Με αφορμή την καταστροφή του ιστορικού γεφυριού της Πλάκας ξαναθυμόμαστε μερικά από τα ομορφότερα γεφύρια της Ελλάδας που έχουμε συναντήσει στα ταξίδια μας ελπίζοντας για την σωστότερη προστασία τους.
Γεφύρι της Πλάκας
Το μεγαλύτερο πέτρινο μονότοξο γεφύρι της Ελλάδας, στον ποταμό Άραχθο. Η μεγάλη ανοιχτή λεπτή καμάρα του στεκόταν περήφανη από το 1866 με την αποφασιστική δουλειά του μάστορα της περιοχής Κώστα Μπέκα και προσωπική εργασία και χρήματα πολλών ντόπιων από τα γύρω χωριά. Υπήρχε μάλιστα θρύλος ότι στα θεμέλιά του έχωσαν έναν άνθρωπο για να το εξευμενίσουν κόντρα στους καιρούς και τα στοιχεία της φύσης. Οι κάτοικοι της περιοχής στις πλαγιές των Τζουμέρκων διευκολύνονταν από πολύ παλιά περνώντας το γεφύρι μαζί με τα κοπάδια των ζώων τους. Αποτέλεσε επίσης σύνορο μεταξύ της σκλαβωμένης και της ελεύθερης Ελλάδας στα τέλη της Τουρκοκρατίας. Οι γερμανικές κατοχικές δυνάμεις επίσης το χτύπησαν αλλά δεν το λύγισαν το 1944. Σήμερα το υπουργείο Πολιτισμού κι επιφανείς Ηπειρώτες ανέλαβαν να το ξαναχτίσουν με τα ίδια υλικά και με άλλα απολύτως παραδοσιακά όσο πιο κοντά στο πρωτότυπο.
Γεφύρι Ζιάκα «Τουρκογέφυρο»
Με φόντο το όρος Όρλιακα, λίγο έξω από το χωριό Θεόδωρος Ζιάκας των Γρεβενών,χωριό του τοπικού θρυλικού ήρωα που του έδωσε το όνομά του, συναντάμε το πολύ καλοδιατηρημένο δίτοξο γεφύρι του Ζιάκα ή Τουρκογέφυρο σε ένα καταπράσινο τοπίο. Χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα με δωρεές Τούρκων της περιοχής πάνω από παραπόταμο του Βενετικού ποταμού στο δρόμο που παλιότερα διέσχιζαν εμπορικά καραβάνια από τη Μακεδονία προς τη Θεσσαλία. Ιστορικές παραδόσεις της περιοχής κάνουν λόγο για τη μάχη που σε αυτό το σημείο έδωσε ο Γιαννούλας,ο αδερφός του Θοδωρή Ζιάκα με τους Τούρκους για την οποία έγραψε και ποίημα.
Γεφύρι Πορτίτσας
Αγαπημένο των φωτογραφικών φακών των φυσιολατρών είναι το δίτοξο γεφύρι της Πορτίτσας, κι αυτό στο νομό Γρεβενών κοντά στο χωριό Σπήλαιο. Συμπληρώνει τις ομορφιές του βαθιού υδάτινου φαραγγιού του Βενετικού ποταμού, παραποτάμου του Αλιάκμονα, και εξευμενίζει ανάμεσα σε δύο τεράστιους βράχους που είναι η βάση του το ορεινό κλίμα στα βουνά Σπήλαιο και Λυκότρυπα. Η κατασκευή του γεφυριού τοποθετείται στο 1743 από δωρεές της γειτονικής μονής Σπηλαίου.
Γεφύρι του Δοτσικού
Σήμα κατατεθέν του νομού Γρεβενών. Άλλοι το χρονολογούν από το 1804 κι άλλοι παραδοσιακά από το 1865. Είναι το μόνο τοξωτό γεφύρι της Μακεδονίας σε υψόμετρο 1.060μ., μέσα στον οικισμό για να ενώσει τις δύο συνοικίες, πάνω από παραπόταμο του Βενετικού ποταμού. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την παλιά προερχόμενη από την Τουρκοκρατία ονομασία της περιοχής «ντούσκο» που σημαίνει στα αρβανίτικα «ήρεμη βελανιδιά»,ονομασία που με την πάροδο του χρόνου έγινε «Δούτσικον» μέχρι να μετατραπεί τελικά σε «Δοτσικό». Εδώ γυρίστηκαν πολλές σκηνές του «Μεγάλου Αλεξάνδρου» του Θ.Αγγελόπουλου. Κηρύχτηκε διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1990.
Γεφύρι του Αζίζ Αγά
Τα Γρεβενά κομπάζουν για ακόμα ένα γνωστό παραδοσιακό γεφύρι, κοντά στο χωριό Τρίκωμο, εκείνο του Αζίζ Αγά. Θεωρείται το μεγαλύτερο μονότοξο της Μακεδονίας και το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ελλάδα πάνω από τα γαλαζοπράσινα νερά του Βενετικού ποταμού. Χτίστηκε κι αυτό την περίοδο της Τουρκοκρατίας το 1727 από τον Αζίζ Αγά για να διευκολύνει τις μεταφορές εμπορευμάτων και τα καραβάνια πολλών ξενιτεμένων προς την ανατολική Ευρώπη. Πολλές περιπέτειες απέδειξαν ότι το γεφύρι αυτό ήταν πολύ δύσκολο έργο για την εποχή αφού κατέρρευσε δύο φορές κατά την κατασκευή του εξαντλώντας την ανοχή του Αγά προς τους κατασκευαστές που κόντεψαν να το «πληρώσουν με τις ζωές τους» μέχρι να ολοκληρωθεί επιτυχώς.
Γεφύρι του καπετάν-Αρκούδα
Στο κεντρικό Ζαγόρι συναντάμε κοντά στο χωριό Δίλοφο το μονότοξο γεφύρι του καπετάν-Αρκούδα, ηλικίας 208 ετών. Ο Γιαννιώτης εβραϊκής καταγωγής Συμεών Ματσίλης το έχτισε πληρώνοντας 40 Ναπολεόντεια νομίσματα γιατί εκεί κινδύνεψε η ζωή του από τη μανία της κακοκαιρίας. Δάνεισε με τον τρόπο αυτό μια ονομασία στο γεφύρι που για καιρό λεγόταν «του Εβραίου». Το γεφύρι αυτό είχε και τρίτη ονομασία, «του καπετάν Αρκούδα» που επικράτησε στον 20ο αιώνα, γιατί εδώ ο Σαμαρινιώτης οπλαρχηγός Γιώργος Αρκούδας δολοφονήθηκε το 1906 από τους Τούρκους την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων. Δημοτικά τραγούδια του χαμού του Έλληνα οπλαρχηγού διασώζονται και διηγούνται τις αρετές του.
Γεφύρι Κόκκορη (Νούτσου)
Τα Ζαγοροχώρια κι ο νομός Ιωαννίνων έχουν πλούσια ιστορική παρακαταθήκη από γεφύρια. Ένα από τα πιο ξεχωριστά είναι αυτό του Κόκκορη μεταξύ τριών χωριών του κεντρικού Ζαγορίου της Ηπείρου, κοντά στο χωριό Κουκούλι στα νερά του Βοϊδομάτη. Ο Νούτσος Κοντοδήμος το έχτισε το 1750. Το γεφύρι αυτό συνδέεται με τις κοντινές κρυψώνες σε σπηλιές του λήσταρχου Νταβέλη και με τους δρόμους των μεταφορών πολεμοφοδίων των γυναικών της Πίνδου κατά την περίοδο της Αντίστασης. Με το πέρασμα του χρόνου πολλές φθορές έκριναν αναγκαίο να ξαναχτιστεί,συντηρηθεί κι επισκευαστεί με βασικό πρωτεργάτη τον Γρηγόρη Κόκκορη το 1910 ώστε σήμερα να το απολαμβάνουμε καλοδιατηρημένο πάνω στο δρόμο μας για το κεντρινό Ζαγόρι.
Γεφύρι του Μύλου
Το χωριό Κήποι στα Ιωάννινα εξιστορεί κι αυτό στην περιοχή του κεντρικού Ζαγορίου παραδόσεις κι ιστορίες για το ξεχωριστό γεφύρι του Μύλου που ονομάστηκε έτσι μια και καταλήγει σε παλιό εκκλησιαστικό μύλο. Χτίστηκε βασισμένο στη λαϊκή αρχιτεκτονική το 1748 στον Μπαγιώτικο ποταμό, και στέκεται «καμαρωτό» χάρη στα τρία τόξα του, τις δύο μεγάλες καμάρες και τη μία μικρότερη που το αποτελούν. Από δv περνούσαν οι χωριανοί τα παλιά τα χρόνια για την πόλη των Ιωαννίνων σε μία πανέμορφη διαδρομή κι από εδώ γίνεται η κατάδυση του Σταυρού κάθε χρόνο τα Θεοφάνεια.
Γεφύρι του Πλακίδα ή Καλογερικό
Τρίτοξο και τούτο το γεφύρι, στα Ζαγοροχώρια και στην περιοχή των Κήπων, το γεφύρι του Πλακίδα υψώνεται εκεί από το 1814 στα νερά του Βίκου. Αν και ξύλινο αρχικά, ο πατήρ Σεραφείμ, ηγούμενος της Μονής των Κήπων ανέλαβε να το κάνει πέτρινο δίνοντας του με τον τρόπο αυτό μετέπειτα την ονομασία «Καλογερικό». Σε αρμονική σειρά το ένα μετά το άλλο τα τρία τόξα του γεφυριού μοιάζουν με κύματα. Μετά το 1865 οι επισκευές του Αλέξη Πλακίδα ήρθαν να δώσουν ακόμα ένα όνομα στο γεφύρι που βοηθούσε στις μετακινήσεις και τις αγροτικές εργασίες των ντόπιων Ηπειρωτών.
Γεφύρι της Άρτας
Η Άρτα έχει να καυχιέται για το πολυτραγουδισμένο και ξακουστό στα ελληνικά δημοτικά τραγούδια «γιοφύρι» της. Χωρίς πολλές πληροφορίες από ιστορικές πηγές γνωρίζουμε ότι αρχαίοι Αμβρακιώτες φρόντισαν πρώτοι πριν από τα Ελληνιστικά χρόνια να γεφυρώσουν τον Άραχθο ποταμό λόγω της αυξημένης εμπορικής κινητικότητας και των τοπικών αναγκών. Η θεμελίωσή του γύρω στα 1610 έγινε με πολλές θυσίες σύμφωνα με τοπικές παραδόσεις, με πρώτη τη γυναίκα του πρωτομάστορα επειδή «ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ γκρεμιζόταν». Η χρηματοδότηση έγινε από τον έμπορο Γιάννη Θιακογιάννη για να εξυπηρετήσει καταρχήν τις εμπορικές ανάγκες του κι ύστερα τους υπόλοιπους χωριανούς. Την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου το μνημειώδες γεφύρι δέχτηκε λόγω φθορών σιδηροστηρίγματα και τσιμένα στις βάσεις του για να έρθει η Μελίνα Μερκούρη τη δεκαετία του 80’ ως υπουργός Πολιτισμού να το απαλλάξει απ’ αυτά και να υποστηρίξει μια πιο παραδοσιακή αναστύλωσή του.
Γεφύρι της Κλειδωνίας ή Βοϊδομάτη
Στο σημείο όπου τελειώνει η χαράδρα του Βίκου και καταλήγουν τα ορμητικά νερά του ποταμού Βοϊδομάτη, συναντάμε το καλοδιατηρημένο ομώνυμο μονότοξο γεφύρι. Στην ευρύτερη περιοχή της Κόνιτσας Ιωαννίνων, στο χωριό Κλειδωνία που κι αυτό χάρισε το όνομα της περιοχής στο γεφύρι, εξιστορούνται γεγονότα απ’ το 1853 που χτίστηκε αλλά και πολύ παλιότερα. Ένα ολόκληρο χωριό ερήμωσε στη βυζαντινή εποχή στο ίδιο σημείο όταν το διέσχιζε αρχαιότερο γεφύρι. Αιτία μια οικογενειακή διαμάχη που οδήγησε σε φονικό με πολλές απώλειες μεταξύ δύο οικογενειών για θέμα τιμής. Θελκτικό στα φωτογραφικά φλας βέβαια στο γεφύρι αυτό λόγω της φοβερή θέας στον ποταμό Βοϊδομάτη σε μια κατάφυτη τοποθεσία.
Γεφύρι Τριζόλου
Θεσσαλικής προέλευσης, παμπάλαιο και γραφικό το γεφύρι του Τριζόλου στην Καρυά της επαρχίας Αργιθέας στην Καρδίτσα, είναι το μεγαλύτερο μονότοξο της περιοχής. Λέγεται ότι χτίστηκε τον 13ο αιώνα και περνάει πάνω από παραπόταμο του Αχελώου. Από παλιά μέχρι τη δεκαετία του 70’ οι κάτοικοι του χωριού επικοινωνούσαν με το Μουζάκι Καρδίτσας μέσω μουλαρόδρομου που κατέληγε στο γεφύρι. Μια κατολίσθηση κάποτε όμως έφραξε το μονοπάτι κι ανέκοψε τη χρήση του γεφυριού κι ας είναι σε καλή κατάσταση. Μετά την κατασκευή δρόμου σε διπλανό σημείο το μνημειώδες δημιούργημα λησμονήθηκε. Σε δύσβατη περιοχή και με θεμέλιά του δύο ογκώδεις βράχους, ψηλό, τολμηρά χτισμένο και αγέρωχο μας κάνει να διστάζουμε να αντικρίσουμε την κοίτη του ποταμού από κάτω.
Γεφύρι του Μανώλη
Μια επιγραφή πάνω του δηλώνει ξεκάθαρα ότι «Εκτίσθη το 1659-οι Κτήτορες Δημήτριος και Μανώλης». Πίσω απ’αυτό όμως κρύβεται μια ολόκληρη παράδοση ενός αντρόγυνου που ήταν άτεκνο κι αντί για παιδιά πρόσφερε μία γέφυρα και δύο εκκλησίες στην περιοχή σαν κοινοφελή έργα. Ο λόγος για το πέτρινο γεφύρι του Μανώλη στην Ευρυτανία και στο χωριό Φτερόλακα που είναι ένα σημαντικό αξιοθέατο λαϊκής αρχιτεκτονικής για τη Δυτική Στερεά Ελλάδα. Το παμπάλαιο γεφύρι έγινε από παλιά πέρασμα πάνω από τον Αγραφιώτη ποταμό μεταξύ Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας. Το παράδοξο είναι ότι κατά την κατασκευή του λέγεται ότι πέρα από το πλήθος πετρών συνδετικό υλικό για τους αρμούς έγιναν χιλιάδες ασπράδια αυγών. Η κατασκευή του φράγματος των Κρεμαστών το 1964 συγκέντρωσε στην ομώνυμη τεχνητή λίμνη τεράστιες ποσότητες νερών κι αυτό επηρέασε το παραδοσιακό μονότοξο γεφύρι που πότε εμφανίζεται πότε χάνεται στα νερά της λίμνης στο πέρασμα των τεσσάρων εποχών. Αν και δίπλα φτιάχτηκε άλλη σιδηροτσιμεντένια γέφυρα,τίποτα δεν συγκρίνεται με την αυθεντική πρώτη που πεισματικά αντέχει στο χρόνο και στις σταδιακές βλάβες που το νερό κι η ροή του την υποβάλουν.
Γεφύρι Σβόλιανης
Κρυμμένος θησαυρός της Μακεδονίας με πλούσιες παραδόσεις είναι το γεφύρι της Σβόλιανης κοντά στα χωριά Μορφή και Αγ.Σωτήρα του νομού Κοζάνης. Η μία του πλευρά στηρίζεται σε κάθετο βράχο σαν να’ναι φυσική του συνέχεια. Η άλλη πλευρά στηρίζεται σε μικρότερο βράχο δημιουργώντας μια κλίση. Αυτή είναι η καινοτομία του χτίσιμού του το 1851. Μπορεί να μην είναι μεγάλο αλλά δεν παύει να’ ναι ξεχωριστό λόγω της τέχνης με την οποία οι τεχνικοί χειρίστηκαν την πέτρα σε δύο τόξα για να αντέχει τη ροή του Πραμόριτσα ποταμού όταν είναι απειλητικός. Έτσι οι κάτοικοι των γύρω χωριών μετακινούνταν από τότε ευκολότερα μεταξύ τους. Το γεφύρι πιστεύεται ότι «προστατεύεται» από τις λεύκες που το περιβάλουν.
Γεφύρι Πύλης
Πολύ δημοφιλές κι αγαπημένο σε ντόπιους κι επισκέπτες που θέλουν να το περπατήσουν από τη μία μέχρι την άλλη άκρη του είναι στη Θεσσαλία και συγκεκριμένα στα Τρίκαλα το μονότοξο γεφύρι της Πύλης, μιας πανέμορφης κωμόπολης κοντά στη μεγαλούπολη. Λέγεται και γεφύρι της Πόρτας γιατί αποτελεί μια νοητή πόρτα στους πρόποδες του όρους Κόζιακα και την ένωσή του με τον απέναντι Ίταμο. Δείχνει όμως και το «σύνορο» μεταξύ του θεσσαλικού κάμπου και της αρχής της οροσειράς της Πίνδου. Μη ξεχνάμε ότι η περιοχή είναι χαρακτηρισμένη ως ιδιαίτερου φυσικού κάλλους από τη Natura. Φέρνοντας κοντά τις όχθες του Πορταϊκού ποταμού, παραποτάμου του Πηνειού, κατασκευάστηκε δίπλα στον επαρχιακό δρόμο Τρικάλων-Πύλης-Ελάτης το 1514 με πρωτοβουλίες και δαπάνες του ιερομονάχου Βησσαρίωνα, μετέπειτα Αγίου και πολιούχου των Τρικάλων. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα το γεφύρι της Πόρτας ήταν η μόνη οδική σύνδεση μεταξύ Θεσσαλίας και Ηπείρου. Τις δεκαετίες του 60’ και του 80’ επισκευάστηκε σε πολλά σημεία του. Είτε το αγναντεύει κανείς είτε το διαβαίνει σίγουρα τον γεμίζει γαλήνη και θετική ενέργεια.
Γεφύρι Καζάρμας
Το αρχαιότερο γεφύρι της Ευρώπης είναι αυτό της Καζάρμας ή του Αρκαδικού όπως επίσης λέγεται. Κοντά στο χωριό Αρκαδικό Αργολίδας αποτελεί μνημειώδες χτίσμα της Μυκηναϊκής εποχής από τον 13ο αιώνα π.Χ και θυμίζει τον τρόπο χτίσιμου των περιβόητων τάφων. Ένωνε πόλεις όπως τις Μυκήνες, την Τίρυνθα και το Άργος με την Κόρινθο και την Αθήνα και βοηθούσε τις εμπορικές και στρατιωτικές μετακινήσεις. Τεράστιοι ογκόλιθοι επιστρατεύτηκαν για να χτιστεί στα πλαίσια του οδικού δικτύου που οι Μυκηναίοι οργάνωναν τότε δίνοντας στο γεφύρι άλλη μια κυκλώπια διάσταση όπως και στις άλλες κατασκευές τους. Το ρέμα που γεφυρώνει λέγεται Δαφνόρεμα κι από πάνω βρίσκεται το κάστρο της Καζάρμας από το «casa di arma» που στα ιταλικά σημαίνει στρατόπεδο και ονομάτισε βέβαια το γεφύρι. Ευτυχώς το δημιούργημα αυτό σώζεται σε σχέση με άλλα γεφύρια που καταστράφηκαν για να φτιαχτούν δρόμοι ή εγκαταλείφτηκαν ανεκμετάλλευτα από την ίδια περίοδο.
Γεφύρι Αρτοτίβας
Στην περιοχή της Ορεινής Ναυπακτίας σώζεται μεταξύ δύο βραχόλοφων το γεφύρι της Αρτοτίβας ή Αχλαδόκαστρου όπως ονομαζόταν παλιά η περιοχή. Σημείο αναφοράς των ντόπιων, η καμάρα αυτή συνδέεται με την ιστορική και πολιτιστική εξέλιξη της περιοχής. Παρέα με τον ποταμό Εύηνο που τον καλύπτει, κάλυπτε τις ανάγκες των μετακινήσεων ανάμεσα σε Ευρυτανία και Αιτωλοακαρνανία μέχρι τις ακτές του Ιονίου. Χρονολογείται από τη Βενετοκρατία τον 15ο αιώνα αλλά ο τρόπος κατασκευής θυμίζει και πρακτικές των ηπειρώτικων γεφυριών της περιόδου της Τουρκοκρατίας τον 18ο αιώνα με χάρη και πλαστικότητα. Γύρω από εδώ πραγματοποιήθηκαν πολλές μάχες στην Ελληνική Επανάσταση και την Ελληνική Αντίσταση αναπτερώνοντας το ηθικό των αγωνιστών. Το υπουργείο Πολιτισμού το χαρακτήρισε το 1995 ιστορικό διατηρητέο μνημείο της χώρας μεγάλης αρχιτεκτονικής και ιστορικής σημασίας.
Γεφύρι Καρύταινας
Κάτω από το ιστορικό κεφαλοχώρι της Καρύταινα στην Ορεινή Αρκαδία, στο δρόμο για Μεγαλόπολη, το φράγκικο τοξοτό γεφύρι του Αλφειού κρύβεται κάτω από μια σύγχρονη γέφυρα. Για να φτάσετε μέχρι το γεφύρι, ακολουθήστε το χωματόδρομο κάτω από την καινούργια γέφυρα (υπάρχει ταμπέλα) και, στη συνέχεια, το μονοπατάκι που οδηγεί στο γεφύρι και το βυζαντινό εκκλησάκι της Γέννησης της Θεοτόκου, που είναι «φυτεμένο» στη βάση του. Σας θυμίζει κάτι το γεφύρι; Δεν είναι άλλο από εκείνο που κοσμούσε το πεντοχίλιαρο! Οι ρίζες του πάνω πίσω στο Μεσαίωνα, τη σημερινή του μορφή θεωρείται ότι την πήρε το 1441, όταν ανακατασκευάστηκε από τον Ραούλ Μανουήλ Μελική, γόνο σημαντικής βυζαντινής οικογένειας, ενώ σημαντικό ρόλο έπαιξε και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας.
