Γνώρισα πρώτη φορά την Ίο στα φοιτητικά μου χρόνια, τότε που το νησί λειτουργούσε σαν καλοκαιρινή έκρηξη ανεξέλεγκτης ελευθερίας και raw nightlife, πολύ πριν ο μινιμαλιστικός, instagram-ικός ρομαντισμός καλύψει τα πάντα με αιγαιοπελαγίτικα φίλτρα και οι Κυκλάδες γίνουν το απόλυτο background για εξωραϊσμένα stories. Θυμάμαι τα σοκάκια της Χώρας να πάλλονται από ιδρωμένα beats, μπαράκια κολλημένα δίπλα σε pubs, αγόρια με tribal τατουάζ και κορίτσια που διαγωνίζονταν σε wet white t-shirt contests υπό τις ζητωκραυγές ενός κοινού που είχε ήδη ξεκινήσει την μπύρα από το πρωί. Ήταν ένα συνεχές, ακούραστο πάρτι -υπερβολικό, ακατέργαστο και δύσπεπτο- ακόμη και για την τότε φοιτητική, άγουρη αισθητική μου.
Επιστρέφοντας φέτος, τουλάχιστον δεκαπέντε χρόνια μετά, βρήκα έναν άλλο τόπο. Όχι επειδή έχουν εξαφανιστεί όλα τα στοιχεία εκείνα που κάποτε έκαναν την Ίο διάσημη, -η ενέργεια υπάρχει ακόμη αλλά έχει βρει χώρο να συνυπάρξει με κάτι πιο ήρεμο, πιο πλούσιο-. Πολιτιστικά μονοπάτια, σύγχρονα καφέ με χαρακτήρα και μπαρ με lounge και chill out ρυθμούς, ντόπια παραγωγή που ξαναδίνει ρίζες στο νησί, και μια αίσθηση ότι η Ίος δεν απευθύνεται πια μόνο στον έφηβο τουρίστα, αλλά και σε όσους μεγαλώσαμε μαζί της και τώρα αποζητάμε κάτι πιο αυθεντικό.
Ο γοητευτικός λαβύρινθος της Χώρας
Χτισμένη αμφιθεατρικά πάνω από το λιμάνι, η Χώρα της Ίου μοιάζει με ζωντανό κυκλαδίτικο καρτ-ποστάλ: ασβεστωμένα σοκάκια που σκαρφαλώνουν προς τον ουρανό, μπλε πορτοπαράθυρα που αγκαλιάζονται από γιασεμιά και βουκαμβίλιες, και σκαλιά που οδηγούν σε μικρά ξωκλήσια με γαλάζιους τρούλους, σα να έχουν ξεπηδήσει από πίνακα ζωγραφικής Η είσοδος στη Χώρα γίνεται (κυρίως) από δύο πλευρές. Από το μεγάλο πάρκινγκ όπου στέκει σιωπηλό πάνω από την καθημερινή φασαρία το παλιό νεοκλασικό σχολείο, σαν φρουρός μιας άλλης εποχής, ή από την πλευρά των ανεμόμυλων, εκεί όπου η πέτρα, ο αέρας και το φως συνθέτουν την πιο κυκλαδίτικη από τις προσφωνήσεις.
Τα πρωινά μπαίνω από το πάρκινγκ, περπατάω την πλατεία Ηρώων, στη ράχη των εκκλησιών Αγίας Αικατερίνης και Ευαγγελισμού. Χάνομαι στα ασπρισμένα σοκάκια και ξαφνικά, σε μια μικρή στροφή, πέφτω πάνω στο καφενείο "Νιός", με τη βουκαμβίλια να ξεχειλίζει σαν μωβ ουρανός και τις πολύχρωμες καρέκλες απλωμένες άναρχα στο πλακόστρωτο, σαν να τις σκόρπισε ένα παιδί που έπαιζε με τα χρώματα. Εκεί, ο χρόνος κάπως μαλακώνει· άλλοι πίνουν ελληνικό καφέ στο μπρίκι, άλλοι τσίπουρο με παξιμάδι, κι εγώ κάθομαι και κοιτάω τη Χώρα να αποκαλύπτεται μπροστά μου, σαν σκηνή θεάτρου που περιμένει να τη ζήσω. Παραγγέλνω σπιτική σπανακόπιτα ημέρας και παρασύρομαι από τον αργό, παλμικό ρυθμό του νησιού, πολύ διαφορετικό από εκείνον που ξεδιπλώνεται τις νύχτες.
Σηκώνομαι και συνεχίζω μέσα στα δρομάκια, αυτά τα λευκά περάσματα που λειτουργούν σαν λαβύρινθος και σαν λύτρωση ταυτόχρονα. Κάθε στροφή και μια αποκάλυψη: μια μπλε πόρτα μισάνοιχτη με το γιασεμί να ξεχειλίζει, ένα πέτρινο σκαλοπάτι με μια νωχελική γάτα σε βασιλική πόζα, μια μικρή αυλή που κάποιος έχει στρώσει τραπέζι, με τη μυρωδιά του τηγανιού να απλώνεται παντού, ενώ λίγο πιο πέρα μια είσοδος που οδηγεί στο παραδοσιακό σπίτι του δωρητή Βαρίνου, το οποίο φιλοξενεί την έκθεση (αναλογικής) φωτογραφίας του Κρίστιαν Ντίνερ "Ταξίδι στην Ίο", που επαναφέρει μια άλλη Ίο -αυτήν που ζει στο βλέμμα των ανθρώπων, στα ρυτιδιασμένα χέρια, στα υφαντά, στις οικοδομικές εργασίες, στους γάμους, στα τραπέζια στρωμένα στις αυλές, στους καφενέδες-. Η φωτογραφική του ματιά, ευαίσθητη, διακριτική αλλά και βαθιά ανθρώπινη, μετατρέπει το χθες σε ζωντανή μνήμη, και το τοπικό σε οικουμενικό.
Η Χώρα της Ίου έχει μια ενέργεια που δύσκολα μεταφράζεται -είναι οι νέοι που ετοιμάζονται για τη νύχτα, είναι τα ζευγάρια που ανεβαίνουν προς τους ανεμόμυλους ή τη Παναγία Γκρεμιώτισσα χέρι-χέρι, είναι οι μεθυσμένοι από τον ήλιο και όχι από το αλκοόλ. Την αγαπώ γιατί καταφέρνει το παράδοξο: ενώ είναι φτιαγμένη για τη νύχτα, σε κερδίζει από το φως της μέρας.
Τα απογεύματα μου αρέσει να μπαίνω από την άλλη είσοδο, εκείνη των ανεμόμυλων (την πλατεία των μύλων). Τα χρώματα του δειλινού ρίχνουν ένα παραμυθένιο πέπλο πάνω στις στρογγυλές τους σιλουέτες, και το φως, όσο πέφτει, μαλακώνει τις γωνίες της Χώρας και της δίνει μια γαλήνη σχεδόν υπερκόσμια. Είναι η ώρα που τα σοκάκια γεμίζουν με εκείνη τη σιωπηλή αναμονή πριν αρχίσει ξανά ο παλμός της νύχτας. Άλλοτε κατεβαίνω από το "Steps Bar", που αρχίζουν να στήνουν τα πολύχρωμα μαξιλάρια, τις κουρελούδες και τα φανάρια στα ασπρισμένα σκαλιά και άλλοτε από το "Agora by Garden of Ios", όπου στις ψάθινες καρέκλες μπροστά από τη λιλιπούτεια εκκλησιά, νέοι παίζουν ρεμπέτικα.
Τα παιδιά παίζουν ανέμελα κάτω από την κληματαριά, με αυτοσχέδια παιχνίδια και φαντασία που γεμίζει τα σοκάκια της Χώρας με γέλια. Τρέχουν ελεύθερα, από την πλατεία ως την παιδική χαρά, χωρίς ρολόγια, χωρίς οθόνες, μόνο με το φως του απογεύματος και τη χαρά του καλοκαιριού. Υπάρχει κάτι βαθιά συγκινητικό σε αυτές τις εικόνες· μια γλυκιά νοσταλγία που γεννιέται γιατί, όσο κι αν προλάβαμε να τις ζήσουμε, μέσα μας υπάρχει πάντα ο φόβος πως ανήκουν πια στο παρελθόν. Κι όμως, στην Ίο είναι ακόμη εδώ, ζωντανές, απλές, ανεκτίμητες.
Ανεβαίνοντας τα ασβεστωμένα σκαλιά προς την εκκλησία της Παναγιάς της Γκρεμιώτισσας, η θέα που απλώνεται μπροστά μου κόβει την ανάσα: το νησί ολόκληρο, το απέραντο γαλάζιο και ο ήλιος που βυθίζεται στη θάλασσα δημιουργούν ένα σχεδόν μεταφυσικό ηλιοβασίλεμα, όπου η σιωπή και οι αναπνοές αντικαθιστούν τα κάποτε δυνατά ηχεία. Λίγο πιο ψηλά, τρία μικρά εκκλησάκια -ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Ιωάννης και ο Άγιος Ελευθέριος- φυλάσσουν το νησί με την απλότητα και την ιστορία τους, προσφέροντας στέρεα σημεία αναφοράς στην ψυχή της Χώρας. Αν θέλεις να δεις τον ήλιο να βουτά στο Αιγαίο, επίσης με κινηματογραφικό φως, πιάσε θέση στο "Alma Sunset Bar", εκεί όπου το χρώμα του ουρανού ανταγωνίζεται την παλέτα του κοκτέιλ σου.
Καθώς πέφτει η νύχτα, η Ίος αρχίζει να ανεβάζει ένταση. Τα φώτα στα σοκάκια ζεσταίνουν την πέτρα, τα μπαρ ανοίγουν τις πόρτες τους και οι πρώτες μουσικές απλώνονται στον αέρα σαν κάλεσμα. Οι παρέες πυκνώνουν, τα γέλια δυναμώνουν, και μια ηλεκτρισμένη προσμονή κυλά στους δρόμους της Χώρας. Είναι σαν το νησί να παίρνει μια βαθιά ανάσα και να μεταμορφώνεται μπροστά στα μάτια σου.
Η νύχτα εδώ δεν είναι μόνο έντονη, είναι σχεδόν μυθική. Όχι μόνο για τα decibel, αλλά για εκείνα τα βλέμματα, τα φλερτ, τις απρόβλεπτες συναντήσεις που γεννιούνται ξαφνικά, στα πιο αναπάντεχα σταυροδρόμια της Χώρας. Η Ίος ξέρει να ξεσηκώνει, αλλά και να ενώνει. Κι αν είσαι πάνω από 30, την απολαμβάνεις την έντονη νύχτα της σαν ανάμνηση νεότητας σε μικρές, μεθυστικές δόσεις. Και αφού πάρεις τη δική σου, μπορείς να χωθείς στο διπλανό στενάκι, και να καθίσεις στο "Valsamo Cocktail Bar", εκεί όπου ο χρόνος επιβραδύνει, τα ποτήρια ανταλλάσσουν ιστορίες και η βραδιά βρίσκει τον δικό της ρυθμό.
Πολιτισμός με φόντο το Αιγαίο
Μια από τις πιο όμορφες εκπλήξεις στην εξερεύνηση της Ίου είναι το νεοσύστατο Μουσείο Γαΐτη-Σίμωσι, που άνοιξε τις πύλες του τον περασμένο Σεπτέμβριο σε μια μαγευτική τοποθεσία πάνω από τη Χώρα, στην περιοχή Τσουκαλαριά. Το λευκό, λιτό κτίριο με τις καθαρές, μοντέρνες κυκλαδίτικες γραμμές -και τα μεγάλα κεφάλια ύψους περίπου πέντε μέτρων που δεσπόζουν στην είσοδο-, αγκαλιάζει την πανοραμική θέα του Αιγαίου και τους γραφικούς ανεμόμυλους που απλώνονται σαν φρουροί στο τοπίο.
Εκεί, μέσα σε δύο κτίρια που μοιάζουν σαν φυσική προέκταση του νησιού, στεγάζονται τα έργα του ζωγράφου-εικαστικού Γιάννη Γαΐτη (1923-1984) -από τα πρώιμα σχέδια μέχρι τα εμβληματικά "ανθρώπάκια" του, που άλλοτε σχολιάζουν με ειρωνεία και άλλοτε με τρυφερότητα τη μαζικότητα της εποχής- και της συντρόφου του, της γλύπτριας Γαβριέλλας Σίμωσι (1926-1999). Στο χώρο ανάμεσά τους, μια ελιά που φύτεψε η κόρη τους Λορέττα στέκει σαν ζωντανή γέφυρα ανάμεσα στην τέχνη και τη φύση, συμβολίζοντας τη βαθιά ρίζα της οικογενειακής και καλλιτεχνικής τους κληρονομιάς. Με το βλέμμα να χάνεται στο απέραντο γαλάζιο, η επίσκεψη στο μουσείο γίνεται μια μοναδική εμπειρία όπου το Αιγαίο και η τέχνη συναντιούνται αρμονικά.
Λίγο πιο δίπλα, βρίσκεται το υπαίθριο θέατρο "Οδυσσέας Ελύτης", σμιλεμένο σχεδόν εξολοκλήρου από το φως και την πέτρα, αποτελεί έναν από τους ωραιότερους υπαίθριους χώρους πολιτισμού στο Αιγαίο. Είτε πετύχεις κάποια παράσταση είτε απλώς σταθείς στα σκαλιά του για να αγναντέψεις τη θάλασσα, το θέατρο αυτό μιλάει για την Ίο που αλλάζει: μια Ίο που δεν αρκείται στο να ψυχαγωγεί, αλλά θέλει να συγκινεί.
Στο λόφο του Σκάρκου, που στέκει εκεί από το 3.000 π.Χ., οι πέτρες έχουν μνήμη και στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας, οι μορφές από τα ειδώλια και τα αγγεία σε κοιτούν σαν να ξέρουν κάτι παραπάνω για το πώς γεννιούνται οι πολιτισμοί. Κι ύστερα, είναι και ο Τάφος του Ομήρου στον Πλακωτό, στην άκρη του νησιού, εκεί που το μπλε δεν τελειώνει ποτέ, κι ο μύθος μοιάζει να μην χρειάζεται καμία επιβεβαίωση. Πριν νυχτώσει, περπάτησε ως το Παλαιόκαστρο, που χτίστηκε για την προστασία του νησιού από τους πειρατές. Αν φτάσεις εκεί την ώρα του ηλιοβασιλέματος, ανάμεσα στα ερείπια και τη μικρή εκκλησία της Παναγίας, μπορεί να νιώσεις για λίγο ότι όλα -παρόν, παρελθόν και αιγαιοπελαγίτικο φως- συνυπάρχουν στο ίδιο καρέ.
Στις παραλίες, εκεί που μιλάει το φως
Από το μπαλκόνι του "Gianemma Luxury Apartments" που μένουμε, η θέα απλώνεται μαγευτική: μπροστά μου ξεδιπλώνεται ο Μυλοπότας, η πιο εμβληματική παραλία της Ίου. Ένας πλατύς, χρυσαφένιος όρμος σε σχήμα πετάλου, με νερά που ακροβατούν ανάμεσα στο γαλάζιο και το πράσινο, γεμάτος ζωή. Η καρδιά του νησιού χτυπά εδώ, ανάμεσα σε ξαπλώστρες, ρακέτες, δυνατά γέλια, beach bars που παίζουν από lounge μέχρι dance, και γήπεδα beach volley που φιλοξενούν διεθνείς διοργανώσεις όπως τα Ios Masters και Ios Futures. Για πιο lounge καταστάσεις ξάπλωσε στις αναπαυτικές ξαπλώστρες του "Almyra by the sea" (22860 91215) ή του "Salt" (22860 92217).
Στον αντίποδα της έντασης, το Μαγγανάρι -μια αλυσίδα διαδοχικών, σχεδόν παρθένων κόλπων στο νότιο άκρο του νησιού- προσφέρει μια αίσθηση απομονωμένου παραδείσου. Λεπτή, ξανθή άμμος, νερά διαυγή σαν γυαλί και υποδομές διακριτικές, που διατηρούν τη γαλήνη χωρίς να στερούν άνεση.
Για όσους αναζητούν την αυθεντικότητα και την απόλυτη ηρεμία, η Ψάθη και η Αγία Θεοδότη είναι μικρά μυστικά που ανταμείβουν τον περιηγητή. Η πρώτη, απλωμένη, λιτή και κυκλαδίτικη, ενδείκνυται για windsurf όταν δεν πνέει βοριάς. Το ταβερνάκι "Αλωνίστρα" (6973898855) θα σε τραβήξει κοντά του κυριολεκτικά από τη μύτη. Η δεύτερη, φωλιασμένη σε έναν προστατευμένο κόλπο, μοιάζει σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος: βραχώδης αγκαλιά, καθαρά νερά και μια αίσθηση σαν να την ανακάλυψες πρώτος.
Η Κουμπάρα, με τη σειρά της, είναι η ήρεμη δύναμη κοντά στη Χώρα, μια παραλία με αμμουδιά και βότσαλο, ιδανική για ζευγάρια, ηλιοβασιλέματα και νωχελικά απογεύματα. Και αν θέλεις να νιώσεις πραγματικά εσύ και η θάλασσα, αναζήτησε τον Κάλαμο και τις Τρεις Εκκλησιές -απρόσιτες χωρίς σκάφος ή περπάτημα, αλλά με τέτοια γαλήνη, που κάνουν την κάθε τους βουτιά να μοιάζει με προσευχή στο Αιγαίο.
Η Ίος στο πιάτο
Με signature πιάτα από κάθε Κυκλαδονήσι, το "Ches" (22864 40740) προσφέρει μια εμπειρία που είναι ταυτόχρονα ταξίδι και γεύμα, σε μια εντυπωσιακή "φωλιά" στον κόλπο Παππά. Το γκουρμέ στέκι ψαροφαγίας "Iθaka" (22860 92184) στο λιμάνι, παραμένει σταθερός γαστρονομικός πόλος έλξης, με τον Ντένη και τον Χάρη να συνδυάζουν φρεσκάδα, δημιουργικότητα και βαθιά γνώση της ελληνικής κουζίνας σε πιάτα που μυρίζουν Αιγαίο και έμπνευση. Πάνω από το εντυπωσιακό ομώνυμο club, η βεράντα του εστιατορίου "Pathos" (6981000122) προσφέρει μια εκλεπτυσμένη εμπειρία γιαπωνέζικης κουζίνας με φόντο το Αιγαίο και τη δύση του ήλιου –όπου ο Τάκης Σοφόπουλος παντρεύει την τεχνική ακρίβεια με την έμπνευση, σε ένα περιβάλλον που ενώνει το arty με το ατμοσφαιρικό.
Δεν γίνεται να προσπεράσεις το "Kambouris" (6985996335), με την υπέροχη βουκαμβίλια να στεφανώνει την είσοδο. Το εσωτερικό του θυμίζει φιλικό σπίτι, ενώ η οικοδέσποινα Άντα σε καλωσορίζει με τη θαλπωρή και τη φροντίδα που μόνο οι άνθρωποι της καρδιάς ξέρουν να προσφέρουν. Το φαγητό; Παραδοσιακές ελληνικές γεύσεις, φτιαγμένες με μεράκι και αίσθηση σπιτικής φροντίδας. Αν θελήσεις μια αλλαγή ατμόσφαιρας, το ιταλικό "La Buca" (22860 91447) σερβίρει από το 1981 ακαταμάχητα ζυμαρικά και πίτσες με αυθεντική ιταλική υπογραφή. Για τραπέζι δίπλα στο κύμα, η ταβέρνα "Δράκος" (22860 91281) στον Μυλοπότα είναι σταθερή αξία σε φρέσκα θαλασσινά και ανεπιτήδευτη καλοκαιρινή αύρα. Και για το τέλος, μια πιο κομψή πρόταση: το "Grandma’s" (22860 92140) του ξενοδοχείου "Liostasi", που φέρνει τη fine dining εμπειρία στην Ίο με δημιουργικά πιάτα βασισμένα σε ελληνικές πρώτες ύλες και εκλεπτυσμένη αισθητική.
Στο Διασέλι, εκεί που το τυρί διηγείται ιστορίες
Σ’ ένα από τα ψηλότερα σημεία της Ίου, δίπλα στην οικογενειακή φάρμα της οικογένειας Χάρος, το τυροκομείο "Διασέλι" (6972798071) προσφέρει μια εμπειρία που συνδυάζει γεύση, παράδοση και ιστορία. Η ξενάγηση ξεκινά μέσα από έναν λαογραφικό διάδρομο με εκθέματα, παλιά κελιά και το ιστορικό τυροκομείο των προγόνων, πριν κορυφωθεί με μια απολαυστική γευσιγνωσία: οκτώ διαφορετικά ντόπια τυριά -από ξινοτύρι και σκοτύρι μέχρι την ιδιαίτερη πιπεράτη γραβιέρα και τον οινοσπερίτη- συνοδευμένα από μέλια, ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς και σπιτικά ποτά. Η οικογένεια Χάρος, με τον Δημήτρη να ανανεώνει με σεβασμό την παράδοση και την Ελένη να φροντίζει κάθε λεπτομέρεια της εμπειρίας, έχει δημιουργήσει έναν τόπο αυθεντικής φιλοξενίας. Ακόμη κι αν δεν συμμετάσχεις στην ξενάγηση, μπορείς να προμηθευτείς τα εξαιρετικά προϊόντα τους από το κατάστημα και να πάρεις μαζί σου, πέρα από γεύσεις, ένα κομμάτι της ψυχής του νησιού.
Ευχαριστούμε το Δήμο Ιητών και το Gianemma για τη φιλοξενία, τη Seajets για τα εισιτήρια και τη γρήγορη μετάβαση (σε μόλις 4 ώρες και 15 λεπτά) και την CK Strategies για την οργάνωση.
