Πολλοί έχουν ακούσει τον τίτλο της, ελάχιστοι την έχουν διαβάσει. Επτά αιώνες μετά τη συγγραφή της η «Θεία κωμωδία» μεταφέρεται στο θέατρο με μια μεγάλη ιδιαιτερότητα: ο θίασος παίζει πάνω σε... πατίνια. Λίγο πριν από την πρεμιέρα η «αρχηγός» της ομάδας Vasistas που υπογράφει το εγχείρημα, η ιδιαίτερη σκηνοθέτις Αργυρώ Χιώτη, μας μυεί στο μνημειώδες έργο του Δάντη.
Τι είναι το πρώτο που πρέπει να ξέρει κάποιος για τη «Θεία κωμωδία»;
Ένα όραμα είναι, μια «οραματική αυτοβιογραφία», σύμφωνα με τους μελετητές της. Ο Δάντης περιέγραψε το φανταστικό ταξίδι του στο βασίλειο των νεκρών, την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο. Ουσιαστικά όμως αναφέρεται στην απογοητευτική εμπειρία του ως πολιτικού αγωνιστή. Εξόριστος και προδομένος, στην Ιταλία του Μεσαίωνα, έζησε μια βαθιά πολιτική, οικονομική, πνευματική και ηθική κρίση. Έγραψε, λοιπόν, τη «Θεία κωμωδία» για να αναμετρηθεί με όσους είχε ανοιχτούς λογαριασμούς. Με οδηγό τον «δάσκαλό» του, τον Βιργίλιο, και στόχο να βρει τη νεκρή αγαπημένη του Βεατρίκη, ανατρέχει στο παρελθόν και συναντά τόσο τους εσωτερικούς δαίμονες όσο και τον εαυτό του.
Πώς προσεγγίζεις σκηνοθετικά ένα τέτοιο έργο;
Είναι ένα μεγαθήριο που σε συγκλονίζει κάθε φράση του. Μπορεί να διαβαστεί ποικιλοτρόπως. Σαν έργο εκδίκησης, σαν ερωτική τραγωδία, σαν θεολογικό ή ακόμη και παγανιστικό έργο. Εμάς, την ομάδα Vasistas και τον ποιητή Νίκο Παναγιωτόπουλο που μας μύησε στη «Θεία κωμωδία», μας ενδιαφέρει το υπαρξιακό βάθος της. Για να φτάσουμε σε αυτό, ακολουθούμε το δρόμο της σκηνικής τελετουργίας. Είναι ένας δρόμος που ανοίξαμε με την προηγούμενη παράστασή μας, τις «Απολογίες 4 & 5» του Ευθύμη Φιλίππου στο Φεστιβάλ Αθηνών πέρυσι. Αναζητούμε ξανά τι σημαίνουν χορός και χορικότητα, μουσική και μουσικότητα, δημιουργώντας επί σκηνής κάτι που καλεί το κοινό σε ένα trance, σε μια υπερβατική εμπειρία, σε μιαν άλλη αίσθηση για τα πράγματα.
Δύσκολος δρόμος...
Μπορεί ναι, μπορεί και όχι. Γιατί όμως να μην προσπαθήσουμε να αισθανθούμε μια ποιότητα ύπαρξης έξω από την καθημερινότητα, το επίκαιρο, το εφήμερο και το προφανές που μας περιβάλλει; Γιατί να μην αποπειραθούμε μιαν επιστροφή στο κέντρο του εαυτού μας, στο «μαζί» με τους άλλους, στη φύση, στο σύμπαν; Η επιστροφή αυτή είναι πυρηνικό στοιχείο της ζωής μας, απαραίτητο συστατικό της. Ένα βήμα χρειάζεται. Μπορεί δηλαδή κάποιος να το βιώσει ολοκληρωτικά και καθαρτικά. Κάποιος άλλος μπορεί απλώς να νιώσει το νου του, έτσι για μια στιγμή, να ηρεμεί. Κάποιος τρίτος το σώμα του να ανατριχιάζει. Και αυτό μόνο να συμβεί είναι κάτι!
Πώς σκοπεύεις να οδηγήσεις το κοινό σε αυτήν την εμπειρία;
Οδηγός μας είναι ο Δάντης. Η ποίησή του ακούγεται αυτούσια, αλλά σε μια πιο ελλειπτική μορφή της, συνδεδεμένη ανά στιγμές με εκείνη του Αμερικανού ποιητή Έντγκαρ Λι Μάστερς. Δεν θα ακούσετε δηλαδή όλο το έργο του Δάντη, ούτε θα δείτε τους ηθοποιούς να παίζουν τον Δάντη, τον Βιργίλιο και τη Βεατρίκη. Θα τους δείτε όμως να φέρουν τη φωνή τους και την ενέργεια της «Θείας κωμωδίας».
Πώς συνδέεται όλη αυτή η υπερβατική συνθήκη με τα πατίνια;
Ξεκινάμε από την πεποίθηση ότι η «Θεία κωμωδία» δεν αναπαρασταίνεται. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν πλάσεις εικόνες χωρίς λόγια με αφορμή το έργο του Δάντη, όπως λ.χ. είχε κάνει ο Ρομέο Καστελούτσι. Εμάς όμως μας ενδιαφέρει να κάνουμε μιαν επίκληση στην ποίηση. Να αφήσουμε τον πυκνό λόγο του Δάντη να ακουστεί και την υπαρξιακή αγωνία του να βιωθεί. Στόχος μας είναι η αναπαράσταση της αίσθησης και της ενέργειας του κειμένου και όχι των ίδιων εικόνων. Με τα πατίνια πιστεύουμε ότι δημιουργούμε μιαν αίσθηση στροβιλισμού.
Όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, με τους Δερβίσηδες;
Κάτι τέτοιο. Μπαίνουμε σε μια δίνη. Τα πατίνια φέρνουν την ταχύτητα, αλλά μαζί και κάτι άυλο, φευγαλέο, κάτι που δεν στέκεται και δεν έχει βάρος. Αλλάζει όλη η γεωμετρία των σωμάτων μας. Γινόμαστε σκιές.
Πώς μπλέκονται το κουαρτέτο εγχόρδων που παίζει ζωντανά στην παράσταση με την ηχογραφημένη electronica;
Έχουν γίνει «ένα». Ακούμε ζωντανά το κουαρτέτο να ερμηνεύει έργα του Στιβ Ράιχ στην «Κόλαση» και του Φίλιπ Γκλας στο «Καθαρτήριο» και στον «Παράδεισο». Πίσω από αυτά όμως υπάρχει το ηλεκτρονικό ηχοτοπίο που δημιούργησε ο Γιαν βαν ντε Ένγκελ: ήχοι αέρα που μας παίρνει και μας σηκώνει, βόμβοι που μας δονούν, λούπες από βιολιά και φωνές... Η «Θεία κωμωδία» του Δάντη ανεβαίνει στη Στέγη στις 22/4. Προπώληση εισιτηρίων: www.sgt.gr
Περισσότερες πληροφορίες
Θεία Κωμωδία
Συνοδεία εγχόρδων, η Αργυρώ Χιώτη επιχειρεί ένα πνευματικό road trip στην Κόλαση, στο Καθαρτήριο και στον Παράδεισο, τους σταθμούς-μέρη του εμβληματικού ποιήματος του Δάντη,.
