Μετρώντας λίγο πάνω από δέκα χιλιόμετρα προς την ενδοχώρα της Νάξου, αφήνοντας πίσω την παραλιακή χώρα και έχοντας διασχίσει αρκετά βοσκοτόπια, λιβάδια και αγρούς που αφήνουν το μάτι σου να τρέξει στον ορίζοντα, το πέτρινο κτίσμα του Πύργου Μπαζαίου ορθώνεται αγέρωχα. Μπροστά από τον επίπεδο καφετί κάμπο της Αγιασσού, με τον αέρα να χαϊδεύει τα διάσπαρτα δέματα σανό και να φέρνει τη μυρωδιά του χώματος, μόλις αντικρίζεις το περιβόητο μοναστήρι του 17ου αιώνα αυθόρμητα παίρνεις μια ανάσα, λίγο χρόνο να χαρείς τη γαλήνη που αποπνέει. Ακριβώς απέναντι, μια ξύλινη σχεδία –κατασκευασμένη με κομμένα κλαδιά που στις άκρες τους κρέμονται διάφορα μικροπράγματα, σαν αλλόκοτα αναθήματα– έχει προσαράξει. Είναι το γλυπτό του Ιταλού Πατρίτσιο Μπεντόν, το «Σκάφος της Δήμητρας», μέρος από τη φετινή εικαστική έκθεση «Ephimeral» που τρέχει στον Πύργο Μπαζαίου και αποτελεί, για ακόμη μια χρονιά, τον ακρογωνιαίο λίθο του Φεστιβάλ Νάξου.
Για δεκαεννιά συναπτά έτη, το εν λόγω φεστιβάλ αποτελεί το πιο δυνατό πολιτιστικό χαρτί του νησιού. Μόλις ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση της αναστήλωσης του Πύργου, ο τελευταίος γόνος της οικογένειας Βαζαίου, στην οποία ανήκει το κτίριο από το τέλος του 19ου αιώνα, ο Μάριος Βαζαίος, μαζί με τον Στέλιο Κρασανάκη –γνωστό στον ελληνικό χώρο για το ψυχιατρικό, δραματοθεραευτικό αλλά και σκηνοθετικό του έργο– ξεκίνησαν αυτή την πρωτοβουλία που έγινε θεσμός, παρουσιάζοντας κάθε καλοκαίρι διαφορετικά ενδιαφέροντα προγράμματα: συναυλίες, θεατρικά θεάματα, κινηματογραφικές προβολές και εκπαιδευτικά εργαστήρια για σχολεία, καθώς και περιοδικές εκθέσεις σύγχρονης τέχνης στο εσωτερικό του κτιρίου, μετατρέποντας το μνημείο σε ένα ζωντανό, ανοιχτό πεδίο συνδιαλλαγής και καλλιτεχνικής ζύμωσης που δονείται τους θερινούς μήνες – και ύστερα ησυχάζει περιμένοντας το επόμενο καλοκαίρι.
«Σαν την πνοή του αιγαιοπελαγήτικου ανέμου, οι καλλιτέχνες μαζί με τα έργα έρχονται και παρέρχονται, αναπτύσσοντας ένα διάλογο με την αιωνόβια φύση του μνημείου όσο διαρκεί το καλοκαίρι», ανέφερε ο Μάριος Βαζαίος.
«Από την πρώτη σου οπτική επαφή με τον Πύργο και τις αρχιτεκτονικές του λεπτομέρειες, βλέπεις πως πρόκειται για ένα εντελώς χειροποίητο πράγμα, ένα κανονικό γλυπτό μεγάλων διαστάσεων», εξηγεί ο Μάριος Βαζαίος στην αρχή της ξενάγησης, δείχνοντας τις τοξωτές καμάρες του ισογείου που στηρίζουν τους επάνω ορόφους. Ευθεία στο βάθος, εκεί που κάποτε βρισκόταν το μοναστηριακό κελάρι και αποθηκεύονταν τα τρόφιμα, το «Ίκαρος IV», ή αλλιώς η φτερούγα του Ίκαρου, κλέβει την προσοχή του επισκέπτη: στο μνημειακό γλυπτό του Ούγγρου Σάντορ Ζέλενακ, το μισό φτιαγμένο από ναξιώτικο ξύλο και το άλλο μισό από γιαπωνέζικο χαρτί, συνυπάρχει το πανάλαφρο και το πάμβαρο, η αιώρηση και η πτώση, η ελληνική μυθολογία και η μόνιμη ανθρώπινη ματαιοδοξία. «Η δική μου δουλειά στην επιλογή των καλλιτεχνών είναι να δημιουργείται ένα είδος διαλόγου τόσο ανάμεσά τους όσο και σε σχέση με το μνημείο, να προκύπτει μια ισορροπία», συνεχίζει ο ίδιος, ενώ στο ίδιο πνεύμα είναι και ο συνεργαζόμενος επιμελητής Klaus Pfeiffer.
Το ζήτημα του εφήμερου, καθώς και όλων των συγκείμενων που αυτή υπονοεί όπως ο χρόνος, η αλλαγή και η φθορά, επανέρχεται κατά κάποιον τρόπο σε όλα τα εκθέματα: οι παιχνιδιάρικοι πίνακες του Νίκου Λαγού που μοιάζουν σαν ρέουσες συνειρμικές αναζητήσεις στις μνήμες και το παρελθόν, οι κατασκευές του Πατρίτσιο Μπεντόν με το έντονα χειρωνακτικό –και άρα ατελές, εύθραυστο– στοιχείο, το οπτικοακουστικό documentation από το εκπληκτικό land art έργο του Αλέξανδρου Κακλαμάνου, «Chasing the dust devil», που ουσιαστικά υπήρξε μόνο για τα λίγα λεπτά της «ενεργοποίησής» του –στο πλαίσιο του περσινού Φεστιβάλ Νάξου, ο εικαστικός έφτιαξε ένα στρόβιλο χωρίς μηχανική υποστήριξη: στοιχίζοντας τεράστια δέματα σανό με ακρίβεια, το γεωμετρικό σχήμα που σχηματίστηκε άφηνε τον αέρα να περνάει με συγκεκριμένο τρόπο και, προκειμένου να φανεί η περιδίνηση, στην περφόρμανς απελευθέρωσε κόκκινη σκόνη στο κέντρο του έργου, καταλήγοντας σε ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα πάνω στον καμβά της φύσης–, αλλά και η προσωπική πινελιά του Μάριου Βαζαίου στην έκθεση: εκεί που βρίσκεται το αρχικό βυζαντινό εκκλησάκι, προϋπάρχον του μοναστηριού, τοποθέτησε ένα θρησκευτικό σημείωμα της γιαγιάς του, στο οποίο αναγράφονται τα ονόματα της οικογενείας – «πέντε γενιές, λίγα ονόματα σε ένα τόσο δα χαρτί».
Την παράσταση έκλεψε το χωρικό έργο της Αναΐς Λελιέβρ. Εμφανώς επηρεασμένη από τα λατομεία μαρμάρου, τη θεματική των στρωμάτων (layers) και του χαοτικού παλίμψηστου, η Γαλλίδα εικαστικός μετέτρεψε ένα από τα μοναστηριακά κελιά σε μια ασπρόμαυρη τρύπα που απορροφά το βλέμμα και τις αισθήσεις σου. Αμέτρητα κομμάτια χαρτιού, ψηφιακά εκτυπωμένα και συγκολλημένα σε ένα ενιαίο σχέδιο-installation –πόσο πιο εφήμερη μια χάρτινη, ευάλωτη κατασκευή τέτοιου μεγέθους;– χειρίζονται άψογα την προοπτική, υποβάλλοντας τον επισκέπτη σε μια μυστηριακή εξερεύνηση του άγνωστου αυτού τόπου.
Ακριβώς δίπλα από αυτό το κελί, ένα εφήμερο lab αρωμάτων από το ανεξάρτητο καλλιτεχνικό αρωματοποιείο Κάζα Εσεντσιέρα σε καλεί να μυρίσεις εξαιρετικές μίξεις από διαφορετικούς τόπους, ενώ στο τελευταίο σημείο της έκθεσης βρίσκεται το έργο του Σκόντα, «Εφήμερο». Σε ένα στενόμακρο δωμάτιο, τρία οδοντωτά στεφάνια στο δάπεδο βρίσκονται τοποθετημένα σε σειρά: το πρώτο είναι γεμάτο από γυαλιστερές σφαίρες, στο δεύτερο οι σφαίρες είναι κομματιασμένες και στο τελευταίο είναι πλήρως θρυμματισμένες, σαν σκόνη που καθρεφτίζει το φως που πέφτει πάνω της.
Μέχρι στιγμής έχουν επισκεφθεί την έκθεση πάνω από εννιακόσιοι επισκέπτες. Από αρχές Ιουλίου ξεκινάει το παράλληλο πρόγραμμα, περιλαμβάνοντας το θεατρικό αναλόγιο «Ορφέας και Ευρυδίκη» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μπογδάνου (26/7), παράσταση με τον Διονύση Σαββόπουλο όπου όλη η μουσική πορεία του σημαντικού συνθέτη ξετυλίγεται (μαζί με τους Γιώτη Κιουρτσόγλου, Βαγγέλη Καρίπη και Στάθη Άννινο, 5/8), συναυλία με τις Μαρίζα Κωχ και Νένα Βενετσάνου (6/8) αλλά και βραδιά με τον Χρήστο Θηβαίο (21/8), μεταξύ άλλων. Επίσης, σε συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Νάξου και του Θεάτρου Σταθμός, θα δούμε το «Θα πάντα εκεί… Πεθαίνω σαν Χώρα Θέατρο», μια θεατρική-κοινωνική διαδρομή με τον Χρήστο Σαπουντζή και τη Μπέττυ Βακαλίδου, σε σκηνοθεσία του Στέλιου Κρασανάκη.
Πύργος Μπαζαίου, 12ο χλμ. Οδού Χώρας Νάξου-Αγιασσού | 2285031402 | Έως 27/9 | Δευτ.-Κυρ.: 10 π.μ.-5 μ.μ. | Γενική είσοδος στον Πύργο Μπαζαίου: € 5, μειωμένο εισίτ.: € 3
