Σταμάτης Φασουλής: «Η “Νίκη” ήταν ακαριαίος έρωτας»

Κλείνει 45 χρόνια στο θέατρο, αλλά δηλώνει: «Ούτε που το κατάλαβα». Δύο παραστάσεις του παίζονται ήδη φέτος και η τρίτη είναι σχεδόν έτοιμη: η θεατρική εκδοχή του πολυβραβευμένου μυθιστορήματος του Γ.Α. Χωμενίδη «Νίκη» σε μια υπερπαραγωγή του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού. Και όπως μας λέει ο Σταμάτης Φασουλής, αυτό ήταν το πιο πρόσφατο απωθημένο του.

Κλείνετε 45 χρόνια στο θέατρο. Έχετε παίξει και σκηνοθετήσει ό,τι θελήσατε...

…Εκτός από Σαίξπηρ.

Είναι αυτό ένα …απωθημένο;

Όχι, έτυχε. Κι είναι αργά να κάνω κάτι. Δεν μπορείς έτσι, ξαφνικά, να ανεβάσεις Σαίξπηρ. Απαιτείται ιδιαίτερη τριβή, μια προϋπηρεσία…

Η «Νίκη» ήταν απωθημένο;

Ήταν ακαριαίος έρωτας! Με το που διάβασα το μυθιστόρημα, τρία χρόνια πριν, άρχισα να το φαντάζομαι στη σκηνή. Η δράση του προσφέρεται – είναι ιλιγγιώδης. Κάποια στιγμή άκουσα ότι θα γινόταν παράσταση. Τα έβαψα μαύρα! Με μεγάλη χαρά για μένα και μεγάλη πίκρα για τον συγγραφέα της «Νίκης», τον Γιώργο Χωμενίδη, έμαθα πως το εγχείρημα ματαιώθηκε. Κατευθείαν ήρθα σε επαφή μαζί του κι εκείνος, ευτυχώς, δέχτηκε αμέσως.
Πώς γίνεται παράσταση ένα μυθιστόρημα 500 σελίδων;
Δύσκολα. Από πέρυσι τον Φεβρουάριο αυτό παλεύω. Ο Χωμενίδης περιγράφει έναν χαρακτήρα εκτενώς μέσα σε 20-30 σελίδες. Στο θέατρο πρέπει να γίνει με μια φράση! Ο σκηνοθέτης γίνεται ο εφευρέτης του αισθήματος του συγγραφέα. Πρέπει να βρεις τι κάνεις με τα άλματα του χρόνου, την προώθηση της δράσης, τη θεατρικότητα, τα δραματικά σημεία... Παιδευτήκαμε πολύ με τον καλό συνεργάτη μου Γιώργο Λύρα. Εκεί όμως που απογοητευόμουν κι έλεγα «πάει, δεν βγαίνει», μου ερχόταν η λύση την ώρα που μαγείρευα!

Ιστορία και μυθοπλασία γίνονται ένα στη «Νίκη». Στην παράστασή σας;
Όλα ξεκινούν με τη Μικρασιατική Καταστροφή και τελειώνουν με την κρίση, με την πτώση της Lehman Brothers. Στο ενδιάμεσο κυλούν τα πάντα. Η ιστορία ενός μεγάλου έρωτα, μιας γυναίκας, της χώρας μας αλλά και μιας ιδεολογίας, της Αριστεράς, γεγονότα, όνειρα, μνήμες, ήχοι και τραγούδια: από αντάρτικα μέχρι εμβατήρια και από Τσιτσάνη μέχρι Μουζάκη.

Να περιμένουμε ένα συγκινητικό υπερθέαμα, όπως κάνατε με το «Τρίτο Στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή;
Θα ξέρω τέσσερις-πέντε ημέρες μετά την πρεμιέρα. Τότε που οι ηθοποιοί, ανάλογα με την... ανάσα των θεατών, θα έχουν δώσει την τελική μορφή. Ο τελευταίος σκηνοθέτης δηλαδή είναι το ίδιο το κοινό. Γι’ αυτό κι εγώ, αφού ανεβεί η παράσταση, δεν ξαναλέω τίποτα! Ούτε διορθώσεις ούτε παρατηρήσεις. Το αφήνω μόνο του το παιδί! Είναι άξιο της μοίρας του και της μοίρας του θεάτρου. Ανήκει πλέον στους ηθοποιούς. Συνήθως πέφτει σε πολύ καλά χέρια…

Η Αριστερά και η τραυματική εμπειρία του Εμφυλίου βρίσκονται στην «καρδιά» του βιβλίου. Όλοι οι Έλληνες είμαστε ως ένα βαθμό στοιχειωμένοι από σκοτεινές διηγήσεις συνυφασμένες με εκείνα τα χρόνια...
Στο δικό μου σπίτι, πάντως, όλα αυτά τα έκρυβαν. Τη λέξη «Εμφύλιος» πρέπει να την πρωτοάκουσα στα 16-17 μου. Έμαθα περισσότερα ­διαβάζοντας και, βέβαια, από τους φίλους μου, κυρίως από την Άννα Παναγιωτοπούλου που προέρχεται από μια οικογένεια όπως αυτή του βιβλίου: μεγαλοαστική από την πλευρά του πατέρα της και όλο αντάρτες από την πλευρά της μητέρας της.

Με ποιο πρόσωπο της «Νίκης» ταυτίζεστε;
Με τη γιαγιά Σεβαστή. [Σ.σ. στην παράσταση η Μίρκα Παπακωνσταντίνου] Με αυτήν τη γυναίκα που έχει δύο αγόρια στο βουνό και δύο κόρες παντρεμένες με δεξιούς. Δείχνει τον τρόπο. Να συνυπάρχουν τα πάντα. Στον θίασό μας, ας πούμε, εκπροσωπείται από τους ηθοποιούς όλη η γκάμα των πολιτικών πεποιθήσεων, εκτός από τη Χρυσή Αυγή. Κι όμως αντιπαράθεση δεν υπάρχει. Μόνο διάλογος. Στην ίδια οικογένεια ανήκουμε όλοι. Έχουμε έναν κοινό σκοπό. Έτσι θα έπρεπε να ζούμε σε αυτήν τη χώρα. Γνωρίζοντας ότι είμαστε παιδιά του ίδιου πατρός και της ίδιας μητέρας και πρέπει να δουλέψουμε όλοι μαζί για το κοινό καλό. Ο εχθρός όλων μας είναι ο εαυτός μας – και η ανύπαρκτη παιδεία μας. Γι’ αυτό το θέατρο είναι ανακούφιση, μια ποιητική παρηγοριά στη ζωή μας.

Όπως τα παραμύθια;
Δεν είναι τυχαίο που τόσο τα παραμύθια όσο και το θέατρο λέγονται τη νύχτα. Θέλουν σκοτάδι για να αποκτήσουν το δικό τους φως.

Ποια είναι η αγαπημένη σας φράση από τη «Νίκη»;
«Δεν κάναμε τίποτα χυδαίο. Εμείς εκείνη την ημέρα σκοτώσαμε τη νύχτα»: το λέει το ερωτευμένο ζευγάρι όταν κατηγορείται ότι «κλέφτηκε» και η παρθένα κόρη «διακορεύτηκε».

Παρά τον τίτλο της, η «Νίκη» ­μάλλον για ήττες μιλάει – ορθότερα για τις διαψεύσεις της Αριστεράς.
Μιλάει όμως και για την ελπίδα. Δείτε πώς τελειώνει. Η Νίκη πεθαίνει και ο γιος της λέει: «Ωραία τα κατάφερες, Νίκη. Έζησες καλά!» Μακάρι να ζούσαμε όλοι όπως εκείνη: να κάνουμε το δικό μας χωρίς να προσβάλλουμε κανέναν.

Ισχύει αυτό για εσάς;
Δυστυχώς όχι. Θα είμαι, πάντως, πανευτυχής αν κάνω θέατρο μέχρι να ξοδευτούν όλες μου οι δυνάμεις. Μόνο αυτό με νοιάζει – και το να με αγαπούν οι άνθρωποί μου.

Τι αποζητάτε τελικά στο θέατρο;
Μεταξύ μας; Κάτι μεταξύ βαθιάς ποίησης και... κομμωτηρίου. Όταν αυτό συμβαίνει στις πρόβες, με ηδονίζει.

Η «Νίκη» του Γ.Α. Χωμενίδη ανεβαίνει, σε σκηνοθεσία Σταμάτη Φασουλή, στον Ελληνικό Κόσμο από 19/2. Πρωταγωνιστούν οι Φιλαρέτη Κομνηνού, Στέλιος Μάινας, Ευγενία Δημητροπούλου, Γωγώ Μπρέμπου, Ευαγγελία Μουμούρη, Σοφία Φαραζή, Μάξιμος Μουμούρης, Αλέξανδρος Καλπακίδης και η Μίρκα Παπακωνσταντίνου.