Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός ανεβάζει στην Επίδαυρο τη «Λυσιστράτη» με έναν ετερόκλητο θίασο ωραίων ηθοποιών – από τον Αιμίλιο Χειλάκη μέχρι τη Λένα Παπαληγούρα και από τον Γιάννη Βογιατζή μέχρι την Αγλαΐα Παππά. Στον πρώτο ρόλο, η πιο αντιδραστική και προκλητική Ελληνίδα καλλιτέχνις των τελευταίων ετών: η συγγραφέας, ηθοποιός, σκηνοθέτις και νεορεμπέτισσα Λένα Κιτσοπούλου. Εδώ, θα την ακούσετε πιο ήσυχη από ποτέ. Λέτε ο Μιχαήλ να την ημέρεψε; Θα το μάθουμε σύντομα.
Σύμβολο γυναικείας επαναστατικότητας; Δαιμόνια διπλωμάτισσα; Αντιπολεμική μορφή με έντονη σεξουαλική φαντασία; Τι είναι για σένα η Λυσιστράτη;
Είναι, ό,τι θα ήταν ένας έξυπνος άνθρωπος. Θυμωμένη, απαισιόδοξη, μόνη, σαρκαστική και αυτοσαρκαστική, σεξουαλική και ταυτόχρονα καθόλου σεξουαλική. Επαναστάτρια από απόγνωση για τον κόσμο και όχι τόσο από την ελπίδα ότι ο κόσμος θα αλλάξει. Ξέρει να σωπαίνει όταν όλοι φωνάζουν, και να εξοργίζεται όταν όλοι σωπαίνουν. Ξέρει, δηλαδή, να φαίνεται.
Είναι η πρώτη σου συνεργασία με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό. Γιατί πιστεύεις πως σε κάλεσε να παίξεις το ρόλο της Λυσιστράτης;
Πιστεύω πως ήθελε να γνωριστούμε και να συνομιλήσουμε. Ίσως αυτά που κάνω στη ζωή μου και στη δουλειά μου να έχουν κάτι το αριστοφανικό, κι ίσως ο Μαρμαρινός να το είδε. Κι εμένα μου αρέσει που του αρέσουν τα άκρα και οι αντιφάσεις – όταν μπορούμε να βρεθούμε από το απόλυτο ξέσπασμα στην απόλυτη σιωπή. Μου αρέσει το γεγονός ότι δεν πιστεύει σε ρόλους αλλά σε ανθρώπους. Ότι οδηγείται μέσα από σένα στο έργο και δεν έχει μια παγιωμένη εικόνα του ρόλου σου.
Σου αρέσει ο Αριστοφάνης;
Ο Αριστοφάνης είναι ένας σπουδαίος ποιητής και ταυτόχρονα ένας αιχμηρός επικριτής της εποχής του. Μπαινοβγαίνει μέσα στα έργα του μ’ έναν εξαιρετικά μοντέρνο τρόπο. Χτίζει με μαεστρία την πλοκή και τη δομή στα έργα του, μιλώντας για έννοιες μεγάλες, όπως η δημοκρατία, η ειρήνη, η ουτοπία για έναν καλύτερο κόσμο κ.ο.κ., και ταυτόχρονα η φωνή του ξεφεύγει κάθε τόσο από την πλοκή και επιτίθεται σε πρόσωπα υπαρκτά της εποχής του. Είναι ακτιβιστής, είναι κομπέρ, είναι βαθιά σκοτεινός και απαισιόδοξος, όντας ένας ευφυής κωμικός.
Θεωρώ πολύ σημαντικές παραστάσεις για την εποχή τους, τους «Όρνιθες» και τους «Βατράχους» του Κουν –τις οποίες, φυσικά, δεν έχω δει live, αλλά σε βίντεο–, κυρίως επειδή οι μουσικές του Χατζιδάκι και του Χρήστου αντίστοιχα, φώτισαν τη σκοτεινή και μελαγχολική πλευρά του Αριστοφάνη. Έπαιξα στο Χορό των «Βατράχων» με τη μουσική του Χρήστου σε σκηνοθεσία Μίμη Κουγιουμτζή, και πάλι με το Θέατρο Τέχνης στις «Νεφέλες» σε σκηνοθεσία Γιώργου Λαζάνη.
Πιστεύεις πως ο Μαρμαρινός μπορεί να αποτινάξει από τον Αριστοφάνη τη «ρετσινιά» του φτηνά επιθεωρησιακού που διέπει, στην πλειονότητά τους, τα ανεβάσματα των κωμωδιών του;
Σίγουρα μπορεί να το κάνει, κι έχει πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο Μαρμαρινός ασχολείται με τον Αριστοφάνη αυτήν τη στιγμή. Ο κόσμος και η γραφή του Μαρμαρινού έχουν κάτι το σκοτεινό, κάτι το κρυφό, κάτι που δεν λέγεται, κάτι το λαβωμένο, κι αυτό ανοίγει τρύπες στο αναμενόμενο. Φωτίζει την πραγματική κωμικότητα του Αριστοφάνη, η οποία κατά τη γνώμη μου βρίσκεται στην απαισιοδοξία του, την οποία εκφράζει με τρόπο κωμικό. Βάζοντας, π.χ., στους «Όρνιθες» τους ανθρώπους να ανεβαίνουν στον ουρανό, για να χτίσουν την ιδανική κοινωνία/πόλη, ή, εδώ, στη «Λυσιστράτη», βάζοντας τις γυναίκες να αναλαμβάνουν τα ηνία της πολιτικής, ο Αριστοφάνης χρησιμοποιεί τον απόλυτο σουρεαλισμό και την κωμωδία για να μιλήσει για το ανέλπιδο.
«Σταματήστε τον πόλεμο, για να ξανακάνετε σεξ» λέει στους άνδρες η Λυσιστράτη. Πώς σου ακούγεται η επιχειρηματολογία της;
Όλα τα επιχειρήματα του Αριστοφάνη έχουν διπλά και τριπλά νοήματα. Αυτό είναι που τον κάνει τόσο σπουδαίο. Το συγκεκριμένο μπορείς να το μεταφράσεις με πολλούς τρόπους. Τη χρονιά που παρουσιάστηκε το έργο, ο πόλεμος μετρούσε ήδη 17 χρόνια. Επί τόσα χρόνια οι γυναίκες ζούσαν μόνες, οι άντρες πολεμούσαν. Η φράση αυτή μπορεί να σημαίνει «πόσο ηλίθιοι είστε που χάνετε τη ζωή σας; Χάνετε τον έρωτα για να σκοτώνεστε για το τίποτα». Ή, σε ένα δεύτερο επίπεδο: «Μην πολεμάτε μεταξύ σας, άντρες και γυναίκες, αλλά δείτε ο ένας τον άλλον όπως πραγματικά είναι.
Ξανακάνετε σεξ». Με άλλον τρόπο, δηλαδή. Η έννοια του πολέμου στον Αριστοφάνη, χρησιμοποιείται, για να αναλυθούν «διάφοροι» πόλεμοι. Ο κυριολεκτικός φυσικά, αλλά και ο πόλεμος των δύο φύλων. Η Λυσιστράτη δεν τα έχει βάλει μόνο με τους άντρες στο έργο. Τα βάζει πολύ και με τις γυναίκες, τις οποίες καλεί να ξυπνήσουν, να πάψουν να «παίζουν» το ρόλο της γυναίκας που τους έχει φορεθεί και να θεωρήσουν τους εαυτούς τους ανθρώπους με μυαλό και με δικαίωμα στη συνομιλία με το άλλο φύλο.
Η «Λυσιστράτη» ανέρχεται στους 1.321 στίχους. Θα τους ακούσουμε όλους ή θα δούμε μια διασκευή; Εσύ, ως συγγραφέας, έχεις γράψει κάτι; Νομίζω ότι θα ακούσουμε τους περισσότερους, αλλά και άλλα πράγματα μαζί. Η παράσταση χρησιμοποιεί κι έναν αφηγηματικό τρόπο παρουσίασης των γεγονότων, ο οποίος χωράει μέσα προσωπικές παρεμβολές του καθένα.
Έργο κατάφασης, θετικό και αντιπολεμικό, η «Λυσιστράτη» γράφτηκε σε καιρούς ήττας (411 π.Χ.). Η παράστασή σας ανεβαίνει επίσης σε ζοφερούς καιρούς. Θα είναι η θέασή της μια εμπειρία ανάτασης;
Αυτό το ελπίζουμε με κάθε παράσταση. Η συγκεκριμένη δεν χρησιμοποιεί οφθαλμοφανώς καμία επικαιρότητα, όμως εμείς όλοι που θα μιλήσουμε για το τότε και θα περπατήσουμε πάνω στη σκηνή κουβαλώντας το έργο του Αριστοφάνη, σίγουρα είμαστε ποτισμένοι με όλα τα γεγονότα της δικής μας εποχής. Τα λόγια του Αριστοφάνη περί πολέμου, βίας, ανθρώπινης βλακείας μιλάνε από μόνα τους για κάθε εποχή. Αυτό είναι που κάνει αυτούς τους συγγραφείς διαχρονικούς. Το γεγονός ότι πάντα μιλάνε για το σήμερα.
Στη φωτογράφηση είστε όλος ο θίασος γυμνός, καλυμμένος με πολύχρωμα υφάσματα και ενωμένος με μπλε νήματα. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Θα είστε, όντως, όλοι γυμνοί;
Ο καλυμμένος πάντα είναι γυμνός από κάτω. Είναι ωραίο που μας είδατε έτσι στη φωτογραφία. Γυμνούς καλυμμένους. Είναι πολύ αριστοφανική αυτή η οπτική, άρα πέτυχε η φωτογραφία. Το έργο στο τέλος επικαλείται τους θεούς, τραγουδώντας. Πάλι, δηλαδή, οι καημένοι οι άνθρωποι στρέφουν το βλέμμα προς τον ουρανό. Από απόγνωση, ή ελπίδα. Ή και από τα δύο. Κάπως έτσι πρέπει να γεννήθηκε και ο αμανές. Κάποιος έγειρε το κεφάλι του λίγο προς τα πίσω και άνοιξε το στόμα του. Θα θέλαμε η παράσταση να μην τελειώνει με μία τελεία, αλλά με πολλές.
Η «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη ανεβαίνει στην Επίδαυρο από το Εθνικό θέατρο σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού στις 5 και 6/8. Προπώληση από το www.greekfestival.gr
Περισσότερες πληροφορίες
Λυσιστράτη
Με αναφορές στην πολιτική, στο σεξ, στη βιολογία αλλά και στη σεμνοτυφία, η «Λυσιστράτη» αυτή φέρνει στη σκηνή έναν ετερόκλητο θίασο ωραίων ηθοποιών
