H Μάγδα Δημάκη, από την ομάδα των Thessaloniki Walking Tours, που αναδεικνύουν κρυμμένες όψεις της πόλης σε «συνομιλία» με την ιστορία και τον πολιτισμό, επιβιβάζεται στο πούλμαν και μας αφηγείται με τα μάτια του... θεατή μια μονοήμερη εκδρομή από τη Θεσσαλονίκη στα Αρχαία και Νέα Στάγειρα, που αποκτά νέο ενδιαφέρον μετά τις πρόσφατες αρχαιολογικές ανακοινώσεις για τον τάφο του Αριστοτέλη.
«Κάτω από τον τίτλο “Τα βήματα του Αριστοτέλη”, τα Thessaloniki Walking Tours και το Voya Travel προτείνουν μια θεματική περιήγηση που τα έχει όλα: εκδρομική διάθεση στη διαδρομή με λεωφορείο από τη Θεσσαλονίκη στα Αρχαία Στάγειρα, ξενάγηση σε έναν σχεδόν άγνωστο για τους πιο πολλούς αρχαιολογικό χώρο, περπάτημα σε ένα φυσικό τοπίο εξαιρετικής ομορφιάς, πλούσια αφήγηση για το χώρο και την ιστορία του τόπου στον οποίο γεννήθηκε ο φιλόσοφος, στοιχεία για τη ζωή και το έργο του, διαδραστικά παιχνίδια στο Άλσος του Αριστοτέλη στα Νέα Στάγειρα, την... απαραίτητη στάση για τσίπουρο, αλλά και επιστροφή με πολλές εκπλήξεις και αποκαλύψεις στην πιο διάσημη πλατεία της Θεσσαλονίκης, την πλατεία Αριστοτέλους!
Πρωί Κυριακής με εκπληκτικό ανοιξιάτικο καιρό, 45 άτομα διαφόρων ηλικιών ξεκινάμε με πολλές προσδοκίες από το Κέντρο της Θεσσαλονίκης (το ραντεβού ήταν έξω από το Αρχαιολογικό Μουσείο) για τα Αρχαία Στάγειρα.
Η διαδρομή με το λεωφορείο ευχάριστη – ιδιαίτερα από τη στιγμή που αφήνουμε την Εγνατία οδό και ανεβαίνουμε από τον Σταυρό προς την Ολυμπιάδα, απολαμβάνουμε την έκρηξη της φύσης και τους κολπίσκους που μας υποδέχονται στην επόμενη στροφή. Κι όσο εμείς χαιρόμαστε το τοπίο, ο ξεναγός μας, ιστορικός-αρχαιολόγος και υποψήφιος διδάκτορας Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τάσος Παπαδόπουλος κάνει την απαραίτητη σύνδεση του τόπου με το παρελθόν. Με το που κατεβαίνουμε από το λεωφορείο, μας προσφέρονται λαχταριστά σάντουιτς – υπάρχει πρόβλεψη και για τους χορτοφάγους! Για να πάρουμε δυνάμεις, έχουμε άλλωστε διαδρομή μπροστά μας και αρκετούς γρίφους για επίλυση.
Στάση πρώτη: Τα Αρχαία Στάγειρα αποκαλύπτονται
Να λοιπόν ο τόπος που γέννησε τον σπουδαίο διανοητή της αρχαιότητας. Η είσοδος δεν σε προϊδεάζει γι’ αυτό που θα ακολουθήσει. Ο αρχαιολογικός χώρος –που αποκαλύφθηκε σε μια μεγάλη ανασκαφή στις δεκαετίες ’90-’00, υπό την εποπτεία του αρχαιολόγου Κώστα Σισμανίδη και έγινε επισκέψιμος τα τελευταία χρόνια– απλώνεται σε δύο λόφους, σε μια καλά προστατευμένη χερσόνησο δίπλα στη σημερινή Ολυμπιάδα. Ο αρχαιολογικός χώρος αποτελεί μια ευχάριστη έκπληξη. Η τοποθεσία μαγευτική, ενδείκνυται για πεζοπορία μέσα σε ένα περιβάλλον που διαθέτει απαράμιλλο φυσικό κάλλος και μονοπάτια με πυκνή βλάστηση.
Τα αποτυπώματα των διαφόρων αρχαιολογικών περιόδων, αντιληπτά από τις αλλεπάλληλες επιστρώσεις, δείχνουν το πέρασμα από την αρχαιότητα (7ος αι. π.Χ.) μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Ακολουθούμε τη διαδρομή που ορίζεται από το αρχαίο τείχος περιμετρικά των βράχων, αρχικά σε ύψωμα και στη συνέχεια κατηφορίζοντας με θέα τη θάλασσα της Χαλκιδικής, μικρούς κολπίσκους στο καταπράσινο τοπίο, τον Άθω στο βάθος, το Παγγαίο απέναντι και σε απόσταση αναπνοής το μικροσκοπικό νησάκι Κάπρος –πολύ μεγάλης σημασίας στην αρχαιότητα για τους Σταγειρίτες–, για να περιηγηθούμε στα Αρχαία Στάγειρα.
Η προσωπικότητα του Αριστοτέλη και η σκέψη του γίνεται πιο εύκολα κατανοητή μέσα στο περιβάλλον όπου γεννήθηκε. Ο Τάσος Παπαδόπουλος συνδέει ευρηματικά την ιστορική αρχαιολογική ξενάγηση με τη ζωή, την πολύπλευρη δράση, τις επιρροές, το έργο και τις ιδέες του σπουδαίου φιλοσόφου. Η αφήγησή του γλαφυρή, διανθισμένη με μικροϊστορίες που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον καθώς συχνά βρίσκονται στη σκιά των μεγάλων ιστορικών γεγονότων. Τόπος και αφήγηση εξάπτουν τη φαντασία.
Οι εικόνες από τη ζωή του Αριστοτέλη, καταιγιστικές: τα πρώτα χρόνια στη γενέτειρα με την οικογένειά του, οι σπουδές του, η μετάβαση στην Αθήνα, η σχέση του με τον Πλάτωνα, οι αντιθέσεις τους –ο ένας θεωρητικός, ο άλλος πιο πρακτικός και πιο κοντά στη φύση, αλλά με πολλούς εχθρούς καθότι «επαρχιώτης» και ολίγον υπερβολικός ως προς την εμφάνιση–, η απομάκρυνσή του από την Ακαδημία μετά το θάνατο του Πλάτωνα –και τότε υπήρχαν τα “μέσα” και η οικογενειοκρατία–, η σχέση του με τον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο, το Λύκειο, η βιβλιοθήκη του –ήταν ο πρώτος που άρχισε να συλλέγει συγγράμματα και βιβλία–, στάση στο σημείο που σήμερα έχει επίσημα πια ανακοινωθεί ότι βρίσκεται ο τάφος του…
Στην αφήγηση για τη μεταθανάτια περιπλάνηση της τέφρας του Σταγειρίτη και τον ενδεχόμενο επαναπατρισμό της στην όμορφη γενέτειρά του, προστίθεται πλέον η επιστημονική τεκμηρίωση του κ. Σισμανίδη, όπως ανακοινώθηκε στο Διεθνές Συνέδριο για τον Αριστοτέλη που πραγματοποιήθηκε στο ΑΠΘ. Ο τάφος του φιλοσόφου βρίσκεται στο κέντρο της αρχαίας πόλης.
Δεν χορταίνω να ακούω τις αφηγήσεις –που δίνουν τροφή για σκέψη, ιδιαίτερα όταν γίνονται αναφορές στα έργα και τις ιδέες του– και να απολαμβάνω το τοπίο συνειδητοποιώντας πόσο πολύ τον ενέπνευσε στην παρατήρηση της φύσης. “Εμείς ανακαλύπτουμε τα Στάγειρα και τα Στάγειρα αποκαλύπτουν τον Αριστοτέλη” σκέφτομαι.
Στάση δεύτερη: Το άλσος του Αριστοτέλη στα Νέα Στάγειρα
Η περιήγηση συνεχίζεται στο άλσος του Αριστοτέλη στα Νέα Στάγειρα. Βρίσκεται σε ένα υψωματάκι που ατενίζει τον κόλπο της Ιερισσού! Καταπράσινο, περιποιημένο, σε καλεί να ανακαλύψεις με τρόπο βιωματικό νόμους της φύσης που πρώτος κατέγραψε ο Αριστοτέλης στο έργο του “Τα Φυσικά”. Είναι η ώρα για παιχνίδι με “Τα όργανα”, σύγχρονες κατασκευές και οπτικούς πίνακες που θυμίζουν τις συνθέσεις του Ουγγρο-γάλλο καλλιτέχνη Vassareli και δημιουργούν έντονη ψυχεδελική αίσθηση όταν τους περιστρέφεις.
Εκεί βρίσκεται και το άγαλμά του, σμιλεμένο από τον γλύπτη Νικόλα (1956), δίπλα στο οποίο στις αρχές της δεκαετίας του ’90 φωτογραφήθηκε ο Ουμπέρτο Έκο. Είναι γνωστή η ιδιαίτερη αδυναμία που είχε ο Έκο στη σκέψη του σημαντικότερου μυαλού της αρχαιότητας. Σε όλον το χώρο βρίσκονται πλάκες χαραγμένες με αποσπάσματα από “Τα Φυσικά”. Η στάση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί αν θες να γνωρίσεις λίγο καλύτερα το έργο του, τώρα είναι η ώρα! Ιδανική συνέχεια με μεζεδάκια και τσίπουρα, που μας περιμένουν στην ταβερνούλα δίπλα στο Πάρκο.
Επιστροφή στη βάση
Τελευταία στάση στην πιο πολυσύχναστη πλατεία της πόλης, την πλατεία Αριστοτέλους, όπου εκεί παρουσιάζεται η επίδραση της σκέψης του Αριστοτέλη στο Βυζάντιο, στη Δύση, στους Άραβες και στη σύγχρονη έρευνα και διανόηση. Το τάμπλετ του ξεναγού μας παίρνει φωτιά, καθώς μας έχει ετοιμάσει για το τέλος μια σειρά από απεικονίσεις του Αριστοτέλη σε μεταβυζαντινές τοιχογραφίες, αραβικά χειρόγραφα, αναγεννησιακούς πίνακες που αποδεικνύουν ξεκάθαρα την επίδρασή του στους πολιτισμούς ανά τους αιώνες! Για το τέλος, εκεί μπροστά στο άγαλμα του Αριστοτέλη, στην πλατεία που έχει το όνομά του, όπου χιλιάδες παιδάκια έχουν κλοτσήσει την μπάλα τους με μανία πάνω του κι αυτός αμύνεται σθεναρά, μας περιμένει μια έκπληξη. Δεν θα σας την πω όμως. θα τη μάθετε, αν ακολουθήσετε τα “Βήματα του Αριστοτέλη” στις επόμενες ξεναγήσεις».
Στον τάφο του Σταγειρίτη
Ο Τάσος Παπαδόπουλος, Αρχαιολόγος, υποψήφιος διδάκτορας Βυζαντινής Αρχαιολογίας, και ξεναγός της Thessaloniki Walking Tours μας μιλά για την αρχαιολογική έρευνα σχετικά με τάφο του Αριστοτέλη στα Αρχαία Στάγειρα: Το 2006 δέχτηκα ένα τηλέφωνο από το διδάκτορα κλασικής αρχαιολογίας κ. Κώστα Σισμανίδη. Μου ζήτησε να κάνω μια αρχαιολογική επίβλεψη στην περιοχή της Ολυμπιάδας και ταυτόχρονα να τον βοηθήσω στην ανασκαφή του αρχαϊκού ναού των αρχαίων Σταγείρων. Αυτή η δουλειά μου έδωσε τα πρώτα μου ένσημα στην αρχαιολογική υπηρεσία.
Δέκα χρόνια αργότερα επέστρεψα στον πανέμορφο αυτό τόπο ως ξεναγός με τη διαδρομή «Στα βήματα του Αριστοτέλη», που υλοποιείται από την ομάδα Thessaloniki Walking Tours. Στην αφήγηση μου για τη μεταθανάτια περιπλάνηση της τέφρας του Σταγειρίτη και τον ενδεχόμενο επαναπατρισμό της στην όμορφη γενέτειρα του, προστίθεται πλέον η επιστημονική τεκμηρίωση του κ. Σισμανίδη, όπως ανακοινώθηκε στο Διεθνές Συνέδριο για τον Αριστοτέλη που πραγματοποιήθηκε στο Α.Π.Θ. Ο τάφος του φιλοσόφου βρίσκεται στο κέντρο της αρχαίας πόλης.
Πολλές φορές σταθήκαμε στις ξεναγήσεις μας δίπλα στο μυστηριώδες αψιδωτό κτήριο, ανάμεσα στον αρχαϊκό ναό και την αγορά της πόλης, αφηγούμενοι την παράδοση πως οι Σταγειρίτες έφεραν τις στάχτες του Αριστοτέλη από τη Χαλκίδα και τις τοποθέτησαν μέσα στο ηρώο που έχτισαν προς τιμή του. Η ιδέα και μόνο ότι σε απόσταση μερικών μέτρων αναπαύονταν τα ανθρώπινα υπολείμματα του Αριστοτέλη μας προκαλούσε ρίγος και συγκίνηση. Ο χρόνος όμως υπήρξε αδυσώπητος με το μνήμα του φιλοσόφου. Γύρω στο έτος 1000 βυζαντινοί στρατιώτες θεώρησαν καλή ιδέα να χτίσουν έναν άχαρο πύργο εντός του ταφικού οικοδομήματος, δυσχεραίνοντας την αρχαιολογική έρευνα και καταστρέφοντας πολύτιμα ανασκαφικά δεδομένα.
Ο Αριστοτέλης γύρισε στον τόπο που γεννήθηκε και εμείς τον συναντάμε κάθε φορά με αγάπη και σεβασμό στις διαδρομές μας. Συνοδοιπόροι και περιπατητές, ακολουθούμε τα ίχνη της ζωής αλλά και του θανάτου του. Θέλουμε να μάθουμε περισσότερα για αυτόν, εξάλλου αυτός δεν είπε κάποτε «Πάντες άνθρωποι του ειδέναι ορέγονται φύσει»;
Η επόμενη ξενάγηση «Τα Βήματα του Αριστοτέλη» θα γίνει την Κυριακή 26 Ιουνίου και θα επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα μέχρι το τέλος Οκτωβρίου 2016. Πληροφορίες: www.thessalonikiwalkingtours.com, info@thessalonikiwalkingtours.com καθώς και στο 6978186900- 1.
