Αλέξανδρος Διαμαντής: "Είδα τον 'Γλάρο σαν ένα déjà vu, σαν κάτι που έχει κανείς τη βεβαιότητα πως το ζει ξανά"

Είναι δύσκολο ν’ αφηγηθείς σ’ ενεστώτα χρόνο. Τί κάνεις τώρα, αυτή τη στιγμή. Είναι δύσκολο γιατί η αφήγηση από τη φύση της απαιτεί την απόσταση του χρόνου, το όριο της μνήμης, διάφανο μεν και ελαφρύ, αλλά ταυτόχρονα αδιαπέραστο, αεροστεγές, αν θέλετε. Να το πω μ’ απλά λόγια: καθετί που έγινε, έγινε και πια ούτε ξεγίνεται, ούτε και ξαναγίνεται. Απ’ αυτή τη σκέψη ξεκινά το μονοπάτι που ακολούθησα για να προσεγγίσω τον "Γλάρο" του Τσέχωφ, διασκευάζοντάς τον και σκηνοθετώντας τον. Για να είμαι ειλικρινής, αυτή η σκέψη είναι η εκκίνηση κάθε μου προσπάθειας στην τέχνη μέχρι στιγμής: η μνήμη είναι αυτό που πάντοτε μ’ απασχόλησε και που πάντα μ’ απασχολεί. Αυτό είναι το θέμα τώρα κι αυτό ήταν το θέμα πριν, όταν νεότερος έκανα την επιμέλεια σ’ εικαστικές εκθέσεις, όταν έπειτα άρχισα να σκηνοθετώ και αυτό παραμένει το θέμα πάντα όταν γράφω. Τί πάει να πει "θυμάμαι"; Δεν ξέρω. Μου φαίνεται όμως πως η μνήμη είναι ο κόμπος, εκεί δένει η εφήμερη ύπαρξή μας με το αιώνιο – που δεν βλέπουμε παρά την άκρη απ’ το χαμόγελό του: η αόριστη εκείνη σιγουριά που νιώθουμε όταν κοιτάζουμε τα κύματα της θάλασσας ή όταν ακούμε το θρόισμα ενός δέντρου ή όταν θυμόμαστε τότε που ήμασταν μικροί κι όλος ο κόσμος ήταν ακόμα νέος. 

Τί σχέση έχουν όλα αυτά με το "Γλάρο"; Είδα το κλασικό αυτό έργο σαν ένα déjà vu, σαν κάτι που έχει κανείς τη βεβαιότητα πως το ζει ξανά (για άλλη μια φορά). Υπάρχει μια άγρυπνη αίσθηση μέσα στο κεφάλι μας, πιο ισχυρή από την ακοή, από την αφή, από την όραση, από την όσφρηση ή τη γεύση: η μνήμη. Η μνήμη είναι η αρχηγός και οι πέντε αισθήσεις άλλη δουλειά δεν κάνουν παρά την υπηρετούν. Ποιος θυμάται; Όλοι, όλοι θυμόμαστε, όποιος υπάρχει εδώ και τώρα. Στην περίπτωση του "Γλάρου", ο θεατής: όποιος επαναστάτησε, δίχως να πετύχει (ο Τρέπλιεφ). Όποιος νίκησε, δίχως να επικρατήσει (η Αρκάντινα). Όποιος αγαπήθηκε, δίχως ν’ αγαπήσει (ο Τριγκόριν). Όποιος ερωτεύτηκε, δίχως να τον ερωτευτούν (η Μάσσα). Όποιος θέλησε, δίχως να ζήσει (ο Σόριν). Όποιος έζησε, δίχως να το χαρεί (η Νίνα). Θεωρώ πως ο Τσέχωφ κατάφερε να χωρέσει σ’ αυτούς τους έξι χαρακτήρες ολόκληρη εκείνη την εμπειρία, που όλοι μοιραζόμαστε: πως κάτι κάναμε ή πως κάτι μας συνέβη, δίχως να κάνουμε ή δίχως να μας συμβεί κάτι άλλο – ενδεχομένως εκείνο τ’ οποίο αρχικά θα θέλαμε να έχουμε κάνει ή να μας έχει συμβεί. 

Σ’ όλα αυτά, όπως θα έλεγε ο ίδιος ο Τσέχωφ, προσθέστε κάμποσα καντάρια έρωτα, μίσους, τέχνης κι επανάστασης, και τοποθετήστε τα όλα αυτά, στην αιώνια στιγμή της μνήμης μας: εκεί που δεν υπάρχει ούτε μέσα κι έξω, ούτε μέρα και νύχτα, ούτε πριν και μετά, αλλά που όλα είναι ένας χορός μέσα σ’ ένα χωνευτήρι, η αδιάκοπη αμφιβολία μας αν όντως τα καταφέραμε, αν όντως ζήσαμε, αν όντως είμαστε τυχεροί που επιζήσαμε ή άτυχοι που μας έτυχε να βρεθούμε εδώ και τώρα, διαρκώς υποχρεωμένοι ν’ αφηγούμαστε ξανά και ξανά, ξανά εδώ και ξανά τώρα, πάντοτε εδώ και πάντοτε τώρα, την ιστορία της ζωής μας. 

Η παράσταση κάνει πρεμιέρα στο θέατρο Σημείο στις 18 Νοεμβρίου.

Η διασκευή & η σκηνοθεσία είναι του Αλέξανδρου Διαμαντή, τα σκηνικά & κοστούμια της Άσης Δημητρολοπούλου, η κίνηση της Νικολέτας Γκριμέκη, οι φωτισμοί του Χρήστου Τζιόγκα. Παίζουν οι ηθοποιοί: Ιωάννα Μακρή (Αρκάντινα), Δημήτρης Μανδρινός (Τρέπλιεφ). Μανταλένα Καραβάτου (Νίνα), Βαγγέλης Ρόκκος (Τριγκόριν-Μεντβεντένκο), Περικλής Μοσχολιδάκης (Ντορν-Σόριν), Δανάη Παπουτσή (Μάσσα).