Νίκος Βουρλάκος©
Ανάμεσα στον μύθο και την πράξη, τη μνήμη και το παρόν, η μορφή της Εύας Palmer Σικελιανού συνεχίζει να εμπνέει. Η παράσταση "Αγωνία ιερή. στον αργαλειό της Εύας Palmer-Σικελιανού" που παίζεται στο θέατρο Ελέρ, είναι αφιερωμένη στη γυναίκα που τόλμησε να υφάνει ένα ανανεωτικό όραμα για τον ελληνικό πολιτισμό. Φωτίζει τις άγνωστες πτυχές της και προσεγγίζει την Palmer -μέλος του σαπφικού κινήματος, υφάντρα και δασκάλα βυζαντινής μουσικής, χορογράφος, σκηνοθέτις, διοργανώτρια των Δελφικών Εορτών- όχι απλώς ως ιστορικό πρόσωπο αλλά ως ζωντανό υλικό – μέσα από σύμβολα, θραύσματα λόγου, ζωντανή μουσική. Στη συζήτησή μας με την ηθοποιό Ελένη Νιωτάκη, μάθαμε τι είναι αυτό που θαυμάζει σε εκείνη μετά από τρία χρόνια επιτυχημένης πορείας με την πολυταξιδεμένη παράσταση, σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Αβράμη.
Ο ανεξερεύνητος κόσμος της Εύας Palmer Σικελιανού
"Η μυστηριώδης γοητεία της. 'Ήδη από τις πρώτες θραυσματικές πληροφορίες με τις οποίες ήρθαμε σε επαφή με τον Κωνσταντίνο Αβράμη στο Μουσείο 'Άγγελου Σικελιανού στη Λευκάδα και αφορούσαν τη ζωή της, αντιληφθήκαμε ότι η ιστορία της γυναίκας αυτής έκρυβε έναν ιδιαιτέρως πλούσιο και ενδεχομένως ανεξερεύνητο κόσμο. Και πράγματι, όταν ξεκινήσαμε αυτήν τη μεγάλη έρευνα και αρχίσαμε να αναζητάμε και να γνωρίζουμε λεπτομερέστερα το έργο της, ανακαλύψαμε έναν ανεξάντλητο θησαυρό που συνοδευόταν από το κατεπείγον αίτημα να ακουστεί και να κοινωνηθεί".
Ο "αργαλειός που υφαίνει τον χρόνο" - Ο πυρήνας της παράστασης
"Ο "αργαλειός που υφαίνει τον χρόνο" συμβολίζει το πέρασμα από την ιδέα στην πράξη. 'Ένας μηχανισμός που παράγει τέχνη, προσφέρει εργασία, καλύπτει πρακτικές ανάγκες. Απαιτεί χρόνο και μόχθο για να προετοιμαστεί, μεράκι και καρτερικότητα για να χρησιμοποιηθεί και να παράξει από τα νήματα ένα ολόκληρο υφαντό. Τα θραύσματα της ιστορίας της Εύας, τα θραύσματα του χρόνου αποκτούν εντελώς διαφορετική σημασία όταν καταφέρνουμε να αντιληφθούμε το πώς αυτά συνυφάνθηκαν και μπορούμε, πλέον, εκτός από τα μέρη τους να αντικρίσουμε και το όλον".
"Αυτό που με συγκινεί περισσότερο στην Εύα Palmer Σικελιανού είναι ότι ουδέποτε παραιτήθηκε, δεν σταμάτησε στιγμή να υπηρετεί και να κυνηγά τα όνειρα και τις ιδέες της, να αγωνίζεται με πράξεις και όχι με λόγια. Ακόμη κι αν αυτό σήμαινε ότι θα έμπαινε στη μαύρη λίστα".
Η Εύα Palmer Σικελιανού εξακολουθεί να συγκινεί
"Δεν βοηθήθηκε και δεν αναγνωρίστηκε, αλλά δεν πιστεύω ότι ηττήθηκε η Εύα Palmer Σικελιανού γιατί ουδέποτε παραιτήθηκε. Αυτό ακριβώς είναι που με συγκινεί περισσότερο, το ότι για εκείνη τίποτα δεν ήταν αδύνατο, δεν σταμάτησε στιγμή να υπηρετεί και να κυνηγά τα όνειρα και τις ιδέες της, να δίνει μάχες και να αγωνίζεται με πράξεις και όχι με λόγια. Ακόμη κι αν αυτό σήμαινε να σταθεί απέναντι σε αμερικανούς πολιτικούς, τον ίδιο τον Πρόεδρο των Η.Π.Α. και να αιτηθεί την αντιστροφή της πολιτικής που αφορούσε το μεταπολεμικό πεπρωμένο της Ελλάδας. Ακόμη κι αν αυτό σήμαινε ότι στο τέλος της ζωής της η επιτροπή αντιαμερικανικών ενεργειών θα την έβαζε στη μαύρη λίστα και το ελληνικό κράτος θα απέρριπτε την αίτησή της για βίζα προκειμένου να επιστρέψει στην Ελλάδα. Δεν νομίζω, ωστόσο, ότι σήμερα δεν αναγνωρίζουμε το μέγεθος της συμβολής της• προτιμώ να πιστεύω ότι απλώς δεν το γνωρίζουμε ακόμα".
Μέσα από τα "θραύσματα" ανακαλύπτουμε...
"Τη δύναμη και την ομορφιά του τραγουδιού του τραγικού χορού. Μπορεί να φαίνεται κάπως ποιητικό, αλλά είναι πολύ ουσιαστικό. Βέβαια, εκείνο που προσλαμβάνει κανείς από ένα ανάγνωσμα, ένα άκουσμα ή το σύνολο ενός θεάματος είναι πολύ προσωπικό, αλλά πιστεύω ότι και η ίδια η Εύα αυτό θα ήθελε για τον καθένα μας".
Ο ρόλος της ζωντανής μουσικής
"Η μουσική στην "Αγωνία ιερή. στον αργαλειό της Εύας Palmer-Σικελιανού" παίζει το ρόλο του οδηγού της ιστορίας. Είτε φέρεται μέσω των μουσικών οργάνων και της υπέροχης φωνής της Δέσποινας, είτε μέσω των αναπνοών, των ρυθμοποιημένων φράσεων, των ασυνείδητων μελωδιών και των ηχηρών σιωπών, η μουσική διατρέχει το σύνολο της παράστασης και δεν μπορεί παρά να είναι ζωντανή. Ακόμη περισσότερο, επειδή η "Αγωνία" μας αναπροσαρμόζεται κάθε φορά ανάλογα με τον χώρο στον οποίο παρουσιάζεται, το ίδιο συμβαίνει αναπόφευκτα και με τη μουσική της. Αυτό δεν γίνεται εξαιτίας κάποιου συμβιβασμού, αλλά χάρη στην ανάγκη μας να αφουγκραστούμε τις ανάγκες κάθε χώρου και να εκμεταλλευτούμε τις δυνατότητές του με τρόπο που η παράσταση να φαίνεται σαν να προοριζόταν εξαρχής γι' αυτόν".
Περισσότερες πληροφορίες
Αγωνία ιερή. στον αργαλειό της Εύας Palmer-Σικελιανού
Μια queer Αμερικανίδα, η Εύα Palmer–Σικελιανού, έρχεται στην Ελλάδα, υφαίνει, συνθέτει βυζαντινή μουσική, αντιστέκεται στην αποικιοκρατία, τη βιομηχανοποίηση, τον φασισμό, χορογραφεί και αναβιώνει το αρχαίο δράμα. Η παράσταση εμπνέεται από αυτή δημιουργώντας μια πρωτότυπη δραματουργία βασισμένη στη βιογραφία της, την αυτοβιογραφία, επιστολές και ντοκουμέντα της εποχής. Πρόκειται ουσιαστικά για μία ritual performance για την ανωφερή δύναμη που απελευθερώνει από την καταπίεση του δυτικού, μηχανοποιημένου τρόπου ζωής. συνυφαίνοντας τα ιδεώδη που παρακίνησαν το έργο της Εύας Palmer – Σικελιανού με μία αιχμηρή κριτική για τις αμφιλεγόμενες στιγμές της ιστορίας της. Η νέα παραγωγή της Ομάδας Θέατρο Πρόταση αποτελεί μια σπουδή στη γυναίκα που γεφύρωσε τον αρχέγονο κόσμο με τον σύγχρονο.
