθελα, κανείς δεν θα με είχε στείλει σε κάποια καλλιτεχνική σχολή – ούτε καν θα μου το είχε προτείνει. Μόνος μου έψαξα για τη δραματική σχολή. Οι δικοί μου δεν ήξεραν καν τι είναι η δραματική σχολή, ούτε γνώριζαν την επιθυμία μου. Η μητέρα μου ήξερε απλώς ότι θα δώσω "σε μια σχολή καλλιτεχνών", κάτι πολύ γενικό. Δεν ήξερε καν ότι προετοιμαζόμουν. Δεν ήταν από τις μητέρες που προσπαθούν να σου υποδείξουν τι να γίνεις – να σου πουν, για παράδειγμα, "Γίνε γιατρός." Μου έλεγε μόνο: "Παιδί μου, να κάνεις κάτι που να μπορείς να ζεις από αυτό, αλλά και να το αγαπάς κιόλας."

Η νέα σου παράσταση, το "Mami" που θα δούμε στη Στέγη, συνδέεται με το "Goodbye Lindita";
Αυτά τα δύο έργα έχουν μια συγγένεια ως προς τη θεματική της μητρότητας, της φιγούρας της μητέρας, αλλά εδώ το επίκεντρο είναι ακόμα πιο έντονο. Είναι σαν να κοιτάς έναν μεγάλο πίνακα γεμάτο χαρακτήρες και να αποφασίζεις ότι τώρα θα εστιάσεις σε μια συγκεκριμένη φιγούρα, ότι αυτήν θα φωτίσεις περισσότερο. Το έργο δεν στέκεται μόνο στη μητρότητα. Όσο το δημιουργώ και το βλέπω να εξελίσσεται, συνειδητοποιώ ότι δεν είναι μια παράσταση αποκλειστικά για τη μητέρα, αλλά για τις διαφορετικές εκφάνσεις μιας γυναίκας, για τη σχέση της με τον γιο της, για τις ανθρώπινες σχέσεις γενικότερα. Η παράσταση αγγίζει πολλές πτυχές: τη μητρική σχέση, την ερωτική, τη γονεϊκή, τη συνύπαρξη στη ζωή, την καθοδήγηση – που συχνά έρχεται από ένα μητρικό χέρι, από μια μητρική φιγούρα. Βέβαια, η λέξη μητέρα δεν ακούγεται στην παράσταση. Βλέπεις τη σχέση μιας μητέρας με τον γιο της και, μέσα από αυτήν, τον χρόνο να περνάει. Τη βλέπεις σε διάφορες ηλικίες, να γερνάει, να αλλάζει. Παράλληλα, υπάρχει και μια άλλη μητρική φιγούρα, μεγαλύτερη από τη μητέρα, που θα μπορούσε να είναι η δική της μητέρα ή η ίδια η μητέρα, αλλά και κάτι πιο ευρύ, μια συμβολική μορφή. Είναι η τροφός, εκείνη που φροντίζει τους άλλους, το χέρι που είναι πάντα εκεί να σε βοηθήσει. Και αυτό το χέρι δεν ανήκει αποκλειστικά στη βιολογική μητέρα – είναι η φιγούρα που εμφανίζεται στη ζωή μας και μας φέρεται σαν να είμαστε παιδιά της. Όλοι έχουμε ζήσει στιγμές όπου, σε μια δύσκολη φάση, κάποιος μας βοήθησε. Συχνά, αυτή η φιγούρα είναι γυναίκα. Μπορεί να είναι μια θεία, μια γυναίκα με την οποία δουλέψαμε μαζί, μια γυναίκα που μας έδωσε μια συμβουλή τη σωστή στιγμή. Ακόμα και μια άγνωστη γυναίκα, που βρέθηκε στον δρόμο μας, μας βοήθησε να προχωρήσουμε και μετά εξαφανίστηκε από τη ζωή μας. Όλοι έχουμε μια τέτοια ιστορία.

Θα μπορούσε δηλαδή να είναι και μια άφυλη φιγούρα;
Ναι, θα μπορούσε. Υπάρχουν πολλές εκδοχές αυτού του ρόλου, αλλά σε μένα ήρθε η γυναικεία μορφή, ίσως επειδή οι γυναίκες ήταν οι πιο έντονες παρουσίες στη ζωή μου. Αν κοιτάξω πίσω, οι άνθρωποι που με βοήθησαν περισσότερο ήταν γυναίκες: η γιαγιά μου, η μητριά μου, η Χρυσή Βιδαλάκη, που έπαιξε στο πρώτο μου έργο, στη "Ragada", αλλά και στο "Goodbye Lindita" και με στήριξε. Οι γυναικείες φιγούρες λειτούργησαν σαν κινητήριες δυνάμεις στη ζωή μου. Μου έδωσαν ώθηση, μια σπρωξιά προς τα εμπρός.

Η μητρική φιγούρα είναι πολύ κυρίαρχη στη ζωή του ανθρώπου και σίγουρα μας επηρεάζει χωρίς να το καταλάβουμε.
Νιώθω ότι μια μητέρα μπορεί να σε βοηθήσει να λάμψεις στη ζωή σου, αλλά μπορεί και να σε καταστρέψει. Μπορεί να σου αφήσει βαθιές πληγές. Μου αρέσει να μη μιλάω θεωρητικά για το έργο, αλλά να συζητάω με ανθρώπους, να ακούω ιστορίες από μητέρες. Είναι απίστευτο πώς, όταν αναφέρω τη λέξη "μητέρα", σχεδόν όλοι έχουν κάτι να πουν. "Η μητέρα μου έκανε αυτό", "Η μητέρα μου με βοήθησε εκεί", "Η μητέρα μου είναι η ηρωίδα μου". Η μητρική φιγούρα είναι πάντα έντονη – είτε ήταν παρούσα στη ζωή κάποιου είτε απούσα. Ακόμα και ημιπαρούσα να ήταν, εξακολουθεί να έχει τεράστιο αντίκτυπο. Και το πιο συγκλονιστικό είναι ότι ακόμα και άνθρωποι που δεν μεγάλωσαν με τη μητέρα τους, δεν είναι ότι δεν έχουν τίποτα να πουν. Ξαφνικά, τους βλέπεις να μιλούν γι’ αυτήν, ακόμα και μέσα από την απουσία της, ακόμα και μέσα από την απώλεια, λέγοντας: "Δεν τη γνώρισα ποτέ."

Μέσα από το έργο φαίνεται και η φθορά του χρόνου;
Ναι, η φθορά του χρόνου είναι έντονη τόσο στους ανθρώπους όσο και στο τοπίο. Βλέπεις ένα χώρο που αλλάζει με τον καιρό, βλέπεις αντικείμενα που έχουν φθαρεί, που "έχουν πεθάνει" με έναν τρόπο. Το στοιχείο της φροντίδας –από τη μητέρα στο παιδί και, αργότερα, από το παιδί προς τη μητέρα– είναι κεντρικό στο έργο. Μιλά για εκείνη τη στιγμή στη ζωή μας που όλοι ξαναγινόμαστε παιδιά. Και για τη στιγμή που, είτε αποκτήσουμε δικά μας παιδιά είτε όχι, ίσως χρειαστεί να γίνουμε οι ίδιοι γονείς για κάποιον άλλο. Υπάρχουν ισχυροί συμβολισμοί μέσα στο έργο. Μία από τις εικόνες του είναι η μητέρα που κουβαλά τον ενήλικο γιο της – μια εικόνα που εμπεριέχει όλη τη φροντίδα, το βάρος, την αγάπη, αλλά και το πέρασμα του χρόνου.

Στα έργα σου υπάρχει μια ατμόσφαιρα σχεδόν απόκοσμη, αλλά ταυτόχρονα πολύ αληθινή.
Μου αρέσει το απόκοσμο και το μυστηριακό στοιχείο, αλλά η βάση των πραγμάτων είναι η αλήθεια, η πραγματικότητα, ο άνθρωπος—αν μπορώ να το πω έτσι. Αυτό είναι που με αφορά. Δεν θέλω κάποιος να δει απλώς κάτι όμορφο, με ωραία χρώματα, και να μη νιώσει τίποτα. Θέλω να βλέπει ανθρώπους με τους οποίους μπορεί να ταυτιστεί. Θέλω ο θεατής να βλέπει τον εαυτό του μέσα στην παράσταση ή κάποιον δικό του άνθρωπο. Αυτή η ταύτιση σου δίνει δύναμη, σε εξελίσσει, σε βάζει σε σκέψεις.

Υπήρξε κάποια παράσταση που σε συγκλόνισε και ακόμα τη θυμάσαι;
Με έχει συγκλονίσει "Το Γήρας” της Μαυραγάνη. Ήμουν πολύ μικρός όταν το είδα, πριν μπω στη δραματική σχολή, αλλά θυμάμαι ότι είχα πει: "Αυτό είναι απίστευτο!". Ήταν μια μοναδική σύμπραξη θεάτρου και ζωής. "Το Γήρας” είναι ένα έργο με πολύ κείμενο, αλλά για κάποιο λόγο, σε εκείνη την παράσταση, όλα έμοιαζαν αυθόρμητα. Με είχε συγκινήσει βαθιά.

Ποια είναι η σχέση σου με τα κείμενα; 
Γενικά, το κείμενο στο θέατρο είναι κάτι που με απασχολεί πολύ. Μου αρέσει να το διαβάζω, αλλά στο θέατρο συχνά με κουράζει. Προτιμώ να ακούω το κείμενο μέσα από το τραγούδι, μέσα από την ποίηση. Έχω παρακολουθήσει παραστάσεις με ατελείωτο κείμενο και δεν άντεξα—σκεφτόμουν ότι η σκηνή θα μπορούσε να σταθεί το ίδιο δυνατή χωρίς λόγια. Το κείμενο απαιτεί τεράστια δουλειά. Είναι κάτι ιερό. Αν ασχολούμουν περισσότερο με τον λόγο, θα ήθελα να το κάνω με απόλυτη ακρίβεια, να τον αναλύσω σε βάθος. Προτιμώ, όμως, να μιλάω μέσα από την εικόνα, τη σιωπή, την ατμόσφαιρα. Τουλάχιστον, από όσα καταλαβαίνω και από τους ανθρώπους που βλέπουν τα έργα μου, αυτό που τους μένει πιο έντονα είναι η ατμόσφαιρα. Οι εικόνες είναι το δεύτερο στοιχείο. Το πρώτο είναι η αίσθηση ότι εισέρχονται σε έναν ολόκληρο κόσμο. Αυτό είναι και το κίνητρό μου: να δημιουργήσω ένα σύμπαν, μια ατμόσφαιρα, όπου ο θεατής θα μπει και θα χαθεί μέσα της.

Θα δοκίμαζες να ανεβάσεις ένα κλασικό κείμενο, για παράδειγμα του Ίψεν ή του Στρίντμπεργκ, με το δικό σου τρόπο;
Θα μπορούσα να το κάνω, είτε αφήνοντάς το όπως είναι είτε κάνοντάς το τελείως δικό μου. Αν ένα κείμενο με ενδιέφερε τόσο πολύ, δεν θα το πείραζα καθόλου. Θα το παρουσίαζα ακριβώς όπως γράφτηκε, μέχρι και την τελευταία τελεία και το κάθε κόμμα.

Στον ελεύθερο χρόνο σου τι κάνεις;
Μου αρέσει να πηγαίνω σε μουσεία και, λόγω των ταξιδιών μου, έχω το προνόμιο να επισκέπτομαι μουσεία και στο εξωτερικό. Μου αρέσει επίσης το διάβασμα, αλλά αν έπρεπε να επιλέξω ανάμεσα σε ένα μουσείο, μια έκθεση φωτογραφίας ή ένα θεατρικό κείμενο, θα προτιμούσα την έκθεση. 

Τι ξεχώρισες από τα πρόσφατα ταξίδια σου;
Πρόσφατα πήγα στο Τορίνο και επισκέφθηκα ένα μουσείο εκεί. Πήγα επίσης στο Prado στην Ισπανία και είπα: "Αυτή είναι εμπειρία ζωής". Μια άλλη συγκλονιστική εμπειρία ήταν η έκθεση της Sophie Calle στο Μουσείο Πικάσο στο Παρίσι. Ήταν μια έκθεση που κάλυπτε τρεις ορόφους και με άγγιξε βαθιά, γιατί μέσα από τις φωτογραφίες της μιλούσε για την ιστορία της μητέρας και του πατέρα της, καθώς και για το θάνατό τους. Έπαθα σοκ με αυτήν την έκθεση.

Καταλαβαίνω πως υπάρχει κάτι στο θέμα της οικογένειας που σε έλκει ιδιαίτερα και θες να το εξερευνήσεις.
Το οικογενειακό δράμα με ενδιαφέρει πολύ. Γι’ αυτό, από τα θεατρικά κείμενα, μου αρέσει ιδιαίτερα να διαβάζω αρχαία τραγωδία. Ίσως όχι τόσο σύγχρονα έργα, όσο τις τραγωδίες, όπου το οικογενειακό δράμα είναι στο επίκεντρο. Δεν τις βλέπω ως κάτι αρχαίο, βιβλικό, αλλά ως κείμενα που, παρά το ότι γράφτηκαν αιώνες πριν, περιέχουν κάτι αρχετυπικό. Οι ρόλοι σε αυτές είναι τόσο καθαροί που μπορείς να τους διαμορφώσεις όπως θέλεις. Αυτά τα αρχετυπικά σχήματα που προκύπτουν από τις αρχαίες τραγωδίες λειτουργούν σαν καμβάς για άλλα πράγματα. Μέσα στο θέμα της οικογένειας υπάρχει πάντα ένα μαγικό κλειδί—είναι η αφετηρία μας. Είναι ένα ατελείωτο, ζήτημα. Αν με ρωτούσε κάποιος γιατί ασχολούμαι τώρα με τη μητέρα ως κεντρικό θέμα, θα απαντούσα ότι αυτό το πηγάδι δεν έχει τέλος. Με ενδιαφέρει, ως καλλιτέχνης, να εστιάσω σε κάτι και να δω τι μπορεί να μου αποκαλύψει. Προτιμώ να επικεντρώνομαι σε έναν άξονα, παρά να απλώνομαι σε πολλά διαφορετικά θέματα, όπως η ιστορία, η γεωγραφία, η πολιτική. Αυτό το focus, η εξειδίκευση, με τρέφει. Μαθαίνω πολλά πράγματα, τόσο για τον εαυτό μου, όσο και για την οικογένειά μου και τους ανθρώπους γύρω μου. Με κάθε νέο μου έργο, συνειδητοποιώ πόσο όμορφη, αλλά και σκληρή, μπορεί να είναι η ανθρώπινη ψυχή.

Ποιες παιδικές αναμνήσεις σε συντροφεύουν;
Θυμάμαι τα μεγάλα τραπέζια, το φαγητό, που ήταν κάτι πολύ σημαντικό για εμάς. Γι’ αυτό και το στοιχείο της τροφής έχει μπει στην παράσταση – το μάσημα, το γάλα, η ανάγκη να τραφούμε. Πρέπει να θυμόμαστε πόσο πολύτιμο είναι το φαγητό. Η μαγειρική έπαιζε πολύ σημαντικό ρόλο στα οικογενειακά τραπέζια. Ήταν ολόκληρη ιεροτελεστία. Έχω ιδιαίτερη αγάπη στις ιεροτελεστίες. Δεν υπάρχει καλύτερη εικόνα από αυτή της γιαγιάς μου στην κουζίνα, με το φως να μπαίνει από το παράθυρο και να φωτίζει τα χέρια της καθώς πλάθει το ζυμάρι. Έφτιαχνε ψωμί, το άφηνε να φουσκώσει, το έψηνε, και όλο το σπίτι μύριζε υπέροχα. Εγώ έπαιρνα ένα κομμάτι και έπαιζα με αυτό σαν να ήταν πλαστελίνη. Και μετά το ψωμί έμπαινε στο τραπέζι, έτοιμο να μοιραστεί με τους υπόλοιπους. Νιώθω ότι και με αυτό το έργο μαγείρεψα κάτι. Έβαλα τα δυνατά μου να γίνει νόστιμο, να είναι μια τροφή που μπορούν να τη γευτούν όλοι οι άνθρωποι. Και τώρα έρχεται η στιγμή που αυτό το ψωμί θα το μοιράσω. Θα το δίνω μπουκιά μπουκιά στους ανθρώπους που έρχονται. Αυτό είναι για μένα το έργο – τόσο ιερό, τόσο ευάλωτο. Στα οικογενειακά μας τραπέζια ο χορός έπαιζε πολύ σημαντικό ρόλο. Οι συγγενείς μου ήταν άνθρωποι του γλεντιού. Ο πατέρας μου αγαπούσε τη μουσική, το τραγούδι, τη χαρά. Και, λόγω του εστιατορίου που είχε, το γλέντι ήταν πάντα κομμάτι της ζωής μας. Έχω πολλές αναμνήσεις από χαρές, μουσική, γλέντια και κλαρίνα.

Έχεις ζήσει κάτι παρόμοιο στην Ελλάδα με την οικογένειά σου;
Οι περισσότεροι συγγενείς μου βρίσκονται στην Αλβανία και στο εξωτερικό, αλλά εδώ στην Ελλάδα έχω ζήσει παρόμοια πράγματα με φίλους. Μου αρέσουν πολύ οι μαζώξεις, είμαι άνθρωπος του γλεντιού, αγαπώ τα τραπέζια και τα φαγητά. Μου αρέσει η φασαρία, το γέλιο μέσα στο σπίτι, η ζωή! Οργανώνω συναντήσεις στο σπίτι μου και, τώρα που θα κάνω πρεμιέρα, σκοπεύω να κάνω περισσότερες μαζώξεις για φαγητό.

Σου αρέσει να μαγειρεύεις;
Πάρα πολύ! Έχω μάθει από τη γιαγιά μου, από τον πατέρα μου που είχε εστιατόριο και από τη μητέρα μου που επίσης έχει δουλέψει σε εστιατόρια και μαγειρεύει εξαιρετικά. Όταν έχω χρόνο, μαγειρεύω και ανοίγω φύλλο για να κάνω πίτες. Μπορώ να φτιάξω χορτόπιτα, κολοκυθόπιτα – δίνω στο φαγητό την ίδια ψυχή που δίνω και στην πρόβα. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται να έρθουν φίλοι στο σπίτι, ασχολούμαι πολύ με το φαγητό. Δεν είμαι ο τύπος που θα πάει σε εστιατόριο για να δοκιμάσει κάτι περίεργο· προτιμώ περισσότερο τα μικρά, παραδοσιακά ταβερνάκια με απλά αλλά πεντανόστιμα φαγητά. Όπως συμβαίνει και με άλλα πράγματα, έτσι και με το φαγητό, όσοι ανήκουμε στα Βαλκάνια έχουμε κοινά στοιχεία. Τη διαδικασία της τροφής και τη σχέση μητέρας-γιου τη βιώνουμε με έναν ιδιαίτερο τρόπο εμείς οι Βαλκάνιοι. Στα Βαλκάνια, η σχέση μάνας και γιου είναι ταυτόχρονα κωμική και τραγική.

Η ενασχόληση με το θέατρο σε έχει αλλάξει ως άνθρωπο;
Κάθε φορά που κάνω πρόβες ή φτιάχνω ένα έργο, αγαπώ περισσότερο τους ανθρώπους. Νιώθω ότι τους κατανοώ καλύτερα, ότι γίνομαι πιο ευάλωτος. Σταματώ να είμαι επικριτικός και μαλακώνω μέσα μου. Αυτό με ηρεμεί. Έχω ανάγκη να βλέπω ότι οι άνθρωποι δεν είναι τόσο κακοί. Ίσως ακούγεται ειρωνικό ή περίεργο, αλλά μου αρέσει να τους παρατηρώ. Η παρατήρηση σε γειώνει—σε κάνει πιο υγιή, εγκεφαλικά και συναισθηματικά.

Σε επηρεάζει συναισθηματικά η γνώμη των άλλων αναφορικά με τη δουλειά σου;
Η πρεμιέρα είναι μια ευάλωτη στιγμή. Δίνεις την ψυχή σου στις πρόβες, έχεις επενδύσει όλο σου το είναι, και ξέρεις ότι θα ακούσεις και καλά, αλλά και πολύ σκληρά λόγια. Αυτή είναι η φύση της δουλειάς μας, αλλά για έναν καλλιτέχνη δεν είναι πάντα εύκολο να ακούει σκληρή κριτική. Πολλές φορές μπορεί να ακούσεις ένα σχόλιο του τύπου "α, δεν ασχολήθηκε αρκετά", ενώ εσύ έχεις δώσει όλη σου την ψυχή.