© Εύα Βασλαματζή, Φωτεινή Σαλβαρίδη
Αν γνωρίζετε καλά τις Σπέτσες, τότε η τοποθεσία αυτή θα σας είναι γνωστή ως απλά "Σχολές". Για τους υπόλοιπους, όμως, όπως και για μένα, το παραθαλάσσιο συγκρότημα των πέντε κτιρίων λίγο μετά Λιγονέρι και λίγο πριν την πινακίδα που λέει "Σπέτσες" ονομάζεται Αναργύρειος και Κοργιαλένειος Σχολή. Λίγο παραπάνω από έναν χρόνο μετρά η νέα της διοίκηση και τα πλάνα της περιλαμβάνουν ένα δυνατό πολιτιστικό άνοιγμα.
Μέρος αυτού είναι και το πρώτο Anargyros Art Residency, μια πρωτοβουλία σε καλλιτεχνική διεύθυνση της επιμελήτριας Εύας Βασλαματζή και συντονισμό της επίσης επιμελήτριας Φωτεινής Σαλβαρίδη. Στο πλαίσιο του προγράμματος, που είχε θεματική για φέτος τη φράση "School of Transitions", τέσσερις καλλιτέχνιδες προσκλήθηκαν να περάσουν χρόνο στο νησί, μένοντας στη σχολή, και να φτιάξουν έργα που θα εκτεθούν εντός της. Αυτός ήταν κι ο λόγος που περάσαμε τέσσερις ημέρες πλάι στις Rowena Hughes, Κωνστάντζα Καψάλη, Ναταλία Μαντά και Ιωάννα Παρασκευοπούλου και βιώσαμε κι εμείς το πώς είναι να δημιουργείς σε αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες.
Μια ιδέα για το τι θα παρουσιάσουν από τις 20 Ιουνίου (και καθημερινά 6 μ.μ. -10μ.μ. έως τις 20 Ιουλίου) θα πάρετε στις επόμενες γραμμές, μαζί με τις εμπειρίες μας από τις πολύτιμες δράσεις που συνόδευσαν το πρόγραμμα -στις οποίες συμμετείχε κι η Λήδα Παπακωνσταντίνου.
Μια Σχολή των μεταβολών
Η Αναργύρειος και Κοργιαλένειος Σχολή ήταν ένα ιδιωτικό σχολείο αρρένων και οικοτροφείο. Πρωτολειτούργησε το 1927, με πόρους του επιχειρηματία Σωτήρη Αναργύρου (μαζί με παλαιότερο κληροδότημα του Μαρίνου Κοργιαλένιου). Πρότυπό του ήταν το κολέγιο Ίτον της Αγγλίας κι έτσι διέθετε θεματικές αίθουσες (εργαστήρια φυσικής, ανατομίας κ.λπ.), έδινε έμφαση στον αθλητισμό αλλά διέθετε και πολιτιστικές ομάδες. Μετά το κλείσιμό του το 1983 λειτουργεί κυρίως ως συνεδριακό κέντρο, ενώ δέχεται και εκπαιδευτικές επισκέψεις από φοιτητές άλλων κρατών.
Την "αταξία” στους διαδρόμους της πάλαι ποτέ αυστηρής Αναργυρείου επανέφερε το residency, το οποίο -εύλογα για την πρώτη του χρονιά- έστρεψε το βλέμμα προς την ίδια τη Σχολή. Με οδηγό τα αποσπάσματα που διάλεξε η Εύα Βασλαματζή από τον "Αδαή δάσκαλο" του Ζακ Ρανσιέρ, οι συμμετέχουσες προβληματίστηκαν γύρω από τους όρους ενός σχολείου όπου δεν θα κυριαρχεί η επεξήγηση αλλά η οριζόντια μάθηση, η αμοιβαία ανακάλυψη της γνώσης.
Η καθεμιά καλλιτέχνις ασχολήθηκε με το δικό της μέσο. Όλες όμως είχαν έναν κοινό "όρο”: να δημιουργήσουν κάτι νέο με αφορμή το νησί. Ας δούμε πώς μετέφρασαν αυτήν την οδηγία.
Τα φωτογράμματα της Rowena
Η Rowena Hughes (1979, Λονδίνο) έφερε στη σχολή κάτι που δεν είχε ξαναϋπάρξει στους χώρους της: ένα dark room φωτογραφίας. Εκεί πειραματίστηκε με αντικείμενα από την αμμουδιά και τη θάλασσα που βρίσκονταν ακριβώς απέναντι. Τα ευρήματά της εκτείνονταν από ξεβρασμένους αχινούς μέχρι γυαλιά από μπουκάλια μπίρας (λεία σαν βότσαλα πια) και κοκαλάκια. Ταξινομώντας τα σε σχήματα (π.χ. όλοι οι κύκλοι μαζί), τα έθετε επάνω στο φωτοευαίσθητο χαρτί. Έπειτα, με τα κατάλληλα χημικά και τη σωστή έκθεση στο φως έβγαινε μια "φωτογραφία” με τα λευκά αποτυπώματα των αντικειμένων πάνω σε μαύρο φόντο. Τα χαρτιά αυτά θα εκτεθούν σε μεταλλικές κατασκευές που κάποτε κράταγαν πάνω τους εκπαιδευτικές αφίσες. Οι αφίσες αυτές, και γενικά το εποπτικό υλικό του σχολείου, ενέπνευσαν πολύ την καλλιτέχνιδα -ιδίως τα απομεινάρια ενός πριονόψαρου, είδους εξαφανισμένου πια στη Μεσόγειο.
Παράλληλα, θα εκτεθεί και το ongoing project της με τα τυλιγμένα παλιά βιβλία και τα βότσαλα που μετατρέπονται σε ασύμμετρα (άρα πάντοτε άδικα) ζάρια.
Η ταινία της Κωνστάντζα
Η Κωνστάντζα Καψάλη (1989, Θεσσαλονίκη) δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ήταν η πιο "κοινωνική” από τις τέσσερις, αφού ήρθε κοντά με ντόπιους οι οποίοι μάλιστα της εμπιστεύτηκαν με ιδιαίτερη προθυμία τις ιστορίες τους. Επίσης, μπορούμε να πούμε ότι "έκλεψε” λίγο, καθώς η ρίζα της έμπνευσής της προέκυψε εκτός Σπετσών. Πιο συγκεκριμένα, φτάνοντας στο νησί, της είχε χαραχθεί στο μυαλό το ηχητικό μήνυμα μιας Σουριναμέζας φίλης της, όπου της μιλούσε για τον θάνατο ενός πολύ κοντινού της προσώπου. Κάπως έτσι ξεκίνησε ένας προβληματισμός γύρω από τις μεταφυσικές αγωνίες, που πέρασε μέσα από μνημόσυνα, Ψυχοσάββατα και κόλλυβα. Αν κι η τελική μορφή ήταν ακόμη σχετικά ανοιχτή, αναμένουμε ένα φιλμ (ή και video installation) που θα έχει ως βάση κάποιες ιστορίες των κατοίκων, την ιστορία που έφερε η καλλιτέχνιδα και πλάνα επικεντρωμένα σε αντικείμενα, όπως αυτά της αρχαιολογικής συλλογής του Μουσείου Σπετσών αλλά και της Σχολής. Ενδιαφέρον είναι ότι η κινηματογραφίστρια πειραματίστηκε και με φιλμ Super 8, το οποίο θα δώσει κι αυτό τον δικό του αισθητικό χαρακτήρα.
Τα πλάσματα της Ναταλίας
Η Ναταλία Μαντά (1994, Αθήνα), μέσα από το πολυεπίπεδο έργο που ετοιμάζει, μάλλον βάλθηκε να μας… παραπλανήσει. Και εξηγούμαι. Κόρη καθηγητή φυσικής, η Ναταλία απέκτησε μια έλξη για τις μετρήσεις. Παράλληλα, λόγω ακριβώς του καθηγητή πατέρα της, ήταν η μόνη που είχε μια πιο προσωπική σχέση με το νησί, αφού εκείνος συνήθιζε να ψαρεύει ακριβώς απέναντι στο Πόρτο Χέλι.
Κάπως έτσι, και με βάση τις προσωπικές της καλλιτεχνικές αναζητήσεις, προέκυψε η ιδέα για τη δημιουργία του σκελετού ενός πλάσματος. Τα οστά του πλάστηκαν με πηλό από την καλλιτέχνιδα και θα εκτεθούν πάνω στις κερκίδες της αίθουσας του αμφιθεάτρου, στο στιλ των απολιθωμάτων από δεινόσαυρους που βλέπουμε στα μουσεία. Σε ένα τραπέζι απέναντί του θα εκτίθενται λεπτομερείς ανατομίες αλλά και σχέδια με ένα πλέγμα από μικρές ευθείες ενωμένες από κόμβους και προσδιορισμένες από συγκεκριμένες μετρήσεις. Από τον σκελετό θα εξέρχονται νεύρα που θα οδηγούν σε αβγά (του ζώου;) και μέσα σε ένα μικρό δωμάτιο οι κούφιες αυτές κατασκευές θα προβάλλονται σε βίντεο να βυθίζονται στο νερό. Και το πιο εντυπωσιακό; Το πλάσμα αυτό δεν υπάρχει παρά στη φαντασία της Μαντά.
Οι ήχοι της Ιωάννας
Αν και χορεύτρια, η Ιωάννα Παρασκευοπούλου (1984, Καλαμάτα) έχει ανοίξει πανιά και σε άλλα πελάγη, που συνδυάζουν τον ήχο και την περφόρμανς. Στις Σπέτσες ήρθε σε επαφή με ανθρώπους που ασκούσαν χειρωνακτικά επαγγέλματα που χάνονται, όπως κατασκευαστές παραδοσιακών ψηφιδωτών από βότσαλα και μια υφάντρα. Η επιλογή αυτή δεν ήταν τυχαία, αφού η μνήμη είναι κάτι που την απασχόλησε ιδιαίτερα. Στην τελική της παρουσίαση, ο ήχος έχει την πρωτοκαθεδρία: η αίθουσα θα ντύνεται με τις ηχογραφήσεις από τις συνεντεύξεις των εργατών αλλά και τους ίδιους τους ήχους της εργασίας τους (θα το πιστεύατε αν σας λέγαμε ότι ο ήχος από βότσαλα που πέφτουν φέρνει όντως στο νου τη θάλασσα;). Παράλληλα, ένα επιδιασκόπιο θα δείχνει slides με περιγραφές από εικόνες που βρήκε η Παρασκευοπούλου σε ένα σπετσιώτικο αρχείο.
Την ημέρα των εγκαινίων, η καλλιτέχνις θα συνδυάσει αυτά τα στοιχεία μαζί με δύο live δράσεις για χάρη της περφόρμανς "found memories". Στην πρώτη, θα γράφει live μια επιστολή που θα παρουσιάζεται σε βιντεοπροβολή και θα εξηγεί ποιητικά τον τρόπο εργασίας της. Η δεύτερη θα είναι μια χορογραφία-ωδή στη χειρωναξία του χορευτικού σώματος.
Μέντορες, Sumi Nagashi και το μέλλον
Στο ταξίδι αυτό, οι καλλιτέχνιδες δεν ήταν μόνες. Είχαν μαζί τους τέσσερις μεντόρισσες, οι οποίες τις επισκέπτονταν για studio visit και μιλούσαν μαζί τους για τα έργα τους. Οι Δάφνη Δραγώνα, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Ayumi Paul και Rachael Rakes, μοιράστηκαν τα φώτα τους τόσο με τις καλλιτέχνιδες όσο και με την ευρύτερη κοινωνία των Σπετσών, στο πλαίσιο της παράλληλης δράσης "Ανοιχτά τις Κυριακές". Αυτή η εξωστρέφεια ήταν μία από τις σημαντικότερες πτυχές του residency, καθώς του επέτρεψε να γίνει γνωστό στην τοπική κοινότητα, να συνδεθεί μαζί της και να της προσφέρει πίσω κάτι με θετικό αντίκτυπο.
Πάρτε για παράδειγμα την προβολή της μικρού μήκους ταινίας "Εργάτριες” της Λήδας Παπακωνσταντίνου, με την πολύτιμη παρουσία της ίδιας ή την συζήτηση της Δάφνης Δραγώνα για τη βιωσιμότητα στη σύγχρονη τέχνη. Προσωπικό highlight ήταν και το εργαστήριο μίας εκ των καλλιτέχνιδων, της Rowena Hughes, όπου αφήσαμε το καλλιτεχνικό μας πνεύμα ελεύθερο παίζοντας με μελάνι και σαπούνι ανακαλύπτοντας την ιαπωνική τεχνική εκτύπωσης Sumi Nagashi.
Το τι μας επιφυλάσσει το μέλλον του Anargyros Art Residency δεν το ξέρουμε. Το μόνο που είναι σίγουρο είναι ότι θα συνεχίσει, θα μεγαλώσει και, όπως μάθαμε, είναι σκοπός να επαναληφθεί με open call. Έως τότε, επισκεφθείτε τις Σπέτσες και ανακαλύψτε την πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά των τεσσάρων γυναικών που μας έδειξαν το νησί μέσα από τα μάτια τους.
Διαβάστε Επίσης
