"Η πρόοδος είναι η ελευθερία επιλογών" – Η Αικατερίνη Παπαγεωργίου μιλά για θέατρο και ζωή

Η ομάδα The Young Quill μπήκε δυναμικά στα θεατρικά πράγματα τα τελευταία χρόνια και συνεχίζει να μας εκπλήσσει με το έργο της. Η δραστηριοποίησή της στο Θέατρο Μπέλλος, έναν χώρο που είχε σχεδόν εγκαταλειφθεί, απέδωσε καρπούς: η ομάδα έδωσε ξανά ψυχή και ζωή στη σκηνή, πειραματίστηκε και δημιούργησε έναν τόπο όπου η τέχνη αναπνέει. Όπως μας εξηγεί η Αικατερίνη Παπαγεωργίου σε μια συζήτηση για την καλλιτεχνική της δράση:

"Έχουμε έναν χώρο που μας έδωσε τεράστια ελευθερία να δοκιμάσουμε πράγματα, να πειραματιστούμε, να γνωριστούμε και να δουλέψουμε μαζί πολλές ώρες. Ήταν ρίσκο, γιατί το Θέατρο Μπέλλος, που αναλάβαμε, ήταν σχεδόν εγκαταλελειμμένο, αλλά αξιόλογο και πολύ δημιουργικό."

Πώς επιλέγετε τα έργα σας; Υπάρχει ένα συγκεκριμένο θέμα ή ύφος που καθοδηγεί τις επιλογές σας;

Κάθε φορά είναι διαφορετικά. Τον τελευταίο καιρό στρεφόμαστε σε πιο πολιτικά κείμενα, όχι καταγγελτικά αλλά ως αναρωτήσεις για τη θέση του ανθρώπου σε ένα σύστημα που φαίνεται σχεδόν άκαμπτο και δυστοπικό. Η επιλογή έχει σχέση με τη σημερινή εποχή, με προσωπικό ενδιαφέρον και τις δυνατότητες που προσφέρει η ομάδα. Δεν είμαστε οι απόλυτοι φίλοι του ρεαλισμού, αλλά προσπαθούμε να βρούμε έργα με ενδιαφέροντα πρόσωπα και ουσιαστική επικοινωνία με το κοινό.

Πώς νιώθεις βλέποντας την επιτυχία μιας παράστασης, όπως το "Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα" του Ματέι Βίζνιεκ, που παίζεται για 3η χρονιά;

 

Η παράσταση έχει μεγάλη επιτυχία και είναι πολύ όμορφο που αναδείχθηκε το θέμα της. Παρόλο που μιλάει για πόλεμο και το μετά από αυτόν, η γραφή του συγγραφέα είναι βαθιά τρυφερή. Η ανάγκη της μάνας να πενθήσει για το παιδί της, το βάρος του πολέμου, η εκμετάλλευση και η πολιτική διάσταση, όλα συνδυάζονται με ανθρώπινη τρυφερότητα. Ο τίτλος έχει ειρωνικό αλλά και ελπιδοφόρο χαρακτήρα και η παράσταση το αναδεικνύει αυτό με έναν τρόπο που συνομιλεί με το κοινό.

Η ιδέα για τη νέα παράσταση που σκηνοθετείς φέτος στο Μπέλλος, το "Απόψε κανείς δεν πεθαίνει" σε κείμενο και  δραματουργία των Κωνσταντίνου Μαυρόπουλου και Βίβιαν Στεργίου πώς προέκυψε;

Ξεκίνησε ως μία ιδέα και την δουλέψαμε ένα χρόνο με τους ηθοποιούς που πρωταγωνιστούν τον Αλέξανδρο Βάρθη, τον Φάνη Μιλεούνη, την Αλεξάνδρα Μαρτίνη το, Τάσο Λέκκας, τον  Νίκο Γιαλελή και την Ελιζα Σκολίδη. Θέλαμε να καταπιαστούμε με το γενικό ερώτημα: τι καθορίζει τη ζωή μας και τι μας κινητοποιεί. Από εκεί προέκυψαν πέντε θεματικές: σεξ, βία, εξουσία, πίστη και αγάπη. Μαζί με τους δύο συγγραφείς, διαμορφώσαμε αφηγηματικούς σκελετούς. Στην αρχή ήταν σπονδυλωτοί και αποσπασματικοί. Δόθηκαν στους ηθοποιούς και από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο κάναμε καθοδηγούμενους αυτοσχεδιασμούς. Μέσα από αυτούς οι ηθοποιοί ζωντάνεψαν το διάλογο και μαζί αναπροσδιορίζαμε συνεχώς τους σκελετούς, δημιουργώντας τελικά το τελικό κείμενο. Η διαδικασία κινηματογραφούνταν για να μπορούμε να επανεξετάσουμε κάθε στιγμή, μιας και πρόκειται για πέντε ιστορίες που μπλέκονται και ενώνονται στο τέλος.

Ποιο είναι το κοινό νήμα που συνδέει αυτές τις ιστορίες;

Οι θεματικές ξεκινούν από κάτι πολύ προσωπικό και ατομικό—σεξ, βία—και προχωρούν στην εξουσία, την πίστη και την αγάπη. Η ελπίδα, αν και δεν είναι ξεχωριστή θεματική, προκύπτει φυσικά, καθώς η ζωή συνεχίζεται παρά τα δύσκολα γεγονότα. Η παράσταση προτείνει ότι πάντα υπάρχει κάτι που οδηγεί παρακάτω.

 

Και στο Θέατρο Αποθήκη σκηνοθετεί ένα κάπως σκοτεινό έργο, που κοιτάζει σε βάθος το θέμα των σχέσεων. Αναφέρομαι στο "Στην εξοχή” του Μάρτιν Κριμπ.

Είναι ένα έργο που θα το χαρακτήριζα βαθιά πνευματικό, επηρεασμένο από ψυχολογικά και λακανικά στοιχεία. Στην ουσία, είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ που κινείται στο δίπολο τάξη–χάος, δημιουργία–καταστροφή, έρωτας–θάνατος. Η ιστορία σε πρώτη ανάγνωση είναι απλή: ένα παντρεμένο ζευγάρι πηγαίνει στην εξοχή για να φτιάξει τη ζωή του, γιατί η πόλη τους τρελαίνει. Υπάρχει όμως και μια κοπέλα στον πάνω όροφο, η παρουσία της οποίας αποκαλύπτεται σταδιακά ως καθοριστική για τη ζωή τους. Το έργο αγγίζει θέματα εθισμού και αναπόφευκτης σύγκρουσης με τα προσωπικά τους όνειρα, με πολλούς ψυχαναλυτικούς προβληματισμούς. Παρά τα όσα βιώνουν, στο τέλος παραμένουν στη γνωστή κοινωνική τους κατασκευή, χωρίς να αλλάξουν ουσιαστικά.

Τι θα νιώσει ο θεατής;

Νομίζω ότι θα φύγει με ένα περίεργο συναίσθημα, αναρωτώμενος κατά πόσο κάνουμε όσα πραγματικά θέλουμε ή όσα μας μαθαίνουν να θέλουμε. Είναι μια παράσταση που προκαλεί ερωτήματα γύρω από την υποκρισία στις ανθρώπινες σχέσεις και την αδυναμία έκφρασης των πιο βαθιών συναισθημάτων. Στην παράσταση αυτή συνεργάζομαι με μια ισορροπημένη ομάδα ηθοποιών, τον Μιχάλη Βαλάσογλου, την Κίττυ Παϊταζόγλου και τη Μαρία Κυρώζη. 

Στις παραστάσεις σου υπάρχει ένα ποιητικό στοιχείο. Θα το βρούμε στο "Στην εξοχή”;

Ναι, και μάλιστα το θεωρώ πολύ σημαντικό. Η παράσταση δεν μένει μόνο στο ρεαλισμό ή στη σκληρότητα· τα σώματα αφηγούνται την ιστορία περισσότερο από το ίδιο το κείμενο, δημιουργώντας έναν ποιητικό και υπεραισθητικό χώρο. Ο θεατής καλείται να αφουγκραστεί τη συνολική εμπειρία στη σκηνή, να νιώσει την εικόνα και την κίνηση των σωμάτων, που εκφράζουν μια βαθιά εσωτερική ιστορία παράλληλη με τα λόγια.

Δηλαδή υπάρχει μια διπλή αφήγηση;

Ακριβώς. Το κείμενο λέγεται με ρεαλιστικό και καθημερινό τρόπο, αλλά τα σώματα αφηγούνται μια δεύτερη, πιο εσωτερική ιστορία. Αυτή η γλώσσα επικοινωνίας ανάμεσα στους χαρακτήρες και με τον θεατή δίνει βάθος και ποιητικότητα σε μια ιστορία που, αλλιώς, θα φαινόταν απλή ή καθημερινή.

Νιώθεις ότι το κοινό είναι πλέον πιο  έτοιμο να αντιμετωπίσει "δύσκολα
ζητήματα στη σκηνή;

Ναι, νομίζω υπάρχει μεγαλύτερη εξοικείωση και αποδοχή σε σκληρά θέματα, τα οποία πλέον υπάρχουν έντονα στη ζωή μας και δεν κρύβονται. Ο κόσμος όχι μόνο είναι έτοιμος να τα δει στη σκηνή, αλλά θέλει και να τα επεξεργαστεί.

Υπάρχει κάποιο ταμπού στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο που θέλεις να σπάσεις;

Με ενοχλεί η ανάγκη να δίνουμε έτοιμες απαντήσεις. Θα ήθελα οι παραστάσεις να γεννούν ερωτήσεις και να αφήνουν χώρο στο κοινό να σκεφτεί, να συζητήσει και να επεξεργαστεί όσα είδε, αντί να πάρει μια προκαθορισμένη λύτρωση.

Αλήθεια, πώς προέκυψε η επιθυμία σου να ασχοληθείς με το θέατρο;

Η επιθυμία μου ήταν εντελώς εκ παραδρομής. Έκανα χορό και είχα δώσει όλες τις ακροάσεις για τις σχολές χορού. Είχα έναν πολύ αγαπημένο καθηγητή στο σχολείο, ο οποίος άρχισε να μου δίνει θεατρικά έργα στην τρίτη λυκείου. Διαβάζοντας για τις Πανελλήνιες και παράλληλα θέατρο, άρχισα να πηγαίνω στο θέατρο τα Σαββατοκύριακα και αργότερα και τις Τρίτες, παρόλο που η μαμά μου ανησυχούσε για το πόσο φορτωμένο ήταν το πρόγραμμα μου. Κάποια στιγμή, χωρίς ιδιαίτερη σκέψη, είπα ότι θέλω να κάνω θέατρο, υπέβαλα αίτηση μόνο στο Central, μια σχολή παραστατικών τεχνών και με πήραν. Όταν επέλεξα θέατρο, δεν εννοούσα μόνο υποκριτική. Σκεφτόμουν και τη σκηνοθεσία, αλλά δεν το είπα ανοιχτά γιατί θα ακουγόταν υπερφίαλο. Το Central ήταν η μοναδική επιλογή και όταν με πήραν, ήταν μονόδρομος—ήταν το ταξίδι που ήθελα να κάνω.

Μετάνιωσες που άφησες το χορό;

Όχι, ποτέ. Συνέχιζα παράλληλα τον χορό, αλλά στο θέατρο βρήκα κάτι που δεν υπήρχε στο χορό: μια συνομιλία με πολύ μεγαλύτερο κοινό, η δυνατότητα να προκαλέσω συναισθήματα και να δημιουργήσω πλούσιες διαδρομές διανοητικές και συναισθηματικές. Ο χορός είναι πιο προσωπικός, ενώ το θέατρο πιο συλλογικό.

Υπάρχει κάποια λέξη που θα ήθελες να αφαιρεθεί από το λεξιλόγιο του θεάτρου;

Ναι, η λέξη "ψιλόβροχο". Είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται για να περιγράψει όταν κάποιος επηρεάζεται από παράλληλη δράση στη σκηνή, αλλά δεν καταλαβαίνω τη χρησιμότητά της. Νομίζω αποπροσανατολίζει από το να αφηγηθούμε κάτι αρμονικά όλοι μαζί.

Τι κάνεις όταν δεν τρέχεις με δουλειές και παραστάσεις;

Παλιά μου άρεσε να περπατάω στην Αθήνα, να πηγαίνω σε συναυλίες και μουσική. Τα τελευταία δύο χρόνια, όμως, με τις παραστάσεις, το θεατρικό εργαστήρι στο Σωφρονιστικό Ίδρυμα Κορυδαλλού, το παιδί και τις πρόβες για νέα έργα, δυστυχώς δεν προλαβαίνω να το κάνω.

Η δουλειά στις φυλακές είναι συναισθηματικά δύσκολη;

Είναι δύσκολη, αλλά τρομερά αποκαλυπτική για τη θεατρική διαδικασία. Στον Κορυδαλό, το θέατρο δημιουργεί σχέσεις εμπιστοσύνης και δίνει στους ανθρώπους στόχο και κίνητρο. Ακόμα και στην πιο καταθλιπτική στιγμή τους, τους βοηθά να αισθανθούν χρήσιμοι και σημαντικοί. Είναι ένα εφαλτήριο για το πώς θα αντιμετωπίσουν τη ζωή τους, ακόμα και μέσα στη φυλακή, όπου ζουν με αβεβαιότητα για το μέλλον τους και αποφάσεις του δικαστικού συστήματος.

 

Τι σε κινητοποιεί ώστε να θέλεις  με δουλέψεις στις ανδρικές φυλακές Κορυδαλλού;

Είχα πει κάποτε ότι θα με ενδιέφερε να το δοκιμάσω κάποια στιγμή. Υπήρχε και η ιδέα να ανεβάσουμε μια παράσταση μέσα σε γυναικείες φυλακές, κάτι που είχα σκεφτεί παλαιότερα, αλλά το είχα εγκαταλείψει. Ούτε είχε δοθεί η ευκαιρία, ούτε το είχα αναζητήσει περαιτέρω. Νομίζω ότι αυτό το πιάσα αργότερα, αφού έγινα μητέρα, γιατί ένιωθα την ανάγκη να δώσω κοινωνικό νόημα σε ό,τι κάνουμε στο θέατρο. Παλεύω πολύ με το "είναι σημαντικό αυτό που κάνουμε, μετράει για κανέναν;".

Εν τέλει, τι σημαίνει για σένα αυτή η εμπειρία στη φυλακή; Έχεις νιώσει φόβο, άβολα;

Στο θέατρο, ο χώρος μας είναι κεντροθετημένος· έχουμε την αίσθηση ότι αυτό που κάνουμε είναι πολύ σημαντικό. Αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική· δεν σώζουμε τον κόσμο, δεν αποτρέπουμε έναν πόλεμο. Αυτό που συμβαίνει στον Κορυδαλό είναι για μένα μια πολύ μεγάλη απάντηση σχετικά με τη σημασία του θεάτρου, όχι μόνο ως ψυχαγωγία για όσους παρακολουθούν, αλλά ως εργαλείο που μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά και να είναι φορέας ειρήνης σε ένα περιβάλλον ακραίας βίας και εξουσίας. Υπήρξαν στιγμές που ένιωσα άβολα, όχι από τους ανθρώπους της ομάδας, που είναι 25 άτομα και πάντα βρίσκουμε μια φόρμουλα επικοινωνίας και συνύπαρξης. Κάποιες φορές μαθαίνω για συμπλοκές ή βρέθηκαν όπλα, περνάω απ’ έξω από το χώρο, αλλά ποτέ αυτό δεν με έχει επηρεάσει τόσο ώστε να σκεφτώ να μην ξαναπάω. Είναι μια κατάσταση που χρειάζεται προσοχή, αλλά η ανάγκη μου να το κάνω είναι μεγαλύτερη από τον φόβο. Οι κρατούμενοι διψάνε για μια τέτοια εμπειρία. Είναι εγκλωβισμένοι στον ρόλο του κρατούμενου και στο στίγμα αυτό. Οτιδήποτε τους προτείνει μια διαφορετική ταυτότητα είναι τεράστια ανακούφιση. Μέσα στη θεατρική ομάδα μπορούν να αισθανθούν ότι δεν είναι μόνο κρατούμενοι, ότι έχουν κι άλλες ιδιότητες, ότι η ταυτότητά τους δεν περιορίζεται μόνο στο στίγμα της φυλακής. Είναι σημαντικό να έχει κάποιος και άλλες ιδιότητες, πέρα από τη φυλακή. Είναι πολύ σημαντικό να μπορούν να βιώσουν τον εαυτό τους ως μέλος μιας ομάδας θεάτρου, ως δημιουργό ή συμμετέχοντα, και να νιώσουν ότι η ζωή τους έχει νόημα εκείνη τη στιγμή.

 

Τι σημαίνει για σένα η πρόοδος σήμερα, ως γυναίκα, καλλιτέχνιδα και άνθρωπος;

Για μένα, πρόοδος δεν είναι οικονομική ή τεχνολογική εξέλιξη, αλλά η ελευθερία επιλογών, η συνάντηση και η συνδιαλλαγή ανθρώπων και συναισθημάτων. Σημαίνει να ελπίζουμε μέσα από ανθρώπινα και γήινα υλικά και όχι να περιμένουμε τεχνολογικές λύσεις.