Το «Οδυσσέως σχεδία» είναι ένας μικρός μαραθώνιος αφήγησης της «Οδύσσειας»;
Η παράσταση «Οδυσσέως σχεδία» είναι η δική μας κατάθεση ενός αφηγηματικού ιστού από συγκεκριμένες ραψωδίες και επεισόδια της Οδύσσειας, με στόχο να προβληθεί ο θεραπευτικός και παρηγορητικός ρόλος του εμβληματικού ποιητικού κειμένου. Πιστεύω ότι η Οδύσσεια είναι το έπος που μας οδηγεί στις βαθύτερες αρχές και αξίες του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Αρχές και αξίες που έχουμε ξεχάσει στην εποχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Είναι ένα μυητικό κείμενο για την πορεία του ανθρώπου στη γνώση και την ανακάλυψη της ουσίας του είναι. Ένα ποιητικό κείμενο για την ουσιαστική ενηλικίωση και την αναγέννηση.
Σας είχε εντυπωσιάσει το ομηρικό έπος ήδη από το σχολείο;
Ναι, φυσικά. Είχα πρωτοδιαβάσει μια παιδική εκδοχή της Οδύσσειας, όταν ήμουν στο δημοτικό. Θυμάμαι το πόσο είχα εντυπωσιαστεί από τις ιστορίες με τον Κύκλωπα Πολύφημο αλλά και από τις Σειρήνες, που ο Οδυσσέας τις προσπερνά δεμένος, και επειδή οι κωπηλάτες του, έχουν βουλωμένα τα αυτιά τους. Συγκλονιστικές ιστορίες, που όταν είναι κανείς μικρός, τις διαβάζει και εντυπωσιάζεται. Περνούν τα χρόνια και ανακαλύπτει το βαθύ και ουσιαστικό περιεχόμενο που κρύβεται μέσα στους συμβολισμούς του αρχετυπικού κειμένου.
Αν δεις τα πράγματα χωρίς εξιδανίκευση, τι διαπιστώνεις για τον Οδυσσέα;
Ότι είναι ο ήρωας που κάνει το μεγάλο πέρασμα από την προϊστορική εποχή των ηρωικών κατορθωμάτων στην ιστορική εποχή του νοήμονος όντος. Ο Οδυσσέας είναι ο άνθρωπος που θέλει να γνωρίσει τα πάντα για να ανακαλύψει την πραγματική του ταυτότητα. Να περάσει από το κανένας, Ούτις λέει ότι ονομάζεται στον Κύκλωπα, στον Οδυσσέα που γίνεται βλαστάρι των θεών. Θέλει να ταξιδέψει, γιατί δεν τον χωράει ο τόπος. Είναι περίεργος, θέλει να μάθει τι βρίσκεται πέρα από τη γραμμή του ορίζοντα. Έχει αδυναμίες και θέλει να τις ξεπεράσει. Παλεύει με τα ελαττώματά του, για να ανέβει στην εκτίμηση του ίδιου του εαυτού του και να μπορέσει να κάνει το επόμενο βήμα. Θέλει να βιώσει για να αποκτήσει την πραγματική γνώση που προϋποθέτει την εμπειρία. Θέλει να κατορθώσει το ακατόρθωτο. Να ξεπεράσει τα όρια που του βάζει η ίδια η φύση. Θέλει να φτάσει τον Θεό. Ο Οδυσσέας μυείται στη ζωή και στο επέκεινα. Ο Οδυσσέας είναι η πορεία του Ανθρώπου μέσα στους αιώνες.
Ο ραψωδός είναι κυρίαρχο στοιχείο στην απόδοση του κειμένου. Μπορεί να έχει υπόσταση ένα τέτοιο πρόσωπο σήμερα; Αυτό το ρόλο έχει ο Κώστας Αρζόγλου στην παράσταση;
Μα ραψωδός είναι και ο σύγχρονος Μπρεχτικός αφηγητής – τραγουδιστής. Το αφηγηματικό θέατρο που πάντα υπήρχε, αλλά το συνειδητοποιήσαμε μετά τον Μπρεχτ, μας δίνει τα κλειδιά για να πάρουμε ένα έπος σαν την Οδύσσεια και να το αφηγηθούμε θεατρικά. Η δύναμη του ηθοποιού – αφηγητή – μίμου είναι τεράστια. Ο Κώστας Αρζόγλου δεν παίζει ειδικά αυτόν τον ρόλο, που στην ουσία τον μοιράζονται όλοι οι ηθοποιοί της παράστασης και ο Κώστας. Με το κύρος της ηλικίας και της εμπειρίας του, δίνει στην παράσταση αυτό το ειδικό βάρος που έχει ένας μύθος, όταν τον αφηγείται ο μεγαλύτερος σε ηλικία.
Η παράσταση είναι παραγωγή του ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας. Από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή τι αυτό που χρειάζεται για να παραμείνει ζωντανός ο θεσμός των ΔΗΠΕΘΕ έμπνευση, πειθώ, όνειρα, ιδανικά, ή ικανότητα στην οικονομική διαχείριση;
Θα έλεγα πάνω απ’ όλα έμπνευση. Όλα χρειάζονται, από την πειθώ, ώστε να κατορθώνεις να πείθεις ανθρώπους που δεν γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες της θεατρικής τέχνης και πραγματικότητας, έως και ικανότητα στην οικονομική διαχείριση. Όμως η έμπνευση νομίζω ότι είναι το κυρίαρχο. Όραμα χρειάζονται τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Το πραγματικά ρηξικέλευθο όραμα της Μελίνας όταν έφτιαχνε τον θεσμό των ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. μοιάζει κουρασμένο. Χρειάζεται έμπνευση λοιπόν, ώστε το όραμα να πάρει νέο αίμα και να ξανανιώσει. Έχω προτείνει και στο Υπουργείο την μετατροπή των ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. σε Περιφερειακά Κρατικά θέατρα. Μικρά ευέλικτα κρατικά θέατρα με έδρα στον δήμο που ανήκουν, αλλά με πραγματικά περιφερειακή παρουσία και με υποχρεωτική ανταλλαγή παραστάσεων σε διαπεριφερειακό αλλά και εθνικό επίπεδο. Ίσως με μια τέτοια πολιτική τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. μπορεί να γίνουν πραγματικά η αιχμή του δόρατος για μια νέα πολιτισμική ανάπτυξη.
Το θέατρο πρέπει να έχει μια πιο παρεμβατική στάση απέναντι σε αυτά που συμβαίνουν;
Η πραγματική τέχνη είχε πάντοτε παρεμβατική στάση. Οι καλλιτέχνες με ευαισθησίες πάντα ένιωθαν αυτά που συμβαίνουν γύρω τους, και με το έργο τους τα εξέφραζαν με κάποιο τρόπο. Το Θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα έπαιζε αυτόν τον ρόλο. Το θέατρο δημιουργεί εμπειρία και δια της εμπειρίας αποκτάς γνώση. Φυσικά όλες οι τέχνες μπορούν και παίζουν αντίστοιχο ρόλο. Παρέμβαση λοιπόν στην κοινότητα. Αλλά η παρέμβαση προϋποθέτει πολιτική στάση. Ο πολιτικός ρόλος, λοιπόν, του θεάτρου είναι δεδομένος. Η παρέμβαση του θεάτρου και των άλλων τεχνών στην κοινωνία είναι δεδομένη. Και φυσικά, όταν λέω πολιτικός ρόλος, δεν εννοώ κομματικός.
Ανήκετε σε αυτόν τον κόσμο, όπου οι άνθρωποι έμπαιναν στην περιοχή της τέχνης από την πύλη του δέους;
Στην τέχνη προσέρχεσαι με ταπεινότητα, αλλά και με μικρή δόση οίησης. Με γνώση, με σεβασμό, αλλά και με διάθεση ανατροπής. Ο καλλιτέχνης είναι δημιουργός και ο δημιουργός σέβεται το παρελθόν, αλλά συνάμα το αμφισβητεί για να μπορέσει να δημιουργήσει μέλλον. Είναι, λοιπόν, την ίδια στιγμή σεβαστικός και ανατροπέας. Ευγενής και αλήτης.
Θα μας αποκαλύψετε τα επόμενα σχέδια σας;
Η παράσταση «Εμφύλια Έπη» που έχει δεχθεί διθυραμβικές κριτικές τόσο στην Καλαμάτα όσο και στην Νίκαια της Γαλλίας που την παρουσιάσαμε και επρόκειτο να δώσει έναν δεύτερο κύκλο παραστάσεων, αλλά σταμάτησε λόγω των μέτρων κατά της πανδημίας, είναι μέσα στα άμεσα σχέδιά μου. Ήδη προγραμματίζουμε να παιχθεί στην Καλαμάτα και την Αθήνα. Ένα νέο έργο για τον Ιωάννη Καποδίστρια που γράφεται μετά από παραγγελία μου, προκειμένου να συμμετάσχει στον εορτασμό για τα 200 χρόνια από την επανάσταση, είναι επίσης μέσα στον άμεσο προγραμματισμό. Υπάρχουν και άλλα σχέδια, αλλά καλύτερα να σταματήσω εδώ. Με την πανδημία μάθαμε να είμαστε επιφυλακτικοί για το μέλλον. Η αβεβαιότητα παίζει πλέον σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Ίσως αυτό να είναι και το πιο συναρπαστικό. Αυτή η διάσταση της αβεβαιότητας, που την είχαμε απολέσει μέσα στην αυθάδεια της σιγουριάς μας για το αύριο.
Η παράσταση θα κάνει πρεμιέρα στις 31 Ιουλίου στο Κάστρο της Καλαμάτας και θα ακολουθήσει περιοδεία σε αρχαιολογικούς χώρους της περιφέρειας Πελοποννήσου, όπως η Αρχαία Μεσσήνη και ο Μυστράς, αλλά και σε επιλεγμένους σταθμούς στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη.
Περισσότερες πληροφορίες
Οδυσσέως σχεδία
Ο Γ. Μαργαρίτης πλέκει έναν αφηγηματικό ιστό από συγκεκριμένες ραψωδίες και επεισόδια της "Οδύσσειας" του Ομήρου, με στόχο να προβληθεί ο θεραπευτικός και παρηγορητικός ρόλος του εμβληματικού ποιητικού κειμένου.
