Τουρισμός και αειφορία: ένα δύσκολο παζλ

Ένα χρόνο σχεδόν μετά τον ξυλοδαρμό του αρχαιολόγου Μανώλη Ψαρρού στη Μύκονο που ξεσήκωσε ντόμινο αντιδράσεων και κινήσεων σχετικά με τις παρανομίες στον αιγιαλό της χώρας και με νωπή την επίδραση της κίνησης για την ελεύθερη πρόσβαση στις ακτές, το περιβάλλον και ειδικότερα οι παραλίες και τα νησιά έρχονται ξανά στην επικαιρότητα. Δυο ρυθμίσεις του πρόσφατου νομοσχεδίου για τον αιγιαλό που προωθεί η κυβέρνηση έχουν προκαλέσει τη διαμαρτυρία οικολογικών οργανώσεων, οι οποίες κάνουν λόγο για παράθυρο παράδοσης των παραλιών σε ιδιωτικά συμφέροντα. Πρόκειται για την κατάργηση της οριζόντιας ρύθμισης ύπαρξης παραλίας τουλάχιστον 30 μέτρων από τον αιγιαλό, αλλά με διατήρηση του μέγιστου ορίου των 50 μέτρων, και κεντρική –με παράκαμψη των δήμων– μίσθωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στις παραλίες, που ανοίγει παράθυρο για μισθώσεις ακόμη και σε δήμους που σήμερα το απαγορεύουν. 

Στην επίκαιρη ημερίδα "Τουρισμός και αειφορία", που οργάνωσε την Τρίτη 27 Φεβρουαρίου στο Μουσείο Ακρόπολης η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) με τη συμμετοχή ειδικών και φορέων, τέθηκαν τα ερωτήματα τι είδους πιέσεις δημιουργεί η εντατικοποίηση του τουρισμού σε νησιωτικούς προορισμούς αλλά και στα ιστορικά κέντρα πόλεων, που μετατρέπονται από τόπους μόνιμης κατοικίας, πολιτισμού και καθημερινής ζωής σε τουριστικά πάρκα, και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις αυτές. Στην εισαγωγική ομιλία της, η Υπουργός Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη τόνισε την ανάγκη να εστιάσουμε στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα των προορισμών, θεσπίζοντας κανόνες περιβαλλοντικής προστασίας, και μίλησε για πρωτοβουλίες όπως η σύσταση του Παρατηρητηρίου για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στη Μεσόγειο και του Περιφερειακού Συμβουλίου Τουρισμού, καθώς και για την ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού και την αναβάθμιση υποδομών προσβασιμότητας, με γνώμονα (και) την προστασία του περιβάλλοντος. 

 Στις παρεμβάσεις των εγχώριων δημάρχων ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν οι τοποθετήσεις σχετικά με την αδυναμία δήμων-τουριστικών ναυαρχίδων, όπως η Σαντορίνη και η Κέρκυρα, να έχουν ρόλο στη διαχείριση των βραχυχρόνιων μισθώσεων όπως γίνεται αλλού στην Ευρώπη και να εισπράττουν ποσοστό επί των αφίξεων, έτσι ώστε να μπορούν να διαχειριστούν βασικά ζητήματα όπως η καθαριότητα, ενώ δεν έλειψαν και οι κατηγορίες για παρανομίες. Ο δήμαρχος Θήρας Νικόλαος Ζώρζος είπε χαρακτηριστικά ότι μεγάλο ποσοστό των νέων αδειών στο νησί είναι παράνομες, ενώ κατηγόρησε ακόμη και το Υπουργείο Πολιτισμού για μεγαλύτερη ελαστικότητα απ’ ό,τι στο παρελθόν ως προς τις άδειες ξενοδοχείων που αλλοιώνουν παραδοσιακούς οικισμούς όπως ο Πύργος. Αίσθηση κάνει η διαπίστωση των δημάρχων Θήρας και Κεντρικής Κέρκυρας (Στέφανος Πουλημένος) ότι τα εν λόγω νησιά δεν μπορούν να αντέξουν άλλες στρατηγικές επενδύσεις και έχουν εξαντλήσει τα όρια αντοχής τους (στην Κέρκυρα τουλάχιστον στην παράκτια ζώνη, αφού διαπιστώνεται ότι υπάρχουν περιθώρια αξιοποίησης του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος στην ενδοχώρα, δηλαδή παραδοσιακών κτιρίων που έχουν εγκαταλειφθεί και τελευταία μπαίνουν στο επίκεντρο).

Οι Ευρωπαίοι δήμαρχοι τοποθετήθηκαν με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση μιλώντας, για παράδειγμα, για τον τρόπο με τον οποίο η Κρακοβία εφάρμοσε στρατηγικό σχέδιο βιωσιμότητας, στροφής σε άλλες μορφές τουρισμού (ειδικότερα συνεδριακού) και αποκέντρωση των επισκεπτών προς την περιφέρεια. Ή για το πώς η Λισαβόνα, Πρωτεύουσα Καινοτομίας 2023 σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, χρηματοδοτεί τόσο την καθαριότητα της πόλης όσο και ένα νέο μουσείο εξολοκλήρου από τα έσοδα του τουριστικού φόρου, έχει εκπονήσει ένα καινοτόμο σύστημα αντιπλημμυρικών έργων και διαχείρισης του νερού με αποτέλεσμα ο καθαρισμός και η άρδευση της πόλης να γίνεται αποκλειστικά από μη πόσιμο νερό, ενώ οι νέοι και ηλικιωμένοι πολίτες της πόλης μετακινούνται δωρεάν με τα μέσα μαζικής μεταφοράς!

Λιγότερο αισιόδοξος παρουσιάστηκε ο εκπρόσωπος του Δήμου Βενετίας ειδικότερα για την υποχώρηση που αναγκάστηκε να κάνει η πόλη ως προς το εισιτήριο που καθιερώνει από φέτος για τους επισκέπτες της μίας ημέρας, το οποίο δεν θα αφορά όσους φτάνουν μετά τις 4 μ.μ. (εξαιτίας πιέσεων των λόμπι της νύχτας), με αποτέλεσμα να μην αποθαρρύνει όσους επισκέπτονται τη Βενετία για να μεθύσουν, κάτι το οποίο αποτελεί, όπως είπε, τάση των τελευταίων χρόνων έχοντας, μεταξύ άλλων, αυξήσει και τη διακίνηση των ναρκωτικών. Όπως είπε χαρακτηριστικά ο υπερτουρισμός σκοτώνει την ποιότητα ζωής για τους κατοίκους της Βενετίας, ενώ η πόλη χάνει περίπου 1000 μόνιμους κάτοικους τον χρόνο εξαιτίας της κατάστασης αυτής.  

Ο ορισμός της φέρουσας ικανότητας ενός προορισμού απασχόλησε τα πάνελ, ειδικότερα καθότι αποτελεί νέο όρο στο ελληνικό δίκαιο, ενώ η αμφισβήτηση των Ειδικών σχεδίων χωρικής ανάπτυξης στρατηγικής επένδυσης (ΕΣΧΑΣΕ), αλλά και η στροφή σε εμπειρίες που είναι πιο συμβατές με τους προορισμούς ανέκυψαν συνολικά ως αίτημα. Εν κατακλείδι, οι μειωμένες αρμοδιότητες των Δήμων αλλά και οι συγκρούσεις ανάμεσα στο, επίσης δύσκολο να οριστεί συχνά, συμφέρον της τοπικής κοινωνίας και τις προτεραιότητες της κεντρικής κυβέρνησης κάνουν ακόμη πιο δύσκολο το παζλ του να συνδυαστεί τουρισμός και βιώσιμη ανάπτυξη και δυστυχώς δεν μας επιτρέπουν να ελπίζουμε σε τομές στο άμεσο μέλλον.