Πολιτισμός και τουρισμός, ποιος χρειάζεται ποιον;

   

Η συνάντηση "Πολιτισμός και Τουρισμός: ένα βήμα πιο κοντά" έφερε κοντά αρχαιολόγους, διευθυντές μουσείων, εταιρείες μάρκετινγκ αλλά και τον Γενικό διευθυντή μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Ιταλίας Massimo Ossana. Μέσα από τις παρεμβάσεις τους, αν και επιβεβαιώθηκε η αποξένωση μεταξύ των ανθρώπων του πολιτισμού και του τουρισμού και η αδυναμία των φορέων του τελευταίου, όπως η Marketing Greece ή ο ΣΕΤΕ στο παρελθόν να λάβουν πιο έντονες πρωτοβουλίες για τους φέρουν πιο κοντά (σε αντίθεση π.χ. με τη γαστρονομία, όπως έκαναν την αυτοκριτική τους η πρόεδρος της πρώτης Ιωάννα Δρέττα και ο απερχόμενος πρόεδρος του τελευταίου Γιάννης Ρέτσος), κατέδειξε ότι ιδέες, καλές πρακτικές και διάθεση υπάρχουν και πρέπει να περάσουμε σύντομα στο επόμενο βήμα καθότι, πέραν της σημασίας της ανάδειξης του πολιτιστικού δυναμικού για τους ίδιους τους κατοίκους, τα στοιχεία δείχνουν ότι ο πολιτιστικός τουρισμός είναι από τις πιο ανερχόμενες και κερδοφόρες μορφές τουρισμού και η Ελλάδα δεν βρίσκεται ούτε στην πρώτη δεκάδα, ενώ είναι η πέμπτη χώρα παγκοσμίως με τον ισχυρότερο τουρισμό. 

Παθογένειες όπως η κατάσταση των πωλητηρίων και αναψυκτηρίων των δημόσιων μουσείων, η δυσκολία πρόσβασης ακόμη και εμβληματικών αρχαιολογικών χώρων όπως το Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών στη Βεργίνα, η έλλειψη μέτρου και αισθητικής της τουριστικής ανάπτυξης γύρω από αντίστοιχους χώρους πόσο μάλλον σε πολύ πιο ανεπτυγμένους προορισμούς και η δουλειά που αναλαμβάνουν να κάνουν οι αρχαιολόγοι ως φυλακές της αισθητικής χωρίς να τους αναλογεί ανέδειξαν το αίτημα για πιο αποκεντρωμένα μουσεία με μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων, το οποίο υποστήριξαν ο Δημήτρης Αθανασούλης, Διευθυντής Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και η Αγγελική Κοτταρίδη, Διευθύντρια Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας. 

Το παράδειγμα της Ιταλίας 

Ο Ossana αναφέρθηκε στο παράδειγμα της Ιταλίας με τη μεταρρύθμιση του 2014 που έδωσε μεγαλύτερη αυτονομία σε 43 μουσεία, τα οποία υιοθέτησαν ένα πιο σύγχρονο τρόπο λειτουργίας, ανοίχτηκαν και σε διευθυντές εκτός Ιταλίας με εμπειρία από το διεθνές πολιτιστικό πεδίο, έδωσαν έμφαση στις περιοδικές εκδηλώσεις και το διάλογο με τη σύγχρονη και άλλες μορφές τέχνης κάνοντας τον επισκέπτη να επιστρέφει συχνά, και τελικά καλλιέργησαν μια νέα νοοτροπία. Επίσης, παρουσίασε πιο πρόσφατες πρωτοβουλίες όπως το app Esplora Italia για όλα τα δημόσια μουσεία με δυνατότητα αγοράς εισιτηρίων που ήδη σε μικρό διάστημα και χωρίς προβολή έχει ήδη απορροφήσει το 50% των κρατήσεων. Επίσης, μίλησε για την πρωτοβουλία για την αξιοποίηση ευρημάτων από τις αποθήκες των μουσείων (που αντιστοιχούν στο 90% των συνολικών αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς) σε προθηκες ξενοδοχείων αλλά και αεροδρομίων προκειμένου να προβάλουν και τους αντίστοιχους αρχαιολογικους χώρους.

Το GEM της Αιγύπτου

Ακόμη πάντως κι αν μιλάμε για άλλα μεγέθη και συνθήκες που δεν είναι πάντα συμβατές ή και ευπρόσδεκτες στη δική μας πραγματικότητα, όπως το Grand Egyptian Museum (GEM), το μεγαλύτερο μουσειακό complex αφιερωμένο σε ένα μεμονωμένο πολιτισμό, η ανάπτυξη του οποίου έχει εκχωρηθεί από το κράτος της Αιγύπτου σε ιδιώτη, με την παρακολούθηση του προέδρου και των κρατικών αξιωματούχων, υπάρχουν στοιχεία που μπορούμε να αξιοποιήσουμε ως προς τον τρόπο δουλειάς και τις μελέτες για την ανάπτυξη ενός πολιτιστικού προορισμού. Μάλιστα, όπως ανέφερε η Αίγλη Μπαλαμάτση, CEO & Executive Strategy Director της Interweave που συνεργάστηκε στην ανάπτυξή του branding του GEM δημιουργώντας όλη τη στρατηγική από την αρχή, η εμπειρία της από τη συγκεκριμένη συνεργασία αποκάλυψε ότι δεν χρειάζονται απαραίτητα "ούτε πάρα πολλά χρήματα ούτε πάρα πολύ χρόνος”, ενώ στη χώρα μας συχνά σπαταλώνται πολλά και από τα δύο σε μελέτες. 

Η ευθύνη του τουρισμού

Στη σημερινή συνθήκη, όπως φάνηκε από τους εκπροσώπους των τουριστικών φορέων, ο τουρισμός φαίνεται να έχει ανάγκη τον πολιτισμό περισσότερο από ποτέ για να παρέχει ουσιαστικές εμπειρίες συμβατές με τη βιωσιμότητα και να προσελκύει τους πολιτιστικούς τουρίστες που καταναλώνουν χωρίς να επιβαρύνουν τόσο.

Παράλληλα με την ανάγκη να λειτουργούν πιο ευέλικτα χώροι όπως τα πωλητήρια, τα αναψυκτήρια, ο καθαρισμός και η φύλαξη των μουσείων και αρχαιολογικών χώρων, που επεσήμαναν οι συμμετέχοντες αρχαιολόγοι, προκειμένου εκείνοι να εστιάσουν στο επί της ουσίας έργο τους, ο Ρέτσος τόνισε την ανάγκη οι ενώσεις των ξενοδόχων να πάψουν να γκρινιάζουν και να στηρίξουν τον πολιτισμό συμβάλοντας στην ανάδειξη και την προστασία του, αρχίζοντας ακόμη και από το προφανές, την εκπαίδευση των ανθρώπων τους ως προς την προβολή του πολιτιστικού δυναμικού του εκάστοτε προορισμού.

Ο εντεταλμένος σύμβουλος του ΣΕΤΕ Αλέξανδρος Θάνος υπέδειξε την ανάγκη δράσεων εξωστρέφειας, λόγω των νέων προκλήσεων που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια μέσω της πραγματικότητας που βιώνουμε δηλώνοντας ότι "αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο. Το ζητούμενο του τουρισμού ήταν να μας μάθει ο κόσμος, να αξιοποιήσουμε ακόμα περισσότερο αυτή τη φήμη που έχει χώρα προς τα έξω, να αναπτύξουμε το τουριστικό αποτύπωμα, να φέρουμε περισσότερα έσοδα στη χώρα και περισσότερους τουρίστες. Σήμερα η συζήτηση έχει μετατοπιστεί στη βιωσιμότητα. Η πραγματικότητα μας οδηγεί προς τα εκεί και πρέπει όλοι μας να ανταποκριθούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε αυτές τις νέες προκλήσεις του τουρισμού, και η ανάδειξη της πολιτιστικής ταυτότητας είναι ζητούμενο. Και αυτό θα επιτευχθεί μέσα από τη συνέργεια".

Στη σημερινή συνθήκη, όπως φάνηκε από τους εκπροσώπους των τουριστικών φορέων, ο τουρισμός φαίνεται να έχει ανάγκη τον πολιτισμό περισσότερο από ποτέ για να παρέχει ουσιαστικές εμπειρίες συμβατές με τη βιωσιμότητα και να προσελκύει τους πολιτιστικούς τουρίστες που καταναλώνουν χωρίς να επιβαρύνουν τόσο. Παράλληλα, ο πολιτισμός έχει κυρίως ανάγκη υποστήριξης, τόσο σε επίπεδο δομών, υπηρεσιών και συντήρησης όσο και σε προώθηση και διευκόλυνση της προσβασιμότητας. Αν κάτι έγινε σαφές στο workshop, για άλλη μια φορά, είναι ότι ο πολιτισμός αποτελεί το ανταγωνιστικο πλεονέκτημα της Ελλάδας σε άρρηκτη επαφή με το περιβάλλον και την αειφορία και είναι καιρός να βρεθούν εκείνες οι πρακτικές και οι συνέργειες που αντί να τονίζουν τις διαφορές στις καταβολές και το σημείο εκκίνησης των εμπλεκόμενων στους δύο τομείς θα τις χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο ενδυνάμωσης.