Ένα από τα πιο ευπώλητα και αρκετά ενδιαφέροντα μυθιστορήματα της περασμένης χρονιάς γράφτηκε από μία θαλάσσια βιολόγο με μηδενική λογοτεχνική εμπειρία: το «Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες» της Delia Owens ακολουθεί την ιστορία της μικρής Κάια προς την ενηλικίωση, εγκαταλελειμμένη από όλους μέσα σε ένα αμερικάνικο βάλτο, αλλά προστατευμένη από τη φύση και τη σχέση ζωής που αναπτύσσει με αυτήν, με τη θάλασσα να της δίνει τροφή, επάγγελμα και τη μητρική φροντίδα που τόσο αποζητά.
Η θεματική όμως που μένει περισσότερο μετά το πέρας της ανάγνωσης δεν είναι η ιστορία ενηλικίωσης ή το αστυνομικό μυστήριο, αλλά η παρουσίαση ενός ισχυρού γυναικείου χαρακτήρα που βιοπορίζεται από τη θάλασσα πρακτικά αλλά και ερευνητικά: μία υπόθεση που δε συναντάμε συχνά στη λογοτεχνία αλλά ούτε και στην ελληνική πραγματικότητα, όπως αποδεικνύουν τα στοιχεία της Ελληνικής Οργάνωσης Παραγωγών Ιχθυοκαλλιέργειας για την απασχόληση των γυναικών στο χώρο αυτό. Παρότι πρόκειται για έναν ταχέως ανερχόμενο κλάδο που προσφέρει σε ένα σημαντικό μέρος της εγχώριας οικονομίας χάρη στις εξαγωγές του, μόλις το 27% των εργαζομένων είναι γυναίκες.
Παγκοσμίως, το αντίστοιχο ποσοστό αγγίζει το 70% των εργαζομένων, αποδεικνύοντας πως παρά τις όποιες θεωρήσεις δεν πρόκειται για έναν ανδροκρατούμενο κλάδο. Σε περιοχές μάλιστα με παράδοση στην αλιεία, όπως η Ρουάντα και η Γαλικία της Ισπανίας, όπου οι γυναίκες παρά την απαραίτητη συνεισφορά τους θεωρούνταν βοηθοί των συζύγων και των πατεράδων τους ενώ κάλυπταν εξίσου χειρονακτικές και χρονοβόρες δουλειές, οι εργαζόμενες μέσα στα τελευταία τριάντα χρόνια συσπειρώθηκαν και διεκδίκησαν ισότιμες απολαβές και δικαιώματα (επιδόματα σύνταξης και βαρέων και ανθυγιεινών) και κατάφεραν να αναγνωριστούν για την προσφορά τους, να ενδυναμωθούν και κερδίσουν σημαντικά εισοδήματα σε έναν κλάδο με εγγυημένη ασφάλεια για το μέλλον.
Στην Ελλάδα, ωστόσο, το ζήτημα ξεκινάει ήδη από το σχολείο. Παρότι υπάρχουν τέσσερα τμήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από τα οποία οι απόφοιτοι μπορούν να απορροφηθούν στον κλάδο (Τεχνολογίας Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών στο ΤΕΙ Μεσολογγίου, Γεωπονίας, Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Εργαστήριο Ιχθυολογίας στο Τμήμα Βιολογίας Α.Π.Θ. και Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών στη Σχολή Περιβάλλοντος του Πανεπιστήμιου Αιγαίου), οι μαθήτριες δεν λαμβάνουν αρκετές πληροφορίες για τις ευκαιρίες αποκατάστασης αλλά και τα διαφορετικά τμήματα στα οποία μπορούν να απασχοληθούν.
Για την ΕΛΟΠΥ, αυτό είναι αποτέλεσμα μιας μεγάλης παρανόησης, για το ρόλο και τις ευκαιρίες των γυναικών στον τομέα αυτό. «Οι γυναίκες συμμετέχουν σε όλους τους τομείς της βιομηχανίας θαλασσινών, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας, της παραγωγής, της επεξεργασίας, της ποιότητας ,της παθολογίας, της υγιεινής, της εμπορίας και της πώλησης, της παρακολούθησης και της διοίκησης», μας εξηγεί η κα. Κατερίνα Λύτρα, Senior Veterinarian & Aquaculture Specialist και Σύμβουλος στην Ομάδα Μάρκετινγκ της Ελληνικής Οργάνωσης Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας.
Όπως γίνεται φανερό δε μιλάμε για τράτες και ψαροκάικα, αλλά για μία ενασχόληση με έναν τομέα με ευρύ τεχνολογικό και επιστημονικό αντικείμενο, είτε αφορά στο ζήτημα της αλιείας και του οικολογικού της αντίκτυπου είτε στο κομμάτι της παραγωγής, της συσκευασίας και των logistics που απαιτούνται σε ένα προϊόν που είναι κατά το 80% εξαγώγιμο. Δεδομένης επίσης της συζήτησης για το eco-gap, όπου οι γυναίκες είναι η πλειοψηφία των ατόμων που ασχολούνται με τη βιωσιμότητα και την αειφόρο ανάπτυξη, είτε ως επαγγελματίες ή ως καταναλωτές, η εργασία σε έναν κλάδο με ξεκάθαρο προσανατολισμό προς την προστασία του περιβάλλοντος θα περιμέναμε να είναι ψηλότερα στις προτιμήσεις του εγχώριου εργατικού δυναμικού.
Γιατί όμως παίζει τόσο σημαντικό ρόλο η ιχθυοκαλλιέργεια; «Η υδατοκαλλιέργεια είναι ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος τομέας παραγωγής τροφίμων και το μέλλον της διαγράφεται λαμπρό καθώς παρέχει τροφή στον διαρκώς αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό - εφόσον πολλοί αλιευτικοί πόροι έχουν φτάσει στο όριο παραγωγής τους ή έχουν ήδη εξαντληθεί λόγω της υπεραλίευσης και της υποβάθμισης των ενδιαιτημάτων. Η βιομηχανική υδατοκαλλιέργεια είναι το πιο επιτυχημένο τμήμα της βιομηχανίας θαλασσινών παγκοσμίως σε ό, τι αφορά την αύξηση της παραγωγής και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης».
Επιπλέον, πρόκειται για ένα αντικείμενο που στηρίζεται στην αποκέντρωση, παρέχοντας ευκαιρίες εργασίας σε μικρότερες κοινότητες με περιορισμένους τομείς απασχόλησης, ειδικά σε αποφοίτους περιβαλλοντικών και βιολογικών επιστημών, μηχανικούς και απασχολούμενους σε θέσεις marketing ή οικονομικών. Ήδη από τις σπουδές εντοπίζουμε μια διασπορά των τμημάτων σε όλη την Ελλάδα, αλλά και η επαγγελματική αποκατάσταση γίνεται κατά κανόνα έξω από τα αστικά κέντρα, ενισχύοντας τις τοπικές κοινωνίες οικονομικά και δημιουργώντας ισχυρότερους δεσμούς.
Μερικούς μήνες πριν, η Ομοσπονδία Ευρωπαίων Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας (FEAP) όρισε την πρώτη γυναίκα πρόεδρο της: είναι πλέον η Λάρα Μπαράζι-Γερουλάνου, Διευθύνουσα Σύμβουλος των Ιχθυοκαλλιεργειών Κεφαλλονιάς εδώ και μία εικοσαετία. Τέτοιες κινήσεις αποδεικνύουν πώς γίνονται βήματα για την ισχυρή εκπροσώπηση των γυναικών και σε θέσεις εξουσίας, ακόμα κι αν αυτά γίνονται καθυστερημένα, σε μία βιομηχανία μάλιστα που ολοένα και απομακρύνεται από τον σωματικό μόχθο προς ένα βασισμένο στην επιστημονική γνώση και με γνώμονα την τεχνολογία μέλλον. Στόχος της ΕΛΟΠΥ, άλλωστε, είναι όχι μόνο να εκπροσωπηθεί περισσότερο το γυναικείο εργατικό δυναμικό στον κλάδο, αλλά και να απορροφηθεί σε υψηλές θέσεις ευθύνης, πέρα από τις ευκαιρίες σε τομείς ανειδίκευτης εργασίας.
