Backstage στη θεατρική "Τελευταία Έξοδο – Ρίτα Χέιγουορθ" του Στίβεν Κινγκ

Μια σπίθα ικανή να διαπεράσει ακόμα και τα τείχη της φυλακής γεννιέται μέσα από την υποβλητική ατμόσφαιρα του "Τελευταία 'Έξοδος – Ρίτα Χέιγουορθ", της νουβέλας του Στίβεν Κινγκ που γνωρίζει φέτος την πρώτη της θεατρική μεταφορά στην ελληνική σκηνή. Στο θέατρο 'Άνεσις έκανε μόλις πρεμιέρα η ιστορία που ενέπνευσε μία από τις πιο εμβληματικές ταινίες των 90s με τους Τιμ Ρόμπινς και Μόργκαν Φρίμαν, υποψήφια για επτά 'Όσκαρ, ανάμεσά τους και αυτό της καλύτερης ταινίας. 

Ο Δημήτρης Σταυρόπουλος και ο Ορέστης Σταυρόπουλος αναλαμβάνουν τη σκηνοθεσία και διασκευή αυτού του διαχρονικά συγκινητικού έργου, που εξερευνά τη μνήμη, τη φιλία και την επιμονή της ανθρώπινης ψυχής. Οι δυο τους δίδυμα αδέλφια, που βγήκαν με ορμή από τη σχολή σκηνοθεσίας του Εθνικού Θεάτρου, σ’ αυτήν την πρώτη φουρνιά αποφοίτων που έχει ήδη δώσει πολύ ενδιαφέροντα δείγματα, ανεβάζουν τη δεύτερη παράστασή τους (μετά τον "Κροκόδειλο" που είδαμε στο θέατρο Πόρτα). 'Όπως μας είπε ο Νίκος Ψαρράς, που ερμηνεύει τον εμβληματικό ρόλο του 'Άντι, "Γνώρισα δύο καινούργιους φίλους, πρώτα απ’ όλα, και δύο ανθρώπους που "φλέγονται” για τη δουλειά τους. Και όταν καίγεσαι, τότε πράγματι δημιουργούνται μαγικοί κόσμοι πάνω στη σκηνή. Πρόκειται για παιδιά που αγαπούν το συναίσθημα, αγαπούν την αλήθεια. Και αυτό, μετά από μια δεκαετία κρίσης που ζήσαμε, είναι πολύ σημαντικό, γιατί για ευνόητους λόγους περάσαμε από ένα "στεγνό" θέατρο, και από σκηνικά και από συναισθήματα κι αρχίσαμε να μιλάμε για αποδόμηση". 
 

Στη σύγχρονη εποχή, όπου "ο κόσμος ξεκληρίζεται από ιδεολογίες και πολέμους που ξεκινούν από επεκτατικές πολιτικές, ηγέτες με ακραίες απόψεις", το "Τελευταία 'Έξοδος – Ρίτα Χέιγουορθ" έρχεται να μας θυμίσει την ανθρωπιά μας, σημειώνει ο Νίκος Ψαρράς που δηλώνει μεγάλος θαυμαστής του Στίβεν Κινγκ, ενώ μας θυμίζει ότι έχει παίξει και στο "Misery" το 2008-2009. "Ο κόσμος του Κινγκ, οι χαρακτήρες και οι ανατροπές του πάντα με γοήτευαν. Το θέμα της -ανδρικής- φιλίας που συναντάμε εδώ με συγκινεί βαθιά". Ερμηνεύει έναν τραπεζίτη ο οποίος οδηγείται στη φυλακή για ένα έγκλημα που αρνείται ότι διέπραξε (το φόνο της συζύγου και του εραστή της), ενώ κατορθώνει την ίδια στιγμή να παλεύει κόντρα στην απανθρωπιά, τη βίαιη καθημερινότητα και τον εγκλεισμό, χωρίς να σταματά να ελπίζει. "Να ελπίζει ότι κάποτε θα μπορέσει να φτάσει σε ένα μέρος όπου θα ξαπλώνει στην αμμουδιά, θα βουτάει στον ωκεανό και –το πιο σημαντικό– θα κοιμάται με ανοιχτά παράθυρα. Αυτό δεν αφορά μόνο τους φυλακισμένους. Το να νιώθεις ξένος μέσα στην ίδια σου τη χώρα είναι εξίσου τραγικό". 
 

Ο Δημήτρης Παπανικολάου υποδύεται τον Ρεντ, τον κρατούμενο που έχει μάθει να επιβιώνει εντός των τειχών ως ο "τύπος που βρίσκει διάφορα πράγματα". Στο πρόσωπο του Ρεντ, ο 'Άντι βρίσκει έναν απρόσμενο σύμμαχο, το ίδιο κι εκείνος που ενσαρκώνει την αξιοπρέπεια και την ψυχική δύναμη. Για τον Ορέστη και τον Δημήτρη Σταυρόπουλο, αφετηρία ήταν η φράση του 'Άντι "Θέλω να πάω σ’ ένα ζεστό μέρος που δεν έχει μνήμη". "Αυτό το λέει μετά απ’ όλα όσα έχει περάσει, τους ξυλοδαρμούς, το βιασμό, την απομόνωση… Αυτό μας συγκλόνισε. Πόσα πρέπει να έχει ζήσει ένας άνθρωπος για να φτάσει να πει κάτι τέτοιο; Η παράσταση δεν μιλάει ουσιαστικά μόνο για τη φυλακή· στην πραγματικότητα μιλά για τη ζωή, για την κοινωνία. 'Όλοι λίγο-πολύ ζούμε σε μια κατάσταση εγκλωβισμού και ψάχνουμε μια μικρή χαραμάδα, ένα μέρος χωρίς μνήμη, για να πάρουμε ανάσα".

Ο 'Άντι θυμίζει στους συγκρατούμενούς του ότι είναι ακόμα άνθρωποι, μέσα από μικρές καθημερινές πράξεις που έχουν πια ξεχάσει. Εκεί φωλιάζει η ελπίδα και η αίσθηση ότι μπορεί να είναι έστω και για λίγο ελεύθεροι – μια πράξη αντίστασης που κρύβει μεγάλη δύναμη. Είναι πολύ λεπτή η γραμμή που χωρίζει το φόβο από την ελπίδα και το κλειδί βρίσκεται στο μυαλό μας. Είναι νοοτροπία και επιλογή. Αυτό είναι κοντολογίς το θέμα γύρω από το οποίο φυγοκεντρείται το "The Shawshank Redemption" (πρωτότυπος τίτλος), που μας υπενθυμίζει ότι το πνεύμα δεν "φυλακίζεται", καθώς "μερικά πουλιά δεν προορίζονται για το κλουβί". "Η παράσταση είναι μια αφορμή να σκεφτούμε πως υπάρχει κι άλλος δρόμος πέρα απ’ ό,τι θεωρούμε δεδομένο", σημειώνουν οι δύο σκηνοθέτες. "Υπάρχει κάτι άλλο πέρα από τους τοίχους. Ο Στίβεν Κινγκ το είχε εντάξει σε μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο "Different Seasons”, τοποθετημένο στην "άνοιξη" – κάτι που έχει τη δική του συμβολική σημασία· ότι, δηλαδή, μέσα στους πιο μαύρους καιρούς, κάποιος επιμένει να πιστεύει στο πιο απίθανο - μια (σχεδόν) επαναστατική πράξη".

"Η θεατρική διασκευή είναι στηριγμένη στο διήγημα, όχι στην ταινία. Βέβαια, η ταινία έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στη μνήμη μας, και κάποιες εικόνες της είναι αναπόφευκτα παρούσες. Κατά τη διάρκεια των προβών βλέπαμε και την ταινία και το βιβλίο, συγκρίναμε τις προσεγγίσεις και βρήκαμε το δικό μας μονοπάτι".
 

"Πιστεύω ότι το θέατρο μπορεί να αποτελέσει ένα μέσο, που θα δώσει στην ιστορία, με διαφορετικό τρόπο από τον κινηματογράφο, περισσότερο χώρο να ανοιχτεί ποιητικά προς το θεατή", συνεχίζει τη συζήτηση από μια άλλη οπτική ο Δημήτρης Παπανικολάου, ο οποίος βρίσκει αναλογίες ανάμεσα στο έργο και την ανθρώπινη ζωή, με απόλυτη ακρίβεια: το κομμάτι της φυλακής, η δύναμη της επιμονής στα πιστεύω, η έμφαση πάνω στο θέμα της φιλίας, και μια επιμονή που έχει διάρκεια στο χρόνο, για να μπορέσει να δικαιωθεί. Η συνάντηση του 'Άντι και του Ρεντ μάς οδηγεί σε μια μαγική στιγμή λύτρωσης και συμφωνούμε με τον ηθοποιό όταν μας λέει να κρατήσουμε φεύγοντας από την αίθουσα ότι αξίζει να πιστέψουμε πως ποτέ δεν είναι αργά να βρεθεί ένας τέτοιος φίλος σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής μας.

Μια ξεχωριστή στιγμή του έργου για τον Νίκο Ψαρρά είναι όταν αναφέρεται στη γυναίκα του ο ήρωάς του, ο 'Άντι: "Η γυναίκα μου δεν μπορούσε να με καταλάβει, έλεγε πως ήμουν σαν κλειστό βιβλίο". Ήταν ένας άνθρωπος που την αγαπούσε πολύ, αλλά δεν ήξερε πώς να το δείξει. Και θεωρεί ότι, με τον δικό του τρόπο, τη σκότωσε – παρότι δεν τράβηξε τη σκανδάλη. Μια φράση που συγκίνησε τον ηθοποιό βαθιά, γιατί φανερώνει όλη την εσωτερική του ευαισθησία.
 

Για τον Δημήτρη Παπανικολάου, "συναντάμε μια πολύ δυνατή στιγμή στο έργο, όταν ο Ρεντ μένει μόνος του στη φυλακή και βιώνει την απουσία του 'Άντι - εύχεται, όπως κι εμείς όταν είμαστε μακριά από δικούς μας ανθρώπους, ο φίλος του να κοιτάξει τα αστέρια για εκείνον, να κάνει μια βουτιά στη θάλασσα για εκείνον, να αγγίξει την άμμο - πράξεις που δεν μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος που δεν είναι ελεύθερος. Έχουν πια μια επικοινωνία που περνά σε άλλο επίπεδο".

Ο Μάνος Βακούσης και ο Γιάννης Μποσταντζόγλου συμπληρώνουν το καστ με δύο ιδιαίτερα ταιριαστούς στην ιδιοσυγκρασία τους ρόλους, εκείνον του σκληρού διευθυντή των φυλακών και του ηλικιωμένου βιβλιοθηκάριου Μπρούξι, αντίστοιχα. Στον ενδεκαμελή θίασο παίζουν επίσης οι Νέστορας Κοψιδάς, Γιώργος Ρούφας, Κρις Ραντάνοφ (που υπογράφει και την κινησιολογία), Αναστάσης Γεωργούλας, Βασίλης Μπεσίρης, Αντώνης Χρήστου, Νίκος Ιατρού, σε μουσική του Άγγελου Τριανταφύλλου, σκηνικά της Εύας Μανιδάκη, κοστούμια της Αλέγιας Παπαγεωργίου και φωτισμούς του Νίκου Βλασσόπουλου. Η μετάφραση είναι του Αντώνη Γαλέου.