Δημήτρης Μακρής©
Μπορεί να μην αποφεύγει εντελώς το σκόπελο μιας χοντροκομμένης αισθητικής ανάγνωσης του Αριστοφάνη, που στηρίζεται στη βωμολοχία και το κιτς στοιχείο, όμως η παράσταση που σκηνοθετεί ο Γιάννης Μπέζος κερδίζει σε άλλα σημεία. Αποζημιώνει, δε, σε ικανοποιητικό βαθμό, αν διαβαστεί ως παράσταση ενταγμένη στη γραμμή των λαϊκών ανεβασμάτων του κωμωδιογράφου, που ποντάρουν στην ατάκα, τη βωμολοχία και το σεξουαλικό αστείο, την γκροτέσκα απεικόνιση των προσώπων, τις –λίγες και εύστοχες, εδώ– μεταφραστικές επικαιροποιήσεις.
Ο Αριστοφάνης στις "Θεσμοφοριάζουσες" δράττεται της ευκαιρίας να βάλει σε σκηνική διαμάχη άνδρες και γυναίκες (όπως στη "Λυσιστράτη" και στις "Εκκλησιάζουσες"), με αφορμή τον δήθεν μισογυνισμό του Ευριπίδη. Τοποθετεί τη δράση της κωμωδίας στη μεγάλη γυναικεία γιορτή των Θεσμοφορίων, όπου ο Χορός των Γυναικών σκοπεύει να ψηφίσει εναντίον του τραγικού ποιητή, καθώς δυσφημεί στα έργα του το γυναικείο φύλο. Ο Ευριπίδης πληροφορείται το γεγονός και στέλνει στη γιορτή ένα συγγενή του, τον Μνησίλοχο, μεταμφιεσμένο σε γυναίκα, προκειμένου να αποτρέψει την καταδικαστική ψήφο. Η συνέχεια, φυσικά, είναι ευτράπελη και περιπετειώδης, ειδικά όταν αποκαλύπτεται η ταυτότητα του Μνησίλοχου, που έρχεται αντιμέτωπος με την οργή των γυναικών και φυλακίζεται.
Πρόκειται για ένα σχεδόν μεταθεατρικό έργο, που εκμεταλλεύεται το εύρημα του "θεάτρου μέσα στο θέατρο", καθώς ο Μνησίλοχος, προκειμένου να καλέσει τον Ευριπίδη για βοήθεια, ερμηνεύει ολόκληρα αποσπάσματα από έργα του (έτσι οι "Θεσμοφοριάζουσες" γίνονται και φιλολογική πηγή, αφού παραθέτουν στίχους όχι μόνο από τη διασωθείσα "Ελένη" αλλά και από τη χαμένη "Ανδρομέδα"). Η σκηνοθεσία, πάντως, δεν στάθηκε σε αυτό το "πνευματώδες" επίπεδο του έργου αλλά κυρίως στις κωμικές ευκαιρίες που δίνουν η σύγκρουση των δύο αντίπαλων "στρατοπέδων" και η γλαφυρή απεικόνιση των επιμέρους προσώπων.
Αν και η παράσταση καταφεύγει ανά στιγμές στη στερεοτυπική απόδοση –π.χ. του Χορού ως υστερικών γυναικών και της ομοφυλοφιλίας με τη λογική "φτερά και πούπουλα"–, δεν είναι αυτή η κυρίαρχη γραμμή ανάγνωσης. Αντιθέτως, η παράσταση έχει ενέργεια και μια έκδηλη χαρά, χαρίζει, δε, αβίαστο γέλιο, εκμεταλλευόμενη τη δυναμική του δραματουργικού ευρήματος και των χαρακτήρων, έχει για άσο στο μανίκι τη μουσική του Φοίβου Δεληβοριά, που κινείται σε ένα φάσμα από τα βαριά, λαϊκά ακούσματα στη ρετρό αισθητική, ενώ στην Παράβασή τους οι γυναίκες έρχονται στο προσκήνιο σχεδόν με συγκινητικό αποτέλεσμα. Πολλά οφείλονται και στις ωραίες, κεφάτες ερμηνείες, με προεξάρχοντες τον Γ. Μπέζο ως Μνησίλοχο, τον Βλαδίμηρο Κυριακίδη (Ευριπίδης), τον Λαέρτη Μαλκότση, εκπληκτικό σε διπλό ρόλο (Αγάθωνας, Τοξότης), τη Φωτεινή Μπαξεβάνη (Κρίτυλλα), τον Αλέξη Βιδαλάκη (Υπηρέτης) κ.ά.
Περισσότερες πληροφορίες
Θεσμοφοριάζουσες
Οι Αθηναίες γυναίκες ετοιμάζονται να καταδικάσουν τον Ευριπίδη που τις κατηγορεί στις τραγωδίες του. Ο ίδιος, προκειμένου να τις αποτρέψει, μεταμφιέζει σε γυναίκα το συγγενή του Μνησίλοχο και τον στέλνει στη γιορτή των Θεσμοφορίων για να τον υπερασπιστεί.
