Στέλα Φυρογένη: "Τα "Χορικά ύδατα" είναι οδηγός επιβίωσης"

Με σπουδαία σταδιοδρομία στο θέατρο, η οποία συνεχίζεται με την περιοδεία της παράστασης του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου "Χορικά Ύδατα" της Λίνας Νικολακοπούλου, όπου συμπρωταγωνιστεί με σημαντικούς ηθοποιούς όπως η Αννίτα Σαντοριναίου, ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης, ο Χάρης Πισίας, η Νιόβη Χαραλάμπους, ο Χρήστος Γκρόζος, ο Λουκάς Προκοπίου και η Μαρία Τσιάκκα, η Στέλα Φυρογένη έγινε ευρέως γνωστή μέσα από τον ρόλο της Χάιδως στη "Γη της Ελιάς". Η παράσταση συνεχίζει την περιοδεία της σε σημαντικά θέατρα της Ελλάδας και εμείς μιλήσαμε μαζί της για πολλά: τον τηλεοπτικό της ρόλο, την αρχαία τραγωδία, τα "Χορικά ύδατα", αλλά και τον νέο της ρόλο σε ταινία που αγγίζει θέματα πίστης και ευθανασίας. Η Στέλα μιλά με πάθος για την τέχνη, τη μνήμη, τη Δικαιοσύνη και τις γυναίκες που στέκονται όρθιες μέσα από τις στάχτες τους.

Πώς είναι για σένα η εμπειρία της παράστασης "Χορικά ύδατα" της Λίνας Νικολακοπούλου;
Είναι σαν οδηγός επιβίωσης. Με ήχους, με ασκήσεις, με τροφή – ψυχική και σωματική. Δεν ήταν μόνο μια διαδικασία πρόβας. Ήταν κάτι που σε ενεργοποιεί βαθιά. Σε επανασυνδέει. Ήταν σαν να έμπαινα ξανά μέσα στη ζωή από μια άλλη πόρτα. Και όχι, τίποτα δεν ήταν τυχαίο. Τίποτα δεν μπήκε στη δραματουργία από σύμπτωση – όλα είχαν θέση, λόγο, βαρύτητα. Η Λίνα έστησε ένα σκηνικό που ήταν ταυτόχρονα γεωγραφία, χάρτης και καθρέφτης.

Υπάρχει κάποιο κομμάτι που αγαπάς ιδιαίτερα;
Ναι, υπάρχει. Υπάρχει ένα κείμενο που είχα αγαπήσει εδώ και χρόνια – το είχα μέσα μου, αλλά δεν είχε βρει ποτέ τον χώρο του. Το φύλαγα. Και όταν ήρθε αυτή η πρόταση, είδα ότι υπήρχε χώρος γι’ αυτό, και το χάρηκα πολύ. Ήταν σαν ένα παζλ που έβρισκε το κομμάτι του. Ήξερα πως κάποτε ήθελα να το πω, απλά περίμενα τη στιγμή που θα εντασσόταν φυσικά μέσα σε ένα μεγαλύτερο σύνολο.

Μιλάς για τη διαδικασία σαν κάτι που ξεφλουδίζεται… Μπορείς να μας εξηγήσεις;
Ακριβώς. Είναι σαν να ξεφλουδίζεις στρώσεις. Σαν ένα κρεμμύδι, που βγάζει το περίβλημα και από μέσα έρχεται κάτι άλλο. Μια ουσία πιο αληθινή. Όλο αυτό ήταν μια τεράστια διαδρομή. Όχι μόνο καλλιτεχνικά – και πολύ προσωπικά.

Μια παράσταση με έντονη παρουσία του γυναικείου στοιχείου. Πώς προσεγγίζεις τον ρόλο της Κλυταιμνήστρας;
Η Κλυταιμνήστρα εδώ δεν είναι το "τέρας” που πολλοί θέλουν να βλέπουν. Είναι μια γυναίκα. Ένας άνθρωπος με δικαίωμα στο λάθος, στον θυμό, στην απόγνωση. Και σε μια εποχή – και μια κοινωνία – που η γυναίκα δεν έχει δικαίωμα ούτε στη δικαιοσύνη ούτε στην αντίδραση, εκείνη αντιδρά. Όταν δεν υπάρχει ελπίδα, όταν δεν υπάρχει καν θεός να αποδώσει, τι απομένει; Το σώμα σου. Το αίμα σου. Η κραυγή σου.

Το θείο στοιχείο φαίνεται να κυλάει υπόγεια σε όλη την παράσταση. Ποια ήταν η δική σου αναμέτρηση με αυτό;
Η παράσταση έχει μέσα της μια απορία: υπάρχει Θεός; Υπάρχουν οι δώδεκα; Είναι ένας; Είναι άνθρωπος; Είναι κάτι άλλο; Ερωτήσεις βαθιές, σχεδόν οντολογικές. Η Λίνα, με τον τρόπο της, δεν δίνει απαντήσεις. Ανοίγει τις ρωγμές. Και μέσα από αυτές, περνάει το φως. Το φως του ερωτήματος. Το φως της ανάγκης για κάτι ανώτερο, για κάτι να σε κρατήσει όταν όλα καταρρέουν.

Ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής μέσα σε αυτή την τόσο υπαρξιακή καταβύθιση;
Η μουσική ήταν – και είναι – η ανάσα. Είναι παντού. Ακόμα κι όταν δεν ακούγεται, είναι εκεί. Υπάρχει στον ρυθμό του λόγου, στο βλέμμα, στην παύση. Εγώ προσωπικά, ζω μέσα στη μουσική. Από το πρωί μέχρι το βράδυ, κάτι παίζει μέσα μου. Είτε το αντιλαμβάνομαι είτε όχι. Και μέσα στην παράσταση, η μουσική έγινε σχεδόν σώμα. Φλέβα.

Υπήρχαν τραγούδια που σε ξάφνιασαν ή τα ανακάλυψες ξανά;
Πολλά! Τραγούδια που δεν είχα ακούσει ποτέ, κι όμως ήταν συγκλονιστικά. Το "Έκτο Πάτωμα", το "Σκλαβί"… Κομμάτια που δεν τα βρίσκεις εύκολα δισκογραφικά. Δεν είχαν ακουστεί αλλού. Κι όμως, είχαν τέτοια αλήθεια, τέτοια εκρηκτική συναισθηματική δύναμη. Ανακαλύφθηκαν ξανά. Και μαζί τους, ανακαλύψαμε κι εμείς δικές μας πλευρές.

Υπάρχει τελικά λύτρωση στο έργο αυτό; Υπάρχει κάθαρση;
Ναι, γιατί όπως λέει και το ίδιο το έργο: "δεν είναι εδώ το τέλος". Και αυτό είναι κάτι που με συγκλόνισε. Μέσα από τόσα σκοτάδια, τόσες ερωτήσεις, τόσο πόνο, στο τέλος υπάρχει ένα φως. Μια υπενθύμιση ότι δεν τελειώσαμε. Ότι δεν είμαστε μόνο τα τραύματά μας. Είμαστε και η δυνατότητα να τα κοιτάξουμε. Να τα "γλεντήσουμε” – με την έννοια της αποδοχής, της έκθεσης, της δύναμης.

Τελικά, τι σου άφησε η εμπειρία αυτής της παράστασης;
Ότι "δεν είναι εδώ το τέλος". Ότι όσο κι αν τα πράγματα φαίνονται σκοτεινά, υπάρχει φως. Υπάρχει προοπτική. Και ότι το να γλεντάς τα πάθη σου – να τα κοιτάς, να τα βιώνεις – είναι τελικά κάθαρση. Δεν είναι τίποτα κρυφό εδώ. Είναι όλα στο φως. Και αυτό είναι, για μένα, μια πράξη δύναμης και αισιοδοξίας.

Στην παράσταση ξεκινάτε με τις Τρωάδες, μια επιλογή που ενδέχεται να ξενίζει κάποιους. Γιατί ξεκινήσατε από εκεί;
Οι "Τρωάδες”είναι από τις τραγωδίες που λατρεύω βαθιά. Έχω ένα πολύ έντονο θέμα με τα ζητήματα της μετάνοιας, της προσφυγιάς, του πολέμου. Είναι πληγές που δεν κλείνουν και είναι επίκαιρες με τρόπους που με ξεπερνούν.

Υπάρχει έντονη πολιτική φόρτιση στο έργο. Πώς βλέπεις το πώς μπορεί να το διαβάσει κάποιος σήμερα, ειδικά υπό το πρίσμα της ξενοφοβίας και της κοινωνικής έντασης;
Ό,τι και να δείξεις σήμερα, θα ανοίξουν χιλιάδες θέματα. Δεν γίνεται αλλιώς. Το βλέπουμε παντού. Και στην Κύπρο, που ζω εδώ και χρόνια μένω άναυδη πολλές φορές. Υπάρχει ένα φασιστικό κλίμα, ένα κίνημα που δεν το φανταζόμουν. Και κάπως έτσι νιώθω ότι η Τρωάδες δεν είναι ένα έργο που "παίζεις" απλώς. Είναι μια κραυγή.

Άρα θεωρείς ότι η τέχνη είναι και πολιτική πράξη;
Η τέχνη είναι πολιτική πράξη. Θες δεν θες. Όταν μιλάς για καταστροφή, για εξορία, για γυναίκες που περιμένουν να μάθουν ποιανού δούλες θα γίνουν... Δεν είναι απλώς λόγος, είναι σώμα, είναι μνήμη. Και είναι και δικό μας το στοίχημα: πώς θα μεταφέρουμε όλο αυτό όχι ως "αναπαράσταση”, αλλά ως κάτι που σε τρυπάει σήμερα.

Ας μιλήσουμε για τη "Γη της Ελιάς". Η Χάιδω είναι ένας πολύ ιδιαίτερος ρόλος. Πώς είναι η συνύπαρξή σου μαζί της;
Τέσσερα χρόνια τώρα, κάνουμε παρέα. Ξυπνάω με τη Χάιδω και κοιμάμαι μαζί της. Την έχω πονέσει για όσα έχει περάσει. Για τις πληγές της, για τις ενοχές και τους θανάτους που κουβαλά. Και την έχω θαυμάσει για τη δύναμη που βγάζει. Δεν είναι εύκολη γυναίκα, δεν είναι "φτιαγμένη”. Είναι πληγωμένη, παλιά, και όμως παλεύει να σταθεί.

Θεωρείς ότι έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος της Χάιδως ή έχει ακόμα ανοιχτούς λογαριασμούς;
Όχι ακόμα. Έχει ακόμα ανοιχτούς λογαριασμούς με τη Δικαιοσύνη μέσα της. Δεν ησυχάζει. Δεν νομίζω ότι θα ησυχάσει εύκολα. Ανυπομονώ να δω πού θα οδηγηθεί. Έχει πολλή ζωή ακόμα.

Ποιο είναι το στοίχημα για σένα στην τέχνη, στους ρόλους και στη ζωή γενικότερα;
Να μη χάσεις την επαφή. Να μη γίνει η δουλειά σου μηχανή, να μη γίνει η τέχνη σου ρεπερτόριο. Να μένεις σε σχέση. Με τον ρόλο, με το κοινό, με το σώμα σου. Όταν φεύγω από μια σκηνή ή από ένα γύρισμα και νιώθω ότι κάτι άλλαξε μέσα μου, τότε ξέρω ότι άξιζε. Και ότι ίσως κάτι άλλαξε και σε κάποιον απέναντι.

Υπάρχει κάποιο καινούργιο project που ετοιμάζεις και μπορείς να μας πεις λίγα λόγια;
Είναι μια ταινία με θέμα την πίστη, την απώλεια, την ελπίδα και — σε βάθος — την ευθανασία. Η υπόθεσή της ξεκινά από έναν τύπο, έναν απλό άνθρωπο του χωριού, που βρίσκει μια παλιά εικόνα. Δεν ξέρουμε αν κάνει ή δεν κάνει θαύματα αυτή η εικόνα, αλλά το γεγονός διαδίδεται σαν θρύλος μέσα στην κοινότητα. Δεν ορίζεται συγκεκριμένα ως Ελλάδα ή Κύπρος – είναι κάπως σαν "Πόλη”, σαν αρχέτυπο. Εγώ υποδύομαι μια γυναίκα που έχει χάσει τον γιο της. Είχε βουτήξει από τα βράχια και από τότε εκείνη έχει μείνει "σε αναμονή” — σε ένα μικρό συναίσθημα που δεν έχει κλείσει ποτέ. Παρακαλάει. Περιμένει. Και παράλληλα ετοιμάζεται για το τελευταίο της ταξίδι…

Μιλήσαμε για το "τελευταίο ταξίδι" που σχετίζεται με την ευθανασία. Πώς σε επηρέασε αυτό το θέμα;
Το παιδί της ηρωίδα που υποδύομαι ετοιμάζεται να φύγει με ευθανασία. Και αυτό είναι κάτι που με ακούμπησε πολύ βαθιά. Είχα κάνει έρευνα για το θέμα. Με συγκλόνισε. Το σενάριο, μόλις το διάβασα, ένιωσα σαν "πετριά”. Δεν το σκεφτόμουν, αλλά ξαφνικά μπήκα στην ιστορία. Τους βλέπουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους στη φάση της προετοιμασίας, λίγο πριν το τέλος.

Μπαίνει δηλαδή και το στοιχείο του θαύματος σε αντιπαραβολή με την επιστήμη;
Ναι. Αυτή η "θαυματουργή” εικόνα μπορεί να μην έχει αποτέλεσμα για όλους. Άλλες φορές έχει. Άλλες όχι. Το ωραίο είναι ότι δεν το απαντάει το έργο. Σου αφήνει τον χώρο να αναρωτηθείς τι είναι πίστη και τι είναι θέληση. Εγώ το βρήκα πολύ ωραίο σενάριο, συγκινητικό αλλά όχι μελό. Τον σκηνοθέτη Χρήστο Γεωργίου τον εκτιμώ ειλικρινά. Ήδη έχουν ξεκινήσει τα γυρίσματα, εγώ μπαίνω στην ερχόμενη εβδομάδα.

Πώς βλέπεις τον ρόλο του θεάτρου στη ζωή μας;
Το θέατρο είναι σχέση, δεν είναι marketing. Και όταν ξεχνάς ποιον υπηρετείς, γίνεσαι επικίνδυνος. Γιατί έχεις εξουσία πάνω στον συναισθηματικό κόσμο του άλλου.

Αν έκλεινες την κουβέντα με μια λέξη για όλο αυτό που κάνεις τώρα —τι θα έλεγες;
Παρουσία. Να είσαι παρών. Μέσα σου, στους άλλους, στο έργο, στην αλήθεια. Όχι αλλού. Όχι απών. Όχι ψεύτικος.

Προπώληση εισιτηρίων: more.com