Υπάρχουν περίπου 80 «άστεγες» ομάδες πειραματικού θεάτρου στην Αθήνα. Είπαμε «υπάρχουν»; Σημειώσατε λάθος. Το Υπουργείο Πολιτισμού δείχνει να αδιαφορεί για την ύπαρξή τους. Οι ίδιοι πληρώνουν εξωφρενικά ενοίκια για πρόβες, δεν επιχορηγούνται με συνέπεια, η επιβίωσή τους είναι σχεδόν οριακή κι όμως φορολογούνται σαν μικρομεσαίοι επιχειρηματίες. Πέρυσι το νέο ελληνικό σινεμά ξεσπάθωσε και η κίνηση Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη πέτυχε την κατάθεση ενός νέου νομοσχεδίου, την ίδρυση της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, ακόμη και την απονομή των πρώτων ελληνικών… Όσκαρ. Φέτος η Κίνηση Μαβίλη, γύρω από την οποία συσπειρώνονται οι δυναμικότερες ομάδες του ερευνητικού θεάτρου, διακηρύσσει τα δίκαια αιτήματά της. Συγκεντρώσαμε στα γραφεία του «α» τους βασικούς εκπροσώπους της και σας μεταφέρουμε κάποιες σκέψεις για το πιο ζωντανό κι ευάλωτο κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού: το πειραματικό θέατρο. Φωτό Δημήτρης Τσίτσος
Φτώχεια και φιλότιμο! «Αυτό ενώνει όλους όσοι ασχολούμαστε με το πειραματικό θέατρο. Ξέρετε ότι η φθηνότερη τιμή ενοικίασης ενός χώρου σε μια νέα ομάδα είναι € 120 την ημέρα, με την “ταρίφα” να κινείται συνήθως στα € 300-450; Αν δεν αγαπούσαμε με τρέλα αυτό που κάνουμε, αν δεν βιοποριζόμασταν μέσω κάποιας άλλης επαγγελματικής δραστηριότητας –εγώ κάνω τον κηπουρό, την τηλεφωνήτρια, και την οργανώτρια παιδικών πάρτι– και αν δεν υπήρχε, λόγου χάρη, το διαμέρισμα της γιαγιάς του Μίλτου για να κάνουμε πρόβες, δεν ξέρω καν αν θα υπήρχαμε!» Αυτά μας εξομολογείται η Ρόζα Προδρόμου, περιγράφοντας την καθημερινότητα της ομάδας της και αποτυπώνοντας έτσι το συνολικότερο πρόβλημα. την παντελή απουσία κρατικής πολιτιστικής πολιτικής και την έλλειψη εισοδηματικής προοπτικής για τις νέες ομάδες.
«Το πειραματικό θέατρο μοιάζει μάλλον με χόμπι πολυτελείας, κάτι σαν την ιππασία», σχολιάζει ο Βασίλης Νούλας. «Δεν ξεκινήσαμε, πάντως, την Κίνηση Μαβίλη για να παραπονεθούμε επειδή δεν πήραμε κρατική επιχορήγηση. Δεν είμαστε οι κακοί γκρινιάρηδες!» επισημαίνει η Γκίγκη Αργυροπούλου. «Θεωρούμε, βέβαια, πως το σύστημα των κρατικών επιχορηγήσεων “μπάζει” από παντού, αλλά είναι απλώς μια παράμετρος του γενικότερου προβλήματος», προσθέτει ο Γιάννης Καλαβριανός. Ο Χαράλαμπος Γωγιός θέτει το θέμα των επιχορηγήσεων στο ιστορικό του πλαίσιο: «Η έννοια της κρατικής επιχορήγησης είναι ένα φαινόμενο που προέκυψε τον 20ό αιώνα, στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής. Επικράτησε, λοιπόν, η λογική πως η τέχνη είναι ένα είδος κοινωνικού αγαθού που θα πρέπει να στηρίζεται, όπως η υγεία και η παιδεία. Υπάρχει όμως, φαίνεται, μια φοβερή σύγχυση σε αυτήν τη χώρα για το τι είναι τέχνη. Μήπως μόνο εμείς θεωρούμε δεδομένο ότι ο πολιτισμός είναι ένα τεράστιο εθνικό κεφάλαιο και το θέατρο κοινωνικό αγαθό το οποίο πρέπει να στηρίζεται από το κράτος;» «Δεν ζητάμε κάποια πολυτελή μεταχείριση. Διεκδικούμε τα αυτονόητα», διατείνεται η Γεωργία Μαυραγάνη. Ο Ανέστης Αζάς προσθέτει: «Αυτήν τη στιγμή, από νομοθετικής και φοροτεχνικής άποψης, οι πειραματικές ομάδες αντιμετωπίζονται, εντελώς εσφαλμένα, σαν μικρομεσαίες επιχειρήσεις με σκληρή φορολογία».
«Δεν θέλουμε την ταμπέλα του νέου και αδικημένου επαναστάτη που τα βάζει με το γηραιό κατεστημένο. Αυτά είναι γραφικότητες», τονίζει η Γεωργία Μαυραγάνη. «Ούτε, βέβαια, θέλουμε να γίνουμε οι νέοι “γκουρού” του θεάτρου. Στην Ελλάδα ζήσαμε με καθυστέρηση τη φάση της αυτοκρατορίας του σοφού σκηνοθέτη. Στη Μεταπολίτευση δημιουργήθηκε μια “αγέλη” λατρεμένων καλλιτεχνών: Κουν, Χατζιδάκις, Θεοδωράκης. Δεν θέλουμε να πάρουμε τη θέση κανενός, ούτε βέβαια να αντικαταστήσουμε τους καθιερωμένους σκηνοθέτες των επόμενων γενεών, όπως ο Λευτέρης Βογιατζής, ο Θόδωρος Τερζόπουλος ή ο Μιχαήλ Μαρμαρινός. Υπάρχει χώρος για όλους», πιστεύει ο Γιάννης Καλαβριανός. «Όσοι ασχολούμαστε με το πειραματικό θέατρο δεν στοχεύουμε στο οικονομικό όφελος. Θέλουμε όμως, όπως σε κάθε άλλο ερευνητικό τομέα, να υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες για την έρευνά μας», συμπληρώνει η Γεωργία Μαυραγάνη.
«Επείγον είναι να ανοίξει ένας ουσιαστικός διάλογος για το θέατρο που πρεσβεύουμε, πείτε το ερευνητικό, πείτε το πειραματικό, πείτε το σωματικό, devised ή physical, εκτός αν πρέπει να το πούμε “νέο κύμα”, μήπως και συνεννοηθούμε με τους αρμόδιους φορείς και τους πείσουμε πως, ναι, μας χρειάζονται!» προσθέτει ο Βασίλης Νούλας. «Εγώ λέω πως ερευνητικό είναι το θέατρο που εμπεριέχει έναν προβληματισμό για το ίδιο το θέατρο», επισημαίνει ο Χαράλαμπος Γωγιός. «Στην Ελλάδα δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτό πως, εδώ και δεκαετίες, το ερευνητικό θέατρο είναι ο κύριος κορμός του ευρωπαϊκού θεάτρου», σημειώνει ο Βασίλης Νούλας. Η Γκίγκη Αργυροπούλου διερωτάται: «Έχετε δει πολλές ομάδες από την Ελλάδα να συμμετέχουν στα διεθνή φεστιβάλ της Βιένης, της Αβινιόν, του Εδιμβούργου και του Παρισιού; Μιλάμε για Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, αλλά η εξαγωγή πειραματικού θεάτρου δεν το αφορά διόλου…» Ο Γιώργος Βαλαής της ομάδας Blitz παίρνει το λόγο: «Επειδή ο όρος “πειραματικό” έχει παρεξηγηθεί τελευταία, πιστεύω πως όλοι μας φροντίζουμε οι παραστάσεις μας να είναι “λαϊκές” – με την έννοια, βέβαια, που είναι λαϊκός ο “Πολίτης Κέιν” του Όρσον Γουέλς. Δυστυχώς, ζούμε σε μια χώρα όπου η εμπορικότητα έχει ταυτιστεί με το λαϊκισμό. Κι όμως, όλοι μας έχουμε καταθέσει δουλειές που απασχόλησαν το κοινό, όλοι είχαμε τις “επιτυχίες” μας, ακόμη και… sold out παραστάσεις! Και, τέλος πάντων, είμαστε το ντόπιο καλλιτεχνικό προϊόν που πρέπει να εξαχθεί». «Είναι εξαιρετικά σημαντικό που μας καλέσατε στα γραφεία του “α”. Κανονικά, όμως, αυτή η συνάντηση δεν θα έπρεπε να είχε συγκληθεί από κάποιον κρατικό φορέα, λόγου χάρη το Υπουργείο Πολιτισμού ή το Ελληνικό Κέντρο Θεάτρου και Χορού, έστω το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου;» αναρωτιέται ο Κώστας Κουτσολέλος. Ελπίζουμε πως το παρόν άρθρο θα βοηθήσει στο κλείσιμο αυτού του «επίσημου» ραντεβού. Για την ώρα, η Κίνηση Μαβίλη αυτοοργανώνεται ετοιμάζοντας τον Ιανουάριο μια ημερίδα με θέμα «Το Νέο Ελληνικό Θέατρο Σήμερα» (περισσότερα: http://kinisimavili.blogspot.com).
who is who
Χαράλαμπος Γωγιός
Με το σύνθημα «το ρόφημα που άλλοι σερβίρουν σε ασημένιο δίσκο εμείς σας το προσφέρουμε σε πλαστικό ποτήρι», ο 33χρονος συνθέτης και οι Όπερες των Ζητιάνων ετοιμάζουν τα «Νυχτερινά τραγούδια» του Β. Μπουγιανόφσκι στην Knot Gallery (Απρίλιος 2011).
Ανέστης ΑζάςΘεατρολόγος, με θητεία βοηθού σκηνοθέτη στη βερολινέζικη Volskbuhne, σκηνοθετεί την «Αποστολή» του Χάινερ Μύλλερ στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (Μάρτιος 2011).
Γκίγκη ΑργυροπούλουΑν και νεότατη, είναι από τους «αρχαιότερους» στο χώρο του devised theatre. Με την ομάδα Mklutra, ανεβάζει μια παράσταση-διαδρομή στο κτίριο του «Bios» (Φεβρουάριος 2011).
Βασίλης ΝούλαςΘεατρολόγος με σπουδές στη Σορβόνη και ιδρυτής της ομάδας Nova Melancolia, παρουσιάζει ήδη τον «Θάλαμο» στο «Booze», σε συνεργασία με την εικαστικό Εύα Στεφανή.
Γεωργια ΜαυραγάνηΕκπαιδευτικός, με σπουδές θεατρολογίας, φέτος επαναλαμβάνει την περφόρμανς «Εύθραυστο» στο ελ.culture.
Κώστας ΚουτσολέλοςΗθοποιός και σκηνοθέτης, ιδρυτής της ομάδας MAG, ανεβάζει το «No, I’m not scared» στο «Bios».
Γιώργος ΒαλαήςΜαζί με τους Αγγελική Παπούλια και Χρήστο Πασσαλή αποτελούν τους Blitz, «βετεράνους» πλέον του ερευνητικού θεάτρου. Το «Cinemascope» τους παίζεται ήδη στο «Bios».
Ρόζα ΠροδρόμουΗθοποιός και συνιδρύτρια της ομάδας Σημείο Μηδέν. Με σκηνοθέτη τον Σάββα Στρούμπο, ανεβάζουν τους «Δίκαιους» του Καμί στα πρώην κρατητήρια της Γκεστάπο (Ιανουάριος 2011).
Γιάννης ΚαλαβριανόςΣκηνοθέτης της ομάδας Sforaris, θεατρολόγος αλλά και… απόφοιτος Ιατρικής. Οι «Παραλογές ή Μικρές καθημερινές τραγωδίες» παίζονται ήδη στο «Bios».
