Είναι η "Γραμμή του ορίζοντος" μία ιστορία για χίπστερς;

Προκάλεσε εξαρχής ευχάριστη έκπληξη και σίγουρα κινητοποίησε το ενδιαφέρον το γεγονός ότι εντάχθηκε στο φετινό προγραμματισμό της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου το έργο του Χρήστου Βακαλόπουλου, "Η γραμμή του ορίζοντος". Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που το περιβάλλει περίπου ο μύθος, τόσο γιατί ο συγγραφέας (και επίσης κινηματογραφιστής και ραδιοφωνικός παραγωγός) πέθανε νεότατος στα 37 του χρόνια, το 1993, όσο και γιατί το βιβλίο είναι από καιρό εξαντλημένο (και δεν κυκλοφορεί λόγω κάποιων ζητημάτων με τα δικαιώματα), κάτι που καθιστά πολύτιμο κάθε εναπομείναν αντίτυπο. Έπειτα, η ένταξή του στον προγραμματισμό μιας σκηνής όπου δοκιμάζονται νέοι καλλιτέχνες σίγουρα ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά μας: αλήθεια, τι είδαν οι εκπροσώποι της νεότερης γενιάς σε ένα κείμενο που αιχμαλωτίζει φευγαλέα και λοξά την Ελλάδα κατά τις δεκαετίες 1965-85;

Η απάντηση θα λέγαμε ότι μας έπιασε απροετοίμαστους, καθώς ο κόσμος που έφτιαξε ο σκηνοθέτης Γιώργος Παύλου προκειμένου να αποδώσει την ιστορία του Βακαλόπουλου ήταν αν όχι ανορθόδοξος σίγουρα μη αναμενόμενος - κι αυτό δεν είναι απαραίτητα ένα αρνητικό σχόλιο. Στη "Γραμμή του ορίζοντος" παρακολουθούμε την ιστορία της Ρέας Φραντζή, μίας γυναίκας στα τριάντα της που, ύστερα από έναν χωρισμό, καταφεύγει στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο. Έχει χαρακτηρισθεί ως "η ιστορία μιας φυγής", μέσα από την οποία ο συγγραφέας αποτυπώνει με χαρακτηριστικό ύφος -γεμάτο ειρωνεία, χιούμορ και πίκρα- όχι μόνο τον κόσμο που άλλαζε άρδην αλλά περισσότερο τη συνειδητοποίηση αυτής της αλλαγής. H ιστορία της Ρέας Φραντζή κάνει διαδρομές από τα φοιτητικά της χρόνια στο Παρίσι, στην Αθήνα της Μεταπολίτευσης κι έπειτα στην αρχή των 80’s και αιχμαλωτίζει σε καρέ μικρές, προσωπικές εικόνες που δημιουργούν ένα μεγάλο, συλλογικό κάδρο.

Θέματα που ακόμη μας απασχολούν, έστω και μετασχηματισμένα, υπάρχουν σε αυτό το κείμενο που μετράει τριάντα χρόνια: η επέλαση των τουριστών ("ο ξανθός κόσμος"), η σαρωτική δύναμη της τηλεόρασης, η ελληνική ταυτότητα, η αστική ανάπτυξη, η παγκοσμιοποίηση˙ ακόμη και η Κυψέλη, που για τον Βακαλόπουλο είναι το "κέντρο του κόσμου", αποτελεί σήμερα μια γειτονιά που έχει αποτυπώσει όσο λίγες τις αλλαγές που επήλθαν στην ελληνική κοινωνία, τόσο όσον αφορά την πολυπολιτισμική της ταυτότητα όσο και ως κέντρο της "χίπστερ κουλτούρας".

Η ματιά των συντελεστών της παράστασης στη "Γραμμή του ορίζοντος" διακρίθηκε σίγουρα από το χιούμορ και την ανάλαφρη διάθεση. Σχεδόν τρολάροντας σε σημεία -με εμφανή αγάπη πάντως για το κείμενο και τον κόσμο του- η παράσταση της Πειραματικής Σκηνής θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως το φιλτράρισμα ενός κειμένου της γενιάς των boomers από τους σημερινούς τριαντάρηδες. Από τη διαδραστική, χιουμοριστική έναρξη, την ανάλαφρη σκηνική ατμόσφαιρα, το παιγνιώδες ερμηνευτικό ύφος, η παράσταση απέρριψε κάθε σοβαροφάνεια ή δραματική κλίμακα. Ειδικά τα κοστούμια (της Ουρανίας Φραγγέα) καθόρισαν ιδιαιτέρως τη χαλαρή όσο και "ανορθόδοξη" σκηνική ατμόσφαιρα, καθώς αν και εκμεταλλεύτηκαν την ειρωνεία το κειμένου και πάτησαν πάνω σε θεματικούς του άξονες, τελικά μάλλον τους παρώδησαν. Έτσι, την ιστορία της Ρέας Φραντζή αφηγήθηκαν ένας ορθόδοξος παπάς (βρισκόμαστε άλλωστε στην Πάτμο), μία γυναίκα με αρχαιοελληνικές αναφορές στην εμφάνισή της (η πραγμάτευση της έννοιας της ελληνικότητας εντοπίζεται στο έργο), μία αστροναύτης της ΝΑΣΑ (άραγε, επειδή στα 60’s συντελέστηκε το ταξίδι στη σελήνη;), κι ένας αφηγητής-χίπστερ με βερμούδα και πέδιλα.

Με την ερμηνεία της κεντρικής ηρωίδας να διακρίνεται από εξίσου χαλαρή διάθεση, η ιστορία ακούστηκε περισσότερο εύθυμη και απροβλημάτιστη απ’ ό,τι είναι, δεν έχασε όμως -τουλάχιστον όχι ολοκληρωτικά- τη γοητεία της. Αυτό οφείλεται φυσικά και στους ερμηνευτές, που υποστήριξαν απολύτως σοβαρά τη λοξή σκηνοθετική ματιά: Νοεμή Βασιλειάδου, Νίκος Γιαλελής, Σπύρος Μπόσγας, Αθηνά Παπαδάκη, Άγγελος Προκόπιος Νεράντζης, Ανδρομάχη Φουντουλίδου. Ανορθόδξη ή μη, η παράσταση αποτέλεσε πάντως μία συνεπή πρόταση σκηνικής ανάγνωσης ενός λογοτεχνικού έργου μέσα από το φίλτρο της σύγχρονης γενιάς, που ίσως έχει μάθει να μην παίρνει τα πράγματα και πολύ στα σοβαρά - είναι, άλλωστε, κι αυτός ένας τρόπος αντιμετώπισης του κόσμου που συνεχίζει να αλλάζει ραγδαία.