Αθόρυβα αλλά σταθερά η πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά που γίνεται τα τελευταία 4 χρόνια από το ίδρυμα Schwarz και την ψυχή του Χιόνα Ξανθοπούλου-Schwarz στον τόπο καταγωγής της τη Σάμο εξελίσσεται σε έναν καλλιτεχνικό θεσμό που ξεφεύγει από τις συνήθεις ready-made καλοκαιρινές εκδηλώσεις των νησιών.
Ποντάροντας σε ανερχόμενους και καταξιωμένους διεθνούς εμβέλειας δημιουργούς στον τομέα των εικαστικών και της κλασικής και τζαζ μουσικής και όπερας και αντλώντας έμπνευση από την ίδια την ταυτότητα της Σάμου ως νησί στο μεταίχμιο δύο ηπείρων και πολλών διαφορετικών μεσογειακών πολιτισμών, η καλοκαιρινή δραστηριότητα του ιδρύματος χτίζει μια πρωτότυπη αφήγηση με στοιχεία τοπικότητας. Η έννοια των συνόρων και των τοπιογραφιών που καθορίζουν την κατασκευή της πολιτιστικής ταυτότητας βρέθηκε στο επίκεντρο του φετινού φεστιβάλ: από την έκθεση της Nevin Aladag «Borderline» σε επιμέλεια της Μαρίνας Φωκίδη (η οποία επιλεμήθηκε και όλο το εικαστικό κομμάτι της διοργάνωσης, τον κατάλογο, τις ομιλίες και συντόνισε την ομάδα των νέων επιμελητών) που φιλοξενείται στο υποδειγματικά ανακαινισμένο Art Space Pythagorion ως τις 10 Οκτωβρίου ως την ατμοσφαιρική έναρξη του Samos Young Artists Festival στις αρχές Αυγούστου (στο συντηρημένο από το ίδρυμα Ρωμαϊκό Ωδείο σε μια πανέμορφη τοποθεσία) με δύο πιανίστες υπότροφους του Manhattan School of Music, τον Ισραηλινό Guy Mintus με το «Μεσογειακό Πιάνο» και την Κουβανή Willany Darias, να μας παρασύρουν σε ένα ενθουσιώδες crossover μεταξύ πολιτισμών.
Απασχολώντας τελευταία την κοινή γνώμη περισσότερο ως πέρασμα των λαθρομεταναστών που αγωνίζονται να φτάσουν στην Ευρώπη παρά ως ταξιδιωτικός προορισμός, η Σάμος προσφέρει το ιδανικό έδαφος για έναν τέτοιο προβληματισμό. Όπως φάνηκε και από τις ερωτήσεις του κοινού στην συζήτηση μεταξύ διεθνών επιμελητών και θεωρητικών (όπως οι Chus Martinez, Ayhan Aktar, Adnan Yildiz κ.ά.) που πραγματοποιήθηκε με αφορμή τα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης η κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, η στάση της ευρωπαϊκής ένωσης απέναντι στη μετανάστευση και τα σύνορα και η παρουσία των απελπισμένων λαθρομεταναστών στο νησί είναι ένα θέμα που απασχολεί έντονα την κοινή γνώμη. Ακόμη κι αν η τέχνη δεν μπορεί βέβαια να λύσει τα ερωτήματα αυτά, ο ρόλος της στο να τα διατυπώσει με μια διαφορετική γλώσσα απ’ ότι ο επίσημος λόγος των μίντια και των πολιτικών είναι σίγουρα σημαντικός.
Το Art Space Pythagorion, πάνω στην παραλία του Πυθαγόρειου, με τις ακτές της Τουρκίας να διακρίνονται πεντακάθαρα από τα παράθυρά του, δεν αγνοεί την ιδιαιτερότητα της γεωγραφικής του θέσης, σε αντίθεση με τους γεωγραφικούς χάρτες που συχνά παρουσιάζουν ένα νησί π.χ. αποσπασμένο από το γύρω περιβάλλον, όπως πολύ εύστοχα επεσήμανε στην ιδιαίτερη ομιλία της η διευθύντρια της Γεννάδιου Βιβλιοθήκης Μαρία Γεωργοπούλου. Αντίθετα αναδεικνύει αυτή την γεωγραφική ιδιαιτερότητα σε σημείο αναφοράς για το εκθεσιακό του πρόγραμμα εστιάζοντας μέχρι στιγμής σε καλλιτέχνες που καταπιάνονται με διαφορετικά σύνορα και συγκρουόμενες ταυτότητες – από το έργο του πρόσφατα εκλιπόντος Χαρούν Φαρόκι και των Slavs and Tatars που είχε φιλοξενήσει τα δύο προηγούμενα χρόνια μέχρι τη φετινή έκθεση.
Το πολύ ενδιαφέρον βίντεο της Nevin Aladag «Δειγματοληψία συνόρου», όπου η καλλιτέχνης βρέθηκε με ένα ερευνητικό σκάφος στο βαθύτερο σημείο της λίμνης Κωνσταντίας, το νοητό σύνορο Γερμανίας, Ελβετίας και Αυστρίας πραγματοποιώντας δειγματοληψίες νερού σε διαφορετικά βάθη, επιχειρεί ένα σχόλιο για το ανέφικτο του να προσδιορίσεις κάτι επακριβώς, το πώς κάτι σημαντικό μπορεί να είναι ταυτόχρονα αόριστο, μεταβαλλόμενο. Με τον ίδιο τρόπο που ο αφρός που εξαφανίζεται καθώς περνάει η ώρα στο βίντεο «Borderline» (μια καταγραφή του αφρού που δημιουργείται καθώς ένα σκάφος διαπλέει τη νοητή θαλάσσια συνοριακή γραμμή Ελλάδας - Τουρκίας) μοιάζει με μια υπενθύμιση για την ακαμψία των συνόρων και τις τεχνητά κατασκευασμένες εθνικές πολιτιστικές ταυτότητες που χωρίζουν συχνά συγγενείς λαούς, σε μια εποχή που από τη νοτιοανατολική Μεσόγειο ως την Κριμαία σύνορα και τείχη εξακολουθούν να αμφισβητούνται και να υψώνονται διαρκώς παρασύροντας εκατοντάδες ζωές.
