Ακολουθούμε τον αγαπημένο chef patissier σε ένα ταξίδι-εμπειρία για τη συγκομιδή της βανίλιας στο τέταρτο μεγαλύτερο νησί του κόσμου, με συγκλονιστικές παραλίες, χρώματα παντού, γεύσεις και αρώματα βγαλμένα από τον παράδεισο.
Eτσι μυρίζει ο παράδεισος;» αναρωτιέται για τη Μαδαγασκάρη ο Στέλιος Παρλιάρος στον υπότιτλο του βιβλίου του «Βανίλια Σοκολάτα», που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες από τις Αττικές Εκδόσεις. Για να σημειώσει στον πρόλογο πως «στη Μαδαγασκάρη ταξίδεψα πολλές φορές... Με τη φαντασία, το μυαλό και την ψυχή μου. Ατελείωτες νύχτες ονειρευόμουν ότι περπατούσα τη γη της, άγγιζα τους καρπούς και τα άνθη της, μύριζα τα απολαυστικά αρώματά της. Ήταν για μένα προορισμός μαγικός, σχεδόν απαραίτητος. Και τώρα, στα χρόνια της ωριμότητας, η γενναιόδωρη πλευρά της ζωής μού έδωσε την ευκαιρία του ταξιδιού και το χρόνο να την εξερευνήσω».
Το πιο προσωπικό, όπως παραδέχεται ο ίδιος, από όλα τα βιβλία του μέχρι σήμερα προέκυψε στον απόηχο αυτού του ταξιδιού-εμπειρία, το οποίο πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Αύγουστο, εποχή της συγκομιδής της περίφημης βανίλιας. Ακόμη θυμάμαι τη βραδιά της επίσημης παρουσίασης του «Βανίλια Σοκολάτα» στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη. Ο χαμηλός φωτισμός έφτιαχνε μυστηριακή ατμόσφαιρα, οι μεθυστικές μυρωδιές από μπαχάρια και αρωματικά στικ κάθε είδους τύλιγαν το χώρο, ενώ τα μοναστηριακά τραπέζια στόλιζαν τα αμέτρητα γλυκά που εμπνεύστηκε ο Στέλιος στο ταξίδι του.
Οι σερβιτόροι που κυκλοφορούσαν ανάμεσά μας έφερναν διαρκώς και άλλα. Και άλλη βανίλια, και άλλη σοκολάτα. Του ζήτησα να μου αφηγηθεί την εμπειρία του και κάπως έτσι ανανεώσαμε το ραντεβού μας για το ζαχαροπλαστείο της Κηφισιάς. «Η Μαδαγασκάρη χωρίζεται ουσιαστικά σε βόρειο και νότιο κομμάτι», μου λέει στην αρχή της κουβέντας μας. Στον Βορρά έχει πάντα καλοκαίρι, τα εδάφη είναι εύφορα, εδώ βρίσκονται οι φυτείες της βανίλιας και του κακάο αλλά και αρκετοί τουριστικοί προορισμοί του νησιού.
Ο Νότος είναι άγριος και μοιάζει να ανήκει στη φύση. Στην καρδιά της Μαδαγασκάρης, μακριά από τη θάλασσα, βρίσκεται η πρωτεύουσα Ανταναναρίβο ή αλλιώς Τανά. Δύο μήνες διήρκεσε η προετοιμασία του ταξιδιού και άλλες δύο ημέρες σχεδόν η μετάβαση μέχρι εδώ, μέσω Ντουμπάι και Μαυρίκιου. Απλωμένη σε λόφους, η Τανά «μοιάζει με αφρικανική μεγαλούπολη, άναρχη, χωμάτινη, γεμάτη ανοιχτές αγορές και γυναίκες με πολύχρωμα φορέματα και τσεμπέρια στο κεφάλι», αναφέρει σε κάποια σελίδα του βιβλίου.
Από κοντά θα μου πει πως η πρωτεύουσα του φάνηκε παρακμιακή μεν, με όμορφα κτίρια δε, ενώ κάποιες στιγμές νόμιζε πως βρίσκεται σε γαλλικό χωριό. Πέρα από τα γαλλικά ως ομιλούμενη γλώσσα, τα χρόνια της γαλλικής κυριαρχίας έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους μέχρι και στη ζαχαροπλαστική, η οποία ακολουθεί ακόμη τα πρότυπα της κλασικής γαλλικής κουζίνας.
Άφησε εκκρεμότητες για την επόμενη φορά (τα παλάτια, ο βοτανικός κήπος, η λίμνη Ανοσίν), αλλά έπρεπε να πάρει το αεροπλάνο για το νησάκι της Αγίας Μαρίας. «Το ότι έχεις εισιτήριο για εσωτερική πτήση στη Μαδαγασκάρη δεν σου εγγυάται ότι θα πετάξεις κιόλας», λέει χαμογελώντας, ενθυμούμενος ότι μπήκε από τους τελευταίους στο αεροπλάνο και αφότου είχαν βολευτεί οι γνωστοί των γνωστών.
Όπως κι αν έχει, το νησί είναι αυτό που εμείς οι Δυτικοί θα λέγαμε εξωτικό: συγκλονιστικές παραλίες, φοίνικες, χρώματα παντού, καλύβες-παλάτια για τους τουρίστες. Μπορείς να το διασχίσεις με γουρούνες, να παρατηρήσεις τις φάλαινες που αναδύονται στα ανοιχτά, να φας καβούρια και αστακούς με € 10 σε κάποια καντίνα που θα βρεθεί μπροστά σου.
Επιστροφή στην πρωτεύουσα και άμεση αναχώρηση για την περιοχή Σάβα στα βορειανατολικά. Είχε έρθει η ώρα να ακολουθήσει το δρόμο της βανίλιας, μόνο που στα μισά της διαδρομής τον περίμενε μια έκπληξη, καθώς ο οδηγός σταμάτησε στην όχθη μιας λίμνης, χτύπησε παλαμάκια κι εντός ολίγου ένας κροκόδειλος ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα! Φτάνοντας στη Σαμπάβα, πρωτεύουσα της Σάβα, οι μυρωδιές της βανίλιας τον παρασύρουν, ενώ τα παιδιά τον υποδέχονται κρατώντας ματσάκια με το πολύτιμο αγαθό.
Θα «ξεχαστεί» για ημέρες εδώ, μαθαίνοντας τα πάντα για τη βανίλια στην εκπληκτική φάρμα της Τίνα. «Σαν υπνωτισμένος άκουγα τις αφηγήσεις της για την καλλιέργεια, το εξαιρετικής ομορφιάς άνθος της βανίλιας, το τόσο ιδιαίτερο ζευγάρωμα που απαιτείται για την αναπαραγωγή της». Θα φύγει έχοντας αφήσει τη «δική» του βανίλια να τον περιμένει, παίρνοντας, όμως, μαζί την εξαιρετική γεύση ενός σου γεμιστού με καβούρι και βανίλια αλλά και την ανάμνηση του γλυκού ύπνου σε μια καλύβα στη μέση της φάρμας.
Επόμενος σταθμός η πόλη-λιμάνι Αντσιρανανά ή Ντιέγκο Σουάρες, όπως ήταν η ονομασία της μέχρι το 1975 προς τιμήν των δύο μεγάλων Πορτογάλων εξερευνητών της Μαδαγασκάρης, του Ντιέγκο Ντίας και του Φερνάντο Σουάρες. Βρισκόμαστε πια στο βόρειο άκρο του νησιού, όπως με διαφωτίζει ο Στέλιος. Από το λιμάνι φεύγουν όλες οι εξαγωγές της χώρας, ενώ η πόλη έχει έναν αριστοκρατικό χαρακτήρα, με τα εύλογα στοιχεία παρακμής.
Οι ψαράδες σε πάνε βόλτα με την πιρόγα τους σε κοντινούς κολπίσκους με καταπληκτικά νερά. Ψαρεύουν ψάρια και τα μαγειρεύουν επιτόπου. Ο ίδιος βρέθηκε εκεί μια Κυριακή. Ημέρα αργίας αλλά και αφορμή για διασκέδαση για τους ντόπιους, οι οποίοι ξεχύνονται στις κοντινές παραλίες και στήνουν αυτοσχέδια πάρτι με δυνατές μουσικές. Πολλοί μασουλάνε khat, τα φύλλα ενός ελαφρώς παραισθησιογόνου φυτού.
Τον Στέλιο, ωστόσο, συντροφεύει ακόμη το άρωμα της βανίλιας. Και τον ακολουθεί στα ατελείωτα χιλιόμετρα της διαδρομής από το Ντιέγκο Σουάρες προς την Αμπάντζα, στην άλλη πλευρά του νησιού, τη βορειοδυτική. Εδώ που ταίριαξε το κακαόδεντρο όταν ήρθε από το Μεξικό, και πιο συγκεκριμένα στο Millot Plantation, τη μεγαλύτερη φάρμα με κακαόδεντρα της Μαδαγασκάρης.
Έφτασε στη φάρμα το δειλινό, ύστερα από 7 ώρες στο δρόμο. Τον υποδέχτηκε ο Μπρουνό, ο Γάλλος διευθυντής του Millot που ασχολείται με το κακάο μαζί με τη δυναμική σύζυγό του Μαντό από την Κεντρική Αφρική, που επιβλέπει τα δεκάδες μπαχαρικά και λουλούδια. Η ίδια μαγειρεύει για τους επισκέπτες που διαμένουν στους 5 ξενώνες της φάρμας. «Το δωμάτιό μου μοσχομύριζε από το άνθος ylang ylang», θυμάται ο Στέλιος. «Το δε φαγητό της μυθικό».
Για έναν άνθρωπο που έχει περάσει σχεδόν όλη του τη ζωή με τη σοκολάτα η εμπειρία της επαφής με την πηγή της αποδεικνύεται μοναδική. «Τις λίγες ημέρες που έμεινα μαζί τους αφιέρωσαν όλο το χρόνο τους για να μου δείξουν και να μου μάθουν τα πάντα. Κάθε μέρα που ξημέρωνε αναρωτιόμουν αν ζούσα σε παραμύθι ή σε όνειρο. Τα κακαόδεντρα αμέτρητα. Δίπλα σε κάθε κακαόδεντρο κι ένα ψηλότερο δέντρο-προστάτης. Μια μπανανιά ή ένα kingtree εξασφαλίζουν με τις φυλλωσιές τους την απαραίτητη σκιά στους καρπούς του κακάο. Εκεί λοιπόν που η σοκολάτα ξεκινά τη διαδρομή της, ο ζαχαροπλάστης έγινε αγρότης».
Τον ρωτώ αν κάποια από τις δεκάδες συνταγές του βιβλίου είναι παραδοσιακή της Μαδαγασκάρης. Θα με παραπέμψει στη σελίδα είκοσι, στο χαλβά από ινδική καρύδα με μέλι και βανίλια. Μια εύκολη συνταγή – παραλλαγή ενός πρόχειρου αλλά τόσο νόστιμου γλυκού που του έφτιαξε ένας ψαράς στην πιρόγα του, σε κάποια μαγευτικά νερά. Όσο για την επίγευση που του άφησε, τελικά, η Μαδαγασκάρη; Μια πλούσια χώρα με φτωχούς κατοίκους, θα μου πει. Παρά τη φτώχεια τους, όμως, είναι χαμογελαστοί κι ευτυχισμένοι...
Η ΠΥΞΙΔΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ
Η ιστορία του τέταρτου σε μέγεθος νησιού του κόσμου (λίγο μεγαλύτερο από τη Γαλλία) ξεκινά περί τα 160 εκατ. χρόνια νωρίτερα, όταν αποκολλήθηκε από τις ανατολικές ακτές της Αφρικής. Τη Μαδαγασκάρη τη λένε και 8η ήπειρο για την τεράστια βιοποικιλότητά της, καθώς αναπτύχθηκε ουσιαστικά απομονωμένη, με πάρα πολλά ενδημικά είδη πανίδας και χλωρίδας, τα οποία δεν απαντώνται πουθενά αλλού στον κόσμο. Στα πρώτα, συναντάμε τους περίφημους λεμούριους (μια διασταύρωση πιθήκου και σκίουρου), σαράντα διαφορετικά είδη χαμαιλέοντα, τα περισσότερα από οπουδήποτε αλλού, κροκόδειλους, σκαντζόχοιρους, ιγκουάνα, αμέτρητα είδη πεταλούδας, πάπιες και άλλα πολλά.
Εθνικό ζώο είναι το ζεμπού, η χαρακτηριστική «αγελάδα» με τη μεγάλη καμπούρα. Από τα καταπράσινα, οργιαστικά τροπικά δάση μέχρι τις σαβάνες, τις ερήμους και τις εύφορες φυτείες του Βορρά, η φύση είναι απόλυτα καλειδοσκοπική, με αποκορύφωμα τα μπαομπάμπ, τα πελώρια δέντρα με τους χοντρούς κορμούς και τα κλαδιά ανοιγμένα προς τον ουρανό. Τα πλούσια εδάφη της προσέλκυσαν πλήθος «εραστών» κατά τη διάρκεια των αιώνων.
Από τους Άραβες και τους Πορτογάλους μέχρι τους πληθυσμούς από την Ινδία και την Αφρική, τους Άγγλους και τους Γάλλους – το νησί θα αποτελέσει προτεκτοράτο των τελευταίων μέχρι το 1960. Καθένας από αυτούς κάτι πήρε, κάτι άφησε στη Μαδαγασκάρη. Βανίλια, κακάο, καφέ, ρύζι, εξωτικά φρούτα, κανέλα, πιπέρι, γαρίφαλο, αλλά και ήθη, έθιμα, κουζίνες. Κάτι παραπάνω από 22 εκατ. Μαλαγάσιοι ο πληθυσμός του νησιού και 18 οι φυλές του.
Ένα αμάλγαμα από τους αφρικανικούς, ασιατικούς, ευρωπαϊκούς και αραβικούς πολιτισμούς που πέρασαν από εδώ, με κυρίαρχη θρησκεία τον ανιμισμό, με τις τελετές προς τιμήν των νεκρών, τη μαγεία, τα ταμπού και τις δεισιδαιμονίες του.
Καταδύσεις, snorkeling κι εκδρομές για παρατήρηση φαλαινών τους καλοκαιρινούς μήνες είναι ορισμένες από τις κλασικές δραστηριότητες που απολαμβάνουν οι επισκέπτες της Μαδαγασκάρης, σε μια ακτογραμμή πέντε χιλιάδων χιλιομέτρων, με πανέμορφα νερά γεμάτα πολύχρωμα κοράλλια, ατόλες, υφάλους και περισσότερα από διακόσια νησάκια στα ανοιχτά.
Πιο διάσημα το νησί της Αγίας Μαρίας στα βορειανατολικά, ανοιχτά του οποίου καταφθάνουν τα καλοκαίρια τεράστιες μεγάπτερες φάλαινες για να ζευγαρώσουν, και το Νόζι Μπε, ένα ηφαιστειογενές νησί απέναντι από την Αμπάντζα στα βορειοδυτικά.
Ένα ταξίδι σε αυτήν τη γωνιά του κόσμου μένει, ωστόσο, μισό χωρίς την εμπειρία των εθνικών πάρκων της χώρας. Τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται στο νότιο μέρος της Μαδαγασκάρης, προσφέροντας την ευκαιρία για close up και personal συναντήσεις με όλων των ειδών τα εξωτικά ζώα που βρίσκουν καταφύγιο στην τροπική τους βλάστηση. Στα σημαντικότερα πάρκα, όπως το Ίσαλο, το Ρανομαφάνα και το Περινέ, διοργανώνονται περιηγήσεις με ειδικά οχήματα και οδηγό.
Αν και η μεταφορά από και προς το αεροδρόμιο συνήθως περιλαμβάνεται στις παροχές των πολυτελών resorts της χώρας, ένα οργανωμένο ταξίδι παραμένει ίσως η ενδεδειγμένη επιλογή για να την εξερευνήσετε σε βάθος. Πραγματοποιώντας μια έρευνα αγοράς, βρήκαμε πως το Cosmorama (2103642707) έχει ένα 11ήμερο πρόγραμμα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων επισκέψεις στα πάρκα Περινέ και Ίσαλο, όπως και στην πρωτεύουσα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η γνωριμία με την ενδοχώρα της Μαδαγασκάρης με τα φοβερά υψίπεδα: το Αντσιράμπε, που με το υγιεινό κλίμα και τις ιαματικές πηγές του αποτέλεσε θέρετρο την εποχή της αποικιοκρατίας, η γραφική Αμποσίτρα, γνωστή για τα περίτεχνα ξυλόγλυπτά της, η Φιαναρατσόα ή Φιάνα, μια πόλη με έντονη πνευματική ζωή και πολιτιστική πρωτεύουσα του νησιού.
Στο Αμπαλαβάο προβλέπεται στάση σε μία από τις βιοτεχνίες του περίφημου χειροποίητου χαρτιού Αντεμόρο, ενώ η διαδρομή προς τη μητρόπολη της νοτιοδυτικής ακτής Τουλεάρ περνά από δάση με μπαομπάμπ και γραφικά χωριά. Τανά, Αντσιράμπε, Αμποσίτρα, Φιαναρατσόα, Αμπαλαβάο, Περινέ, Ίσαλο, Τουλεράρ δίνουν το «παρών» και στο 18ήμερο ταξίδι «Ντοκιμαντέρ στη Μαδαγασκάρη» του Versus Travel (2103232800), με αναχωρήσεις μεταξύ άλλων στις 23/8 και 20/9.
Το πρόγραμμα προβλέπει ακόμη επισκέψεις στην Αμπουιμάνγκα, πρώτη πρωτεύουσα του νησιού και έδρα του βασιλείου των Μερίνα, στο Ιχόσι, πρωτεύουσα της φυλής Μπαρά, στο Μαναμπάτο, μια όμορφη επαρχιακή πόλη δίπλα στα κανάλια της λίμνης Ρασόεμπ, και στο πνιγμένο στην τροπική βλάστηση πάρκο Πανγκαλάνες.
Το ηλιοβασίλεμα στην περιοχή των μπαομπάμπ, η ξενάγηση σε ένα ορυχείο εξόρυξης ζαφειριού στο χωριό Ιλακάκα, η θέα στον καταρράκτη Ναμαζάχα, η παρατήρηση των πιο σπάνιων ειδών χαμαιλέοντα και η νυχτερινή περιήγηση στο πάρκο Περινέ είναι κάποιες από τις ξεχωριστές εμπειρίες του ταξιδιού, το οποίο περιλαμβάνει στάση και ξενάγηση στον Μαυρίκιο, τόσο στο πήγαινε όσο και στο έλα. Το ταξιδιωτικό γραφείο Holiday Center (2106140225) προσφέρει tailor made πακέτα για τη Μαδαγασκάρη και ήταν αυτό που βοήθησε τον Στέλιο Παρλιάρο στη διοργάνωση του δικού του ταξιδιού.
Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΒΑΝΙΛΙΑ
Η διάσημη βανίλια Μαδαγασκάρης είναι της ποικιλίας Μπουρμπόν. Ένας λεπτός πράσινος μίσχος είναι η βανίλια, που αναρριχάται σαν φασολιά γύρω από κορμούς. Προηγείται η λεπτεπίλεπτη διαδικασία του ζευγαρώματος με φυσικές βελόνες, την οποία αναλαμβάνουν γυναίκες. Θα αφεθούν μήνες για να ωριμάσουν και θα κοπούν τον Αύγουστο. Θα ζεματιστούν και θα αποκτήσουν το καφέ χρώμα τους μέσα σε κασόνια, ενώ θα «λιαστούν» αποκτώντας βαθιές αυλακώσεις. Το πολύπλοκο άρωμά τους το αναπτύσσουν μέσα σε ειδικά μπαούλα, όπου παραμένουν για μήνες. Εν συνεχεία λειαίνονται και ξεκινούν το μεγάλο ταξίδι στον κόσμο, ουσιαστικά ένα χρόνο αφότου αποχωρίστηκαν το έδαφος.
ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ ΤΟΥ ΚΑΚΑΟ
Η ευγενής Criollo με τους καρπούς ανώτερης ποιότητας και η Trinitario, που προέκυψε από τη διασταύρωση της Criollo με την πιο κοινή Forastero, είναι οι βασικές ποικιλίες κακάο της χώρας. Τα κακαόδεντρα καρποφορούν όλο το χρόνο. Οι εργάτες κόβουν τους ώριμους καρπούς από τα δέντρα, τους ανοίγουν στη μέση και παίρνουν τους κόκκους του κακάο. Οι κόκκοι θα στραγγίξουν, θα αναπτύξουν γεύσεις κι αρώματα σε σταθερή θερμοκρασία και θα λιαστούν σε μεγάλες σήτες, λίγο προτού φορτωθούν στα πλοία για να γίνουν σοκολάτα στα εργοστάσια της Δύσης.
ΠΟΤΕ ΝΑ ΠΑΤΕ
Λόγω μεγέθους, η Μαδαγασκάρη παρουσιάζει έντονες κλιματολογικές διακυμάνσεις, ακόμη και στο εσωτερικό της χώρας. Σε γενικές γραμμές μια καλή περίοδος για να έρθετε εδώ θεωρείται από τον Απρίλιο μέχρι τον Δεκέμβριο, και ειδικά η πιο ξηρή εποχή από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο. Για το περίφημο σαφάρι φαλαινών θα πρέπει να έρθετε μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου.
TRAVEL TIPS
Εθνικό νόμισμα της χώρας είναι το αριάρι (€ 1 = 3.522 αριάρι), το οποίο αντικατέστησε επίσημα το φράγκο το 2005, αν και πρακτικά όχι εντελώς, καθώς στις απομακρυσμένες τοποθεσίες οι τιμές παραμένουν στο παλιό νόμισμα. Έτσι, τα χαρτονομίσματα αναγράφουν και την ισοτιμία του φράγκου.
Αν σκοπεύετε να κάνετε σαφάρι στα πάρκα, φροντίστε για την κατάλληλη ενδυμασία.
Μια ζακέτα είναι απαραίτητη για την πρωινή δροσιά και τα μεγάλα υψόμετρα.
Must το αντικουνουπικό.
Συνιστάται αγωγή κατά της μαλάριας πριν από το ταξίδι. Το νερό πίνεται μόνο εμφιαλωμένο ή βρασμένο.
Οι αποστάσεις είναι πολύωρες και διανύονται σε δύσκολους δρόμους.
Ελλάδα και Μαδαγασκάρη είναι στην ίδια ζώνη ώρας.
Πολλές χρήσιμες πληροφορίες μπορείτε να αντλήσετε από το www.travelmadagascar.org
Οι φωτογραφίες του Στέλιου Παρλιάρου είναι από το βιβλίο «Βανίλια-Σοκολάτα. Μαδαγασκάρη: Έτσι μυρίζει ο παράδεισος;» (Αττικές Εκδόσεις)
