Μόδα και τηλεόραση το παίζουν εσχάτως πολύ «αναρχικές». Οικειοποιούνται τη λοξότητα και ανάγουν την ανατροπή σε lifestyle αρετή. Όταν η ρήξη γίνεται ο πασατέμπος της ποπ κουλτούρας, τι απομένει στην τέχνη του θεάτρου; Με τα διαολεμένα αντανακλαστικά της, η ποπ κουλτούρα καταφέρνει πάντα να πιάνει ακαριαία και ακολούθως να αναμεταδίδει τον παλμό της εποχής. Ξεφυλλίζοντας περιοδικά μόδας, θα διαπιστώστε πόσο δημοφιλής έχει γίνει τελευταίως η lifestyle εκδοχή του όρου «αναρχία». Δείτε, ας πούμε, τη φωτογράφηση μόδας του οίκου Moschino για τη νέα του συλλογή. Τα μοντέλα φωτογραφίζονται να κάνουν την «επανάστασή» τους πετώντας μολότοφ και σπάζοντας τα τζάμια πανάκριβων αυτοκινήτων, ενώ φορούν βεβαίως δερμάτινα τζάκετ αξίας 1.295 ευρώ. Tres chic!
Το unglamorous, το ανορθόδοξο, το «άσχημο» έχουν αναγορευτεί πανηγυρικά σε νέα διεθνή τάση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η φίρμα Vetements του Γεωργιανού σχεδιαστή Ντέμνα Γκβασάλια, που προασπίζεται τη στιλιστική αναρχία, αιφνιδιάζοντας έτσι τους «ηγεμονικούς» οίκους μόδας. Αντίστοιχα φαινόμενα λαμβάνουν χώρα στην τηλεόραση, με τη μικρή οθόνη να ενδίδει όσο ποτέ στον… αναρχικό υπαρξισμό και στην κουλτούρα της αμφισβήτησης του κατεστημένου. Πιο χαρακτηριστικό πρόσφατο παράδειγμα η σειρά «Mr Robot», ένα cyber thriller με ήρωα έναν αντικοινωνικό και αντισυστημικό χάκερ που αναλαμβάνει να καταστρέψει το σύστημα εκ των έσω. Πού «κολλάνε» όλα αυτά με το θέατρο; Στερεότυπο ή όχι, ο καλλιτέχνης (και όχι οι οίκοι μόδας ή οι τηλεοπτικές σειρές του USA Network) είθισται να έχουν μια λοξή ματιά στα πράγματα και να επιδιώκουν να αφυπνίσουν τον θεατή, να τον βγάλουν από την υποδούλωσή του στην αγέλη και την υποταγή στους ηγεμονικούς λόγους του καπιταλισμού, του κεφαλαίου και της νεοφιλελεύθερης ρητορικής. Τίθεται, λοιπόν, το εξής ζήτημα τόσο για το θέατρο όσο και για κάθε άλλη μορφή επιδραστικής τέχνης: τι απομένει στον καλλιτέχνη για να οδηγήσει τον θεατή προς τη χειραφέτηση όταν η βιομηχανία της μόδας και της τηλεόρασης υφαρπάζει και οικειοποιείται τα εργαλεία του; Τι μπορεί να κάνει μπροστά στη μαζική αναγόρευση του «ανατρεπτικού» σε άκρως ενδιαφέρον, του ρηξικέλευθου σε μοδάτο και της αυτοδιάλυσης σε lifestyle αίτημα;
Παρόμοιες διερωτήσεις είχε ήδη από τα ’90s ο Μάρεϊ Μπούκτσιν στο έργο του «Κοινωνικός ή lifestyle αναρχισμός», κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για τον εναγκαλισμό του όρου «αναρχικός» από το σύστημα. Η θεσμική αποδοχή του αντισυστημικού από το σύστημα και του ριζοσπαστικού από τη μαζική κουλτούρα, όπως μας έχει διδάξει η ιστορία της σύγχρονης τέχνης, αποδυναμώνει, ομογενοποιεί και κανονικοποιεί την καλλιτεχνική αντιδραστικότητα. Όπως υπογραμμίζει και ο Κωνσταντίνος Βασιλείου στη μελέτη του «Προς την τεχνολογία της τέχνης» (εκδ. Πλέθρον): «Η καθοριστική στιγμή για τη σύγχρονη τέχνη δεν ήταν τα readymade ουρητήρια του Μαρσέλ Ντυσάν, αλλά η θεσμική αποδοχή τους από τα νεοσύστατα μουσεία μοντέρνας τέχνης». Ίσως, λοιπόν, γι’ αυτό ο καλλιτέχνης να είναι σήμερα «πιο ελεύθερος από ποτέ αλλά και πιο εγκαταλειμμένος από ποτέ, παραδομένος σε όνειρα αντίδρασης και επανάστασης, σε αναχρονιστικές και προφητικές ουτοπίες, παγιδευμένος σε μια απραγματοποίητη επιθυμία να εγκαινιάσει μια νέα τάξη ή να αναστήσει μια παλαιά», για να θυμηθούμε όσα έλεγε ο Ρενάτο Ποτζιόλι ήδη από το 1968.
