Με το σινεμά του υπερασπίζεται ερευνητικές όσο και καθημερινές ανησυχίες. Η ματιά του Σήφη Μάινα στρέφεται, τώρα, στο θέατρο με την παράσταση «Ολυμπιάδα ή Ζει ο Βασιλιάς Αλέξανδρος;», μέρος του project «Ο γιος μου» στο Vault. Μίλησε στο «α» για το πώς είναι να σκηνοθετεί τη μητέρα του αλλά και για τη διάσταση που έχει πάρει το θέμα της Μακεδονίας.
Ως παιδί σας γοήτευαν το θέατρο και ο κινηματογράφος;
Επειδή μεγάλωσα με γονείς ηθοποιούς, τον Στέλιο Μάινα και την Κάτια Σπερελάκη, πρώτα έμαθα για τον κόσμο των παρασκηνίων και μετά για την ψευδαίσθηση της σκηνής. Με τον κινηματογράφο συνέβη το αντίθετο. Πρώτα μαγεύτηκα από τον κόσμο της οθόνης στην σκοτεινή αίθουσα και μετά από τον κόσμο των κινηματογραφικών παρασκηνίων.
Στις τρεις ταινίες που έχετε σκηνοθετήσει ο χώρος μοιάζει πολύ σημαντικός εικαστικά για εσάς…
Ο χώρος έχει πολύ μεγάλη σημασία στον κινηματογράφο, αφού ουσιαστικά ο κινηματογράφος παγιδεύει εικόνες σε δύο διαστάσεις. Ο τρόπος που καταγράφονται και που δένονται αυτές οι εικόνες μεταξύ τους πρέπει να δημιουργεί την αίσθηση ενός χώρου ο οποίος δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Οπότε υπό μία έννοια ο κινηματογράφος είναι κατασκευή ενός ιδεατού χώρου. Το ίδιο και το θέατρο, εκεί όμως ο χώρος είναι απτός, οι θεατές αναπνέουν τον ίδιον αέρα με τους ηθοποιούς. Κι αυτό διαχωρίζει τις δυο μορφές τέχνης που έχουν κατά βάση κοινό DNA.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σας κινηματογραφικός σκηνοθέτης;
Δε μπορώ να ξεχωρίσω έναν συγκεκριμένο γιατί κάθε ταινία είναι ξεχωριστή, έχει δική της ζωή και δική της γοητεία, κάτι που εγώ τουλάχιστον ποτέ δεν κατάφερα να συναντήσω στο σύνολο του έργου ενός σκηνοθέτη, δηλαδή να με μαγέψουν εξίσου όλες του ταινίες. Με αυτό το κριτήριο, ο σκηνοθέτης του οποίου κάθε ταινία που βλέπω την απολαμβάνω με τη μεγαλύτερη συνέπεια είναι ο Ακίρα Κουροσάβα.
Τι σας έστρεψε στο θέατρο;
Με το θέατρο έχω μια σχέση από παλιά, όμως πρώτη φορά σκηνοθετώ. Σε καθετί δημιουργικό, αυτό που με κινεί είναι το να πω μια ιστορία. Όλα τα άλλα έρχονται μετά. Και η συγκεκριμένη ιστορία με τράβηξε. Δεν είχα για πολύν καιρό συνειδητοποιήσει τον ιερό χαρακτήρα του θεάτρου. Το θέατρο ξεκίνησε ως διονυσιακή ιεροπραξία, ως θρησκευτικό δηλαδή δρώμενο, και θεωρώ πως αυτό δεν είναι απλώς ιστορική υποσημείωση, αλλά ζωτικός πυρήνας του χθες, σήμερα, στο μέλλον. Στη συγκεκριμένη ιστορία, της Ολυμπιάδας, ένιωσα πως ο Διόνυσος έπρεπε να είναι παρών.
Τι καθιστά μια παράσταση μαγική;
Μάλλον η ικανότητά της να διαλύσει τους τοίχους του θεάτρου και να δημιουργήσει μια υπερβατική κατάσταση επί σκηνής. Στο αρχαίο δράμα, όπου οι παραστάσεις γινόταν την ημέρα, έξω, με το κάλλος του φυσικού τοπίου πάντα έτοιμο να τραβήξει το μάτι και τα σκηνικά μηχανήματα φάτσα φόρα επί σκηνής, αυτή η μαγεία πρέπει να ήταν κάτι πραγματικά θεϊκό για να ρουφάει το κοινό, και φοβάμαι ότι δε μπορούμε να την ξαναπλησιάσουμε. Ευτυχώς, έχουμε τεράστιες τεχνικές ευκολίες για παρηγοριά.
Γιατί επιλέξατε να σκηνοθετήσετε τη μητέρα σας στο μονόλογο «Ολυμπιάδα ή Ζει ο Βασιλιάς Αλέξανδρος;»;
Είναι σίγουρα μια ενδιαφέρουσα σχέση και θεώρησα πως θα οδηγούσε σε μια καλή συνεργασία και ένα καλό αποτέλεσμα. Ένας μονόλογος είναι ταυτόχρονα διαχειρίσιμος και εξαιρετικά δύσκολος. Ναι μεν υπάρχει ένας ηθοποιός, αλλά αυτό σημαίνει πως αυτός ο ένας ηθοποιός πρέπει να τα στηρίξει όλα. Το γεγονός ότι σκηνοθετώ τη μητέρα μου και έχουμε ήδη μια σχέση στενότατη, προσφέρει μια ευκολία επικοινωνίας, έναν κοινό κώδικα. Από την άλλη, αυτό μερικές φορές δημιουργεί δυσκολίες.
Τι είναι αυτό που κάνει την Ολυμπιάδα ελκυστική ως ιστορικό πρόσωπο αλλά και ως ηρωίδα μιας μυθοπλασίας;
Το βασικό είναι ότι ο μύθος της κατά πάσα πιθανότητα δημιουργήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την ίδια. Η Ολυμπιάδα έζησε με ηρωικά πρότυπα, όπως και ο γιος της, ενώ πουθενά δε διαφαίνεται πως το ίδιο ισχύει και για το Φίλιππο, του οποίου οι πράξεις μαρτυρούν μια πολύ πιο συμβατική στάση ζωής ενός περιφερειακού ηγεμόνα της εποχής του. Επομένως είναι λογικό να υποθέσουμε πως ο Αλέξανδρος επηρεάστηκε στην κοσμοθεωρία του πολύ περισσότερο από εκείνην. Σύμφωνα με μια αναφορά, η Ολυμπιάδα κάποτε οδήγησε το στρατό της στη μάχη με βακχικά τύμπανα. Αυτή η εικόνα μου έκανε τεράστια εντύπωση, κι ακόμα κι αν δεν είναι αληθινή, σίγουρα πηγάζει από την προσπάθεια της Ολυμπιάδας να ενσαρκώσει ένα ηρωικό ιδεώδες όσο ακόμη ζούσε. Και όταν πέθανε, έκανε το θάνατό της ηρωικό όπως μιας τραγικής ηρωίδας.
Ποια είναι η αίσθηση που αποκομίσατε για την προσωπικότητα του Αλέξανδρου από την προετοιμασία της παράστασης;
Η εντύπωση που μου δίνει ο Αλέξανδρος είναι ενός ανθρώπου που πίστεψε στο μύθο του και επιχείρησε να ζήσει ηρωικά σε μια καθ’ όλα μη ηρωική εποχή. Η καταγωγή του από τον Αχιλλέα και τον Ηρακλή δεν ήταν για τον Αλέξανδρο μόνο μια δυναστική ευκολία και απόδειξη ευγενείας, αλλά μια πρόκληση να ζήσει όπως κι εκείνοι, ως ήρωας.
Ο Αλέξανδρος και η Μακεδονία, εκτός από βάση της παράστασής σας, αποτελούν κομμάτι της επικαιρότητας το τελευταίο διάστημα. Ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτό;
Κυρίως με ενοχλεί το ότι αυτό το θέμα έχει πολιτικοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό που η ιστορία ως ιστορία έχει δώσει τη θέση της στην ιστορία ως όπλο σε μια μάχη βαλκανικής εθνοδόμησης. Τα πράγματα είναι τόσο εξοργιστικά απλά στη βάση τους που η παρανοϊκή κατάσταση στην οποία βρίσκεται το ζήτημα σήμερα μοιάζει με ανέκδοτο. Εν τέλει, το πιο ενοχλητικό για μένα είναι ότι η ιστορία μπορεί να είναι πολιτικό όπλο αλλά και διαπραγματεύσιμη. Αυτό είναι ένα παλιό φαινόμενο, πολύ διαδεδομένο στα Βαλκάνια, και η «δημιουργική ανάγνωση» της ιστορίας είναι φυσικά κομμάτι της ιστορίας και του Ελληνικού κράτους, κυρίως με τον Παπαρρηγόπουλο, αλλά θεωρώ τραγικό το ότι αυτή η κατάσταση συνεχίζεται.
Η ιστορία είναι ιστορία, και με τους δικούς της κανόνες πρέπει να τη διαβάζουμε, όχι για να κάνουμε σήμερα πολιτική. Και φυσικά υπάρχουν και οι άνθρωποι που έγιναν τμήμα της ιστορίας. Σίγουρα πρέπει να τους δεχόμαστε με τους δικούς τους κανόνες όσο μπορούμε να τους διακρίνουμε. Και στην περίπτωση του Αλεξάνδρου, ο οποίος φρόντισε όσο λίγοι για την υστεροφημία του, η σημερινή βαλκανική διαμάχη είναι ακόμα εξωφρενικότερη, αφού και για τον ταυτοτικό του αυτοπροσδιορισμό γνωρίζουμε και για την αιτιολόγηση των κατακτήσεών του.
Πιστεύετε ότι στη ζωή τα φαινόμενα απατούν;
Μακάρι να βλέπαμε την επιφάνεια, τείνω να πιστεύω. Μάλλον θα έλεγα κάποιου είδους αντανάκλαση της επιφάνειας. Γι’ αυτό νομίζω είναι τόσο ελκυστικά τα συστήματα σκέψης που οργανώνουν με απόλυτη στεγανότητα τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Η ελευθεροφροσύνη μπορεί να τρελάνει τον άνθρωπο, ενώ το μάντρωμα των ιδεών δείχνει να προσφέρει ψυχική γαλήνη. Σίγουρα όμως η εποχή μας έχει κάνει την ελευθεροφροσύνη πιο εύκολη, και οι δικαιολογίες για να μην προσπαθούμε να δούμε βαθύτερα είναι λιγότερες από ότι πριν το Διαφωτισμό και τη σύγχρονη απελευθέρωση της πληροφορίας.
Περισσότερες πληροφορίες
Ολυμπιάδα ή Ζει ο Βασιλιάς Αλέξανδρος;
Η Ολυμπιάδα, μητέρα του Αλέξανδρου, αποκαλύπτει πτυχές της προσωπικότητας του γιου της, σε αυτόν το μονόλογο που παρουσιάζεται στο πλαίσιο του θεατρικού project «Ο γιος μου»
