Η σκηνοθετική δύναμη της Λατινικής Αμερικής κυριεύει το Φεστιβάλ Αθηνών

Πόση αστυνομική βία μπορούμε ν’ αντέξουμε;

Από τον Οκτώβριο του 2019 και για τεσσεράμισι μήνες, μια σειρά έντονων εξεγέρσεων συντάραξαν τη Χιλή, αρχικά την πρωτεύουσα, το Σαντιάγο, κι έπειτα και άλλες πόλεις. Αφορμή στάθηκε η εκτίναξη της τιμής του εισιτηρίου του μετρό, που έβγαλε τους φοιτητές στους δρόμους, όμως το κίνημα διαμαρτυρίας έλαβε γρήγορα μαζικές διαστάσεις, ανταποκρινόμενο στην ανάγκη μεγάλου μέρους του πληθυσμού να διαμαρτυρηθεί για το αδιέξοδο οικονομικό μοντέλο, τις κοινωνικές ανισότητες και τη διαφθορά της κυβέρνησης του Σεμπαστιάν Πινιέρα. Ο απολογισμός: τουλάχιστον τριάντα νεκροί, χιλιάδες τραυματίες, καταγγελίες σε διεθνές επίπεδο για παραβιάσεις θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την αστυνομία και το στρατό εναντίον των διαδηλωτών, αλλά και μια σημαντική αλλαγή σελίδας για τη χώρα. Χάρη στις διαδηλώσεις ξεκίνησαν οι διαδικασίες κατάρτισης νέου Συντάγματος προς αντικατάσταση του κληροδοτημένου από τη χούντα του Πινοτσέτ που εμπόδιζε κάθε φιλολαϊκή μεταρρύθμιση, ενώ ένα χρόνο αργότερα, στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 2021, νέος πρόεδρος εκλέχτηκε ο υποψήφιος της αριστεράς Γκαμπριέλ Μπόριτς, ο πρώτος αριστερός πρόεδρος που είδε η Χιλή μετά τον Σαλβαδόρ Αλιέντε.

Ο πυρήνας αυτών των γεγονότων απασχόλησε έντονα τον ακτιβιστή σκηνοθέτη Μάρκο Λαγέρα, που, μεγαλώνοντας υπό το καθεστώς του Πινοτσέτ, ίδρυσε τη θεατρική κολεκτίβα La Re-Sentida το 2008, με την οποία δημιουργεί έργα που αφουγκράζονται τη μετα-δικατορική χιλιανή κοινωνία και ασκούν έντονη κοινωνική κριτική. Γνώριμός μας από την περσινή του επίσκεψη, και πάλι στην Πειραιώς 260, όταν παρουσίασε τα "Τοπία χωρίς χρώμα", μια παράσταση-καταγγελία για τη γυναικεία κακοποίηση, επιστρέφει με την "Όαση ατιμωρησίας" (22-23/6) που μελετάει τη διαλεκτική της βίας – όχι μόνο από την πλευρά της αστυνομίας αλλά και από την πλευρά των πολιτών. Πρόκειται για μια σκληρή, με έντονη ενέργεια και ντοκιμαντερίστικο ύφος παράσταση, αφού προηγήθηκε σχετικό βιωματικό εργαστήριο, στο οποίο συμμετείχαν διαδηλωτές, ακτιβιστές και αστυνομικοί, ενώ στο τελικό αποτέλεσμα πρωταγωνιστεί η εικόνα, το "soundtrack" και το συνολικό κλίμα των διαδηλώσεων, καθώς αναπαράγεται αυθεντικό ηχητικό υλικό από αυτές, μεταφέροντας τους θεατές όσο το δυνατόν αμεσότερα στην καρδιά των πραγματικών γεγονότων. Έχοντας μάλιστα την επίγνωση πως η βία είναι ένα παγκόσμιο και όχι τοπικό φαινόμενο, ο Λαγέρα θα προσαρμόσει ελαφρώς την παράσταση για την εδώ παρουσίαση, δίνοντας το μονόλογο ενός αστυνομικού στα ελληνικά.

Κριστιάν Ζαταΐ εναντίον Ζαΐρ Μπολσονάρου

Η σύγχρονη δυστοπική πραγματικότητα απασχολεί και τη Βραζιλιάνα σκηνοθέτρια του θεάτρου και του κινηματογράφου, Κριστιάν Ζαταΐ, στην οποία απονεμήθηκε φέτος ο Χρυσός Λέων Θεάτρου στην Μπιενάλε της Βενετίας. Με την παράσταση "Λυκόφως", που θα δούμε στην Πειραιώς (27-28/6), η Ζαταΐ επιθυμεί να στηλιτεύσει τις φασίζουσες πολιτικές του προέδρου της Βραζιλίας, Ζαΐρ Μπολσονάρου˙ εμπνέεται, μάλιστα, από την εμβληματική ταινία "Dogville" του Λαρς φον Τρίερ, μεταφέροντάς τη σε σύγχρονη συνθήκη: Η νεαρή Γκράσια, στην προσπάθειά της να ξεφύγει από το καταπιεστικό καθεστώς της χώρας της, εγκαταλείπει τη Βραζιλία και βρίσκει καταφύγιο σε μια κοινότητα θεατρίνων που ανεβάζουν το "Dogville", εστιάζοντας στο θέμα της ανεκτικότητας απέναντι στον Άλλο. Αρχικά, γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό, η συνέχεια, όμως, θα είναι πολύ διαφορετική.

Σήμα κατατεθέν της δημιουργού, όπως έχουμε διαπιστώσει και στην προηγούμενη επίσκεψή της στην Ελλάδα ("Ithaca-Our Odyssey 1", Στέγη Ιδρύματος Ωνάση), είναι η μείξη των θεατρικών και κινηματογραφικών κωδίκων, με παραστάσεις που εξερευνούν τα όρια μεταξύ των δύο τεχνών˙ η ιδέα να βασιστεί σε μια ταινία με χαρακτηριστική θεατρικότητα της έδωσε την ευκαιρία να πειραματιστεί εκ νέου σε αυτήν τη σύζευξη. Ο προβληματισμός της παραμένει ανθρωποκεντρικός, ειδικά καθώς τα τελευταία δέκα χρόνια την απασχολεί έντονα το φαινόμενο της μετανάστευσης και του ρατσισμού: Στο "Ithaca-Our Odyssey 1", έμπλεξε το ταξίδι της επιστροφής του Οδυσσέα στην Ιθάκη με πραγματικές ιστορίες προσφύγων και μεταναστών, ενώ με το "Λυκόφως", η Ζαταΐ θέλει να αφηγηθεί τη σύγχρονη ιστορία της χώρας της, που την πληγώνει ιδιαίτερα. Καθώς μάλιστα η ίδια ταξιδεύει συχνά στην Ευρώπη (δουλεύοντας κυρίως στη Γαλλία), καθώς δεν αντέχει να ζει στο πολιτικό καθεστώς της Βραζιλίας, χρησιμοποιεί την τέχνη ως έμμεση αντίσταση, ή έστω ως έναν τρόπο για να δείξει τη βραζιλιάνικη πραγματικότητα έξω από τα σύνορα της χώρας. Η διαπίστωσή της, όμως, αφορά την παγκοσμιότητα του φαινομένου, δηλαδή στη γενικευμένη άνοδο της ακροδεξιάς και την επιβολή όλο και αυστηρότερων νεοφιλελεύθερων πρακτικών. Με το "Λυκόφως", η Ζαταΐ είναι σαν να μας λέει: "Έφυγα απ' τη Βραζιλία για κάτι καλύτερο, αλλά τα πράγματα δεν είναι και τόσο καλύτερα στην Ευρώπη".