@AntoniaCanta
Συμφωνείς ότι ο Ζαν Ζενέ έγραψε τις "Δούλες" ως τελετουργία ανατροπής και επιθυμίας. Πώς μεταφράζεις αυτή η "τελετουργία” στη σκηνοθετική σου γραφή;
Δεν πιστεύω ότι στις "Δούλες" έχουμε μια μορφή τελετουργίας που προσομοιάζει στην αρχαία τραγωδία. Εμάς μας ενδιέφερε η αναζήτηση του τερατώδους στον άνθρωπο. Το κοίταγμα προς τα μύχια της ανθρώπινης ύπαρξης, προς τη ρίζα κάθε σκοτεινής ενόρμησης. Αναρωτηθήκαμε το αν και πώς η τέχνη μπορεί να μελετά και να αποκαλύπτει το τερατώδες, το αν και πώς μπορεί να ρίχνει φως στα ερεβώδη σκοτάδια του ανθρώπινου αινίγματος. Ο σαρκασμός και ο αυτοσαρκασμός ίσως αποτελούν την πιο βίαιη αλλά και πιο ειλικρινή μορφή αποκάλυψης αυτής της περιοχής και γι’ αυτό δουλέψαμε πολύ πάνω στα δύο στοιχεία. Η σπουδή πάνω στην ανθρώπινη τερατωδία έθεσε τα θεμέλια της παράστασής μας.
Το έργο κινείται ανάμεσα στο θέατρο και στο παιχνίδι της εξουσίας. Πώς δούλεψες με τους ηθοποιούς πάνω στη σχέση φαντασίας και βίας;
Στις "Δούλες" όλα είναι θέατρο μέσα στο θέατρο… μέσα στο θέατρο… Η Σολάνζ και η Κλαιρ "παίζουν" την ταύτιση τους με την εξουσία, τη δυσφορία τους, την εξέγερση τους, την αυτοκτονία τους, ενώπιον του άοκνου βλέμματος της Κυρίας, η οποία, ακόμα και εν τη απουσία της, χειραγωγεί και καθοδηγεί αυτό το "θεατρικό" παιχνίδι ζωής και θανάτου, αποικίζοντας πλήρως το εσωτερικό τους τοπίο, τη φαντασία, την επιθυμία και τα συναισθήματά τους. Γι’ αυτό ονομάσαμε το θέατρο τους, θέατρο της εθελοδουλίας.
Το έργο μιλά για την κατασκευή της ταυτότητας μέσα από τον Άλλο. Τι λέει, κατά τη γνώμη σου, σήμερα ο Ζενέ για την κοινωνία του 2025;
Για εμάς οι "Δούλες" είναι ένα αγωνιώδες προμήνυμα κινδύνου από το μέλλον, το όχι και τόσο μακρινό, καθώς ως ανθρωπότητα βαδίζουμε με ιλιγγιώδη ταχύτητα στο χείλος της αβύσσου. Μας απασχόλησε πολύ το πώς θα είναι ο άνθρωπος χωρίς τις αντιστάσεις του, χωρίς τις εξεγέρσεις του. Στην παράστασή μας, τα τρία πρόσωπα ανήκουν σε μια ανθρωπολογική μορφή ατόμων, σχέσεων και κοινωνικών δεσμών, ίσως την ύστατη στον πλανήτη ελλείψει μιας ριζικής ρήξης με το ζοφερό υπάρχον.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στη μετάβαση από το "ψυχολογικό” στο "τελετουργικό” θέατρο;
Πιστεύω ότι για τους ανθρώπους του θεάτρου κατηγοριοποιήσεις όπως "ψυχολογικό” και "τελετουργικό” θέατρο, ή και άλλες αντίστοιχες, δεν είναι βοηθητικές, γιατί δεσμεύουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία, ωθώντας τα πράγματα προς πεπατημένα μονοπάτια. Σε ότι αφορά τη δουλειά μας, στον "Γλάρο” προσπαθήσαμε με τη φαντασία μας να εμπλουτίσουμε τη ζωή των προσώπων, ώστε οι σχέσεις που αναπτύσσουν πάνω στη σκηνή να αποκαλύπτουν έναν αστερισμό πολλαπλών ψυχικών και πνευματικών εντάσεων, ενώ τις "Δούλες” τις αντιμετωπίσαμε περισσότερο ως φιλοσοφικό και ποιητικό κείμενο για την ανθρώπινη κατάσταση της εθελοδουλίας.
Το Θέατρο Άττις είναι γνωστό για τον "σωματικό” και "ενεργειακό” λόγο του ηθοποιού. Πώς εντάσσεις αυτό το στοιχείο στο έργο του Ζενέ;
Το στοιχείο της ψυχοσωματικής ενεργοποίησης και αυτοσυγκέντρωσης, που είναι θεμέλιο της μεθόδου Τερζόπουλου, ενυπάρχει στους ηθοποιούς πέρα από τους αισθητικούς ή ερμηνευτικούς δρόμους που κάθε φορά επιλέγουμε να ακολουθήσουμε. Αφορά στο πώς ο ηθοποιός "υπάρχει” στη σκηνή δημιουργικά, πώς στιγμή – τη – στιγμή παραμένει καθολικά ζωντανός, με όλες του τις αισθήσεις αφυπνισμένες. Η διαδικασία αυτή συνδέεται κυρίως με την καθημερινή μας εκπαίδευση και πρακτική, κι έτσι, με φυσικό τρόπο επενδύεται στη σκηνή.
Ο Ζαν Ζενέ εμπνεύστηκε "Τις Δούλες" από ένα πραγματικό έγκλημα — δύο υπηρέτριες που σκότωσαν την κυρία τους, μετατρέποντας το γεγονός σε τελετουργία εξέγερσης και μίμησης.
Παρόλο που ο ίδιος ο Ζενέ το αρνήθηκε, υπάρχει έντονα η αίσθηση ότι εμπνεύστηκε από το έγκλημα των αδερφών Παπέν στο Παρίσι στα μέσα της δεκαετίας του ‘30, το οποίο επηρέασε πολλούς καλλιτέχνες και ψυχαναλυτές τα επόμενα χρόνια. Όπως αναφέραμε παραπάνω, εμείς αντιμετωπίσαμε το υλικό ως θέατρο της εθελοδουλίας. Αν θέλετε, ως το θέατρο της ύστατης μορφής ζωής στον πλανήτη, το θέατρο που παίζεται στο χείλος της αβύσσου, ενώπιος ενωπίω με την ιστορία ως τραγωδία.
Αν κοιτάξουμε τη σημερινή επικαιρότητα, ποιο γεγονός ή κοινωνικό φαινόμενο πιστεύετε ότι θα μπορούσε να αποκτήσει ανάλογη θεατρική και διαχρονική δύναμη;
Η εποχή μας είναι γεμάτη από γεγονότα που έχουν τον χαρακτήρα τομής, ιστορικής, πολιτικής, αλλά και υπαρξιακής. Μόνο και μόνο να σκεφτεί κανείς ότι με αρκετά απενοχοποιημένο τρόπο οι ισχυροί του πλανήτη δεν σταματούν να μας προειδοποιούν πως βαδίζουμε ολοταχώς προς έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο... Η γενοκτονία στη Γάζα και το έγκλημα των Τεμπών είναι δύο τραγικά συμβάντα που δημιουργούν μια σειρά έντονων κλυδωνισμών στην ψυχή των ανθρώπων, άρα και των καλλιτεχνών. Ωστόσο, προσωπικά με ενδιαφέρει η εμμεσότητα στην τέχνη, η σκηνική ποιητική, η μετάπλαση αν θέλετε, ή η ανακατασκευή ενός υλικού. Ο τρόπος, για παράδειγμα, που λειτουργούν οι αρχαίοι τραγικοί.
Πώς βλέπεις σήμερα τη σχέση του θεάτρου με την κοινωνία; Μπορεί το θέατρο να είναι ακόμη πράξη αντίστασης;
Πιστεύω ότι κάθε έργο τέχνης περιέχει ένα ιδιαίτερο ουτοπικό πλεόνασμα, πως με τον δικό του, μοναδικό κάθε φορά, τρόπο μας προσκαλεί να κοιτάξουμε προς έναν ορίζοντα χειραφέτησης κι έτσι να διεκδικήσουμε τον μετασχηματισμό των όρων της ζωής μας. Μάλιστα, σε ευτυχείς στιγμές της καλλιτεχνικής δημιουργίας, απελευθερώνεται μια εξεγερσιακή ενόρμηση υπεράσπισης της ζωής ενάντια σε όλες τις δυνάμεις του θανάτου. Από αυτή την άποψη, σαφώς το θέατρο είναι και παραμένει πράξη αντίστασης, ατομικής και συλλογικής.
Πώς έχει αλλάξει, αν έχει αλλάξει, η σχέση του ελληνικού κοινού με το έργο του Άττις τα τελευταία χρόνια;
Νομίζω ότι η "Ορέστεια” ήταν η παράσταση που έκανε ευρύτερα γνωστή τη δουλειά του Τερζόπουλου και του Άττις στο ελληνικό κοινό. Έπρεπε να γίνει αυτό. Σαν να ήρθε το πλήρωμα του χρόνου.
Ποια εμπειρία από το εξωτερικό σου έχει μείνει πιο έντονα- μια στιγμή που ένιωσες ότι το θέατρο ξεπέρασε τα σύνορα της γλώσσας;
Η διαδικασία επικοινωνίας μιας θεατρικής παράστασης που περιέχει λόγο σε ξενόγλωσσο κοινό, είναι πάντα μεγάλη πρόκληση. Όταν παίζαμε τον "Γλάρο” στο φεστιβάλ Mitem της Βουδαπέστης είχα αρκετή αγωνία ως προς το πώς θα προσλάβει την παράσταση ένα κοινό που είναι εξοικειωμένο με κλασικές προσεγγίσεις του έργου. Και όμως, η αυτοσυγκέντρωση των θεατών κατά τη διάρκεια της παράστασης ήταν τόσο πυκνή που ενεργοποιούσε κι εμάς, όπως και το χειροκρότημα που ακολούθησε. Αυτές οι στιγμές που η τέχνη του θεάτρου μπορεί να ξεπερνάει τα σύνορα της γλώσσας, μέσα από την ίδια τη γλώσσα και το σώμα, είναι πραγματικά μοναδικές.
Πώς βλέπεις τη θέση του ελληνικού θεάτρου στο ευρωπαϊκό ή διεθνές πλαίσιο σήμερα; Υπάρχει ακόμη χώρος για "άλλη” φωνή μέσα σε ένα ομοιογενές πολιτιστικό τοπίο;
Νομίζω ότι το ελληνικό θέατρο προσπαθεί να γίνεται ολοένα και πιο εξωστρεφές κι αυτό είναι κάτι σαφώς θετικό. Το ζήτημα της "άλλης” φωνής είναι επίσης σημαντικό. Πιστεύω ότι όσο ο καλλιτέχνης έχει τα μάτια του ανοιχτά προς τον κόσμο, άλλο τόσο χρειάζεται να κοιτάει και προς τα μέσα, προς το βαθιά προσωπικό του υλικό. Μάλλον από εκεί εκπορεύεται αυτή η φωνή.
Ποια είναι το επόμενα καλλιτεχνικά σχέδια;
Αυτή τη στιγμή δουλεύω μαζί με τους συνεργάτες μου πάνω στο κείμενο του Φραντς Κάφκα "Γιοζεφίνε η αοιδός ή ο λαός των ποντικιών” που θα παρουσιάσουμε τέλος Μαρτίου, σε μουσική του Χαράλαμπου Γωγιού, στην Εναλλακτική σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, όπως και πάνω στην τραγωδία του Ευριπίδη "Ιφιγένεια η εν Αυλίδι”, που θα παρουσιάσουμε τον Μάιο στο Άττις – Νέος Χώρος και στη συνέχεια θα ακολουθήσει περιοδεία.
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
