Η οργή ως κραυγή ύπαρξης: Έξι νέοι ηθοποιοί μιλούν για "Τη μέρα της Φούστας"

Η "Μέρα της φούστας", σε σκηνοθεσία Ζωής Χατζηαντωνίου και βασισμένη στο έργο του Ζ.Π. Λίλιενφελντ, συζητήθηκε έντονα την περασμένη χρονιά για την εξαιρετική ερμηνεία της Θεοδώρας Τζήμου στο ρόλο μιας καθηγήτριας που, ζώντας το απόλυτο αδιέξοδο μέσα σε μια σχολική τάξη, φτάνει στα όριά της και έρχεται αντιμέτωπη με μια ομάδα μαθητών έτοιμων να εκραγούν — αλλά και για τον τρόπο που φώτισε, χωρίς ωραιοποίηση, την οργή μιας γενιάς στο περιθώριο. Φέτος επαναλαμβάνεται στο θέατρο Δίπυλον (από 6/11). Σε μια εποχή όπου το θέατρο στρέφεται ανοιχτά στα ζητήματα της βίας και δεν φοβάται την ωμότητα, η παράσταση θέτει προβληματισμούς για μια κοινωνίας που αρνείται να ακούσει. Ζητήσαμε από έξι νέους ηθοποιούς της παράστασης να απαντήσουν στο ερώτημα: πώς προσεγγίζουν την οργή των ηρώων τους και τι κρύβεται πίσω από τη φαινομενική τους βία — μια βία που συχνά γεννιέται από φόβο, αποκλεισμό και ανάγκη για αγάπη. Οι απαντήσεις τους συνθέτουν ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον πορτρέτο μιας γενιάς που παλεύει να ακουστεί.

Έξι ηθοποιοί μιλούν για τους ρόλους τους

Θάνος Κόνιαρης: "Η οργή είναι μια άμυνα"

Νομίζω πως πίσω από την όλη την οργή αυτών των παιδιών κρύβεται κυρίως φόβος. Πάντα ο φόβος είναι ο υπεύθυνος και τα έχει ρημάξει όλα γύρω μας και όλους μας. Ο φόβος μας έχει παραλύσει. Τα παιδιά φοβούνται ότι δεν έχουν θέση, ότι δεν τα ακούει κανείς. Η οργή τους δεν είναι απλώς ένα ξέσπασμα αλλά είναι μια κραυγή που γεννιέται από την αδικία και τον αποκλεισμό. Ο δικός μου ρόλος είναι ένα παιδί παραβατικό που ως μουσουλμάνος, κουβαλά ένα δικό του συγκεκριμένο σύστημα αξιών γύρω από την επαφή, τη θέση της γυναίκας και τη θρησκεία. Είναι προκλητικός, δεν σέβεται και απαιτεί τον σεβασμό των άλλων με τρόπο βίαιο. Η ανάγκη για μίμηση του εξουσιαστή, για επιβολή και η άσκηση της βίας είναι στην πραγματικότητα μια απελπισμένη ανάγκη για αποδοχή και αγάπη. Αυτό το παιδί προσπαθεί να επιβιώσει, να ακουστεί, να ανήκει κάπου. Πίσω από όλη την σκληρότητα, προσπάθησα να βρω τις ρωγμές του, τα κομμάτια φόβου και τις στιγμές τρυφερότητας. Κατά βάση προσπάθησα να καταλάβω αυτόν τον χαρακτήρα και όχι να προσεγγίσω αυτή την οργή σαν κάτι ξένο και άγνωστο αλλά σαν αποτέλεσμα ενός συστήματος και μίας κοινωνίας που το έχει απογοητεύσει και προδώσει. Ουσιαστικά όλη η οργή είναι μια άμυνα. Για μένα, το πιο ενδιαφέρον κομμάτι ήταν η μετατόπιση του ήρωα μέσα στη δράση, το πώς στέκεται απέναντι σε όσα συμβαίνουν γύρω του σε πραγματικό χρόνο. Εκεί, μέσα στην οργή, κρύβεται κάτι αληθινά ανθρώπινο. Βέβαια και η βία ανθρώπινη είναι, υπάρχει μέσα μας με διάφορους τρόπους και πρέπει να αντιστεκόμαστε στην κανονικοποίηση της και στο να μένουμε απαθείς στην φρικαλαιότητα που συμβαίνει γύρω μας. 

Νικόλας Γραμματικόπουλος: "Το αίσθημα της αδικίας μπορεί να μετατραπεί σε μίσος"

Προσπάθησα πρώτα απ’όλα να μην κρίνω αυτά τα παιδιά και να ψάξω για ποιο λόγο μπορεί να αντιδρούν έτσι. Έχουν μεγαλώσει μέσα στο περιθώριο, μες στην φτώχεια. Χρησιμοποιούν την βία αρχικά ως άμυνα και έπειτα ως έναν τρόπο να ακουστούν σε μία κοινωνία που δεν τα υπολογίζει. Δεν θεωρώ πως η βία είναι η λύση αλλά μπορώ να κατανοήσω πώς το αίσθημα της αδικίας μπορεί να μετατραπεί σε μίσος.

Πάνος Κλάδης: "Είμαστε μια γενιά που θέλει να ξεριζωθεί από τα προηγούμενα μοτίβα"

Θεωρώ πως καμία γενιά δεν βρήκε ποτέ πραγματικά τη θέση της στην κοινωνία. Κάθε εποχή κουβαλά τη δική της σύγχυση και τη δική της ανάγκη για αλλαγή. Το ζήτημα είναι πόσο είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε οι ίδιοι. Όλοι θέλουμε έναν καλύτερο κόσμο, αλλά δύσκολα αντέχουμε το προσωπικό κόστος που αυτό συνεπάγεται. Δεν μπορώ να μιλήσω ξεκάθαρα για τη δική μου γενιά — οι παθογένειές της μόλις αρχίζουν να αχνοφαίνονται. Ίσως χρειαστούν χρόνια για να καταλάβουμε ποια λάθη κάναμε. Αυτό που νιώθω, όμως, είναι ότι παλεύουμε καθημερινά να υπάρξουμε. Είμαστε μια γενιά που θέλει να ξεριζωθεί από τα προηγούμενα μοτίβα, να μη μοιάσει με κανέναν, να βρει τη δική της ταυτότητα. Κι όσο κι αν δεν φαίνεται, είμαστε βαθιά ρομαντικοί. Πολλές φορές πιανόμαστε από λάθος πρότυπα, γιατί μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς όταν μοιάζουμε με τους άλλους. Αλλά μέσα μας υπάρχει πάντα η επιθυμία να ξεχωρίσουμε, να πούμε "είμαι εδώ". Είμαστε μια γενιά που διεκδικεί, που παλεύει μέρα με τη μέρα να σταθεί μέσα σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει. Η βία, δυστυχώς, έχει πια γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας- σχεδόν δεν μας σοκάρει. Ίσως φταίει η ταχύτητα του διαδικτύου, που μας βομβαρδίζει με εικόνες, ίσως είναι κάτι πιο βαθύ, κάτι που κουβαλάμε μέσα μας. Δεν ξέρω. Ξέρω μόνο πως πίσω από αυτή τη βία, υπάρχει ένα τεράστιο αίσθημα ματαίωσης- και μια ανάγκη να ακουστούμε.

Όσον αφορά την παράστασή μας η προσέγγιση δεν ήταν ρεαλιστική με την έννοια του "ταραξία μαθητή", αλλά υπαρξιακή — σαν να βλέπεις μια γενιά που δεν χωράει πουθενά να ψάχνει απεγνωσμένα έναν ρόλο μέσα σε μια κοινωνία που την έχει ήδη απορρίψει. Προσπάθησα να προσεγγίσω τον ρόλο όχι μέσα από τη συμπεριφορά, αλλά από το γιατί. Τι λείπει από αυτά τα παιδιά; Τι τα πονάει; Όταν μπήκα στη θέση τους, είδα ότι κάτω απ’ όλη αυτή την φασαρία υπάρχει μια τεράστια μοναξιά. Και νομίζω πως αυτό είναι το πιο τρομακτικό και ταυτόχρονα το πιο ανθρώπινο κομμάτι τους — ότι φωνάζουν γιατί κανείς δεν τους ακούει.

Νατάσα Βλυσίδου: "Μια γυναίκα, που επιλέγει να μην κρύβει την γυναικεία σεξουαλικότητά της προσδιορίζεται ως "πόρνη""

Τα παιδιά της "Ημέρας της Φούστας" δεν είναι απλώς θυμωμένα. Είναι οργισμένα. Η οργή τους αυτή για μένα μεταφράζεται ως μια κραυγή ύπαρξης. Δεν είναι απλώς αντίδραση, είναι αίτημα. Τα παιδιά αυτά δεν είναι τέρατα, δεν είναι γεννημένα βίαια. Κάθε έκρηξή τους είναι και μια προσπάθεια να ακουστούν σε έναν κόσμο που κλείνει τα αυτιά. Η βία που προκύπτει από αυτά ως αποτέλεσμα της οργής είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης που ως βαθιά την ρίζα έχει τον φόβο. Ο δικός μου ρόλος είναι η Νατάσα, ένα κορίτσι που δέχεται συνεχώς σεξιστικά σχόλια από τους "άντρες" της τάξης. Αρκεί μόνο που είναι γυναίκα, που ντύνεται και προσδιορίζεται ως γυναίκα, που επιλέγει να μην κρύβει την γυναικεία σεξουαλικότητά της. Όλα αυτά είναι αρκετά για να την προσδιορίζουν ως "πόρνη". Προσπαθεί να μοιάσει σε αυτούς που την καταπιέζουν, υιοθετώντας την συμπεριφορά τους. Θα βρίσει, θα χλευάσει, θα φωνάξει, θα μιλήσει σαν αυτούς, "τους άντρες" στην προσπάθειά της να επιβιώσει, να μην είναι αυτή ο αδύναμος κρίκος. Μέσα της υπάρχει έντονα η ανάγκη για αναγνώριση και αποδοχή. Από την μία το εχθρικό περιβάλλον των αντρών της τάξης και από την άλλη μια ολόκληρη δυτική κοινωνία, η οποία υποτίθεται της προσφέρει ελευθερία, αλλά στην πραγματικότητα την αποκλείει, την υποτιμά και την κατατάσσει. Αυτό το "ανάμεσα" είναι ασφυκτικό. Γι’ αυτό και η Νατάσα δεν φωνάζει απλώς για να επιβληθεί. Φωνάζει γιατί δεν ξέρει ποια να είναι για να την αποδεχτούν.

Ο τρόπος που προσπάθησα να προσεγγίσω αυτή την οργή ως ηθοποιός ήταν όχι σαν κάτι μεμονωμένο αλλά ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω. Ως αντίδραση και όχι ως δράση αυτή καθαυτή. Κάτι που με βοήθησε σε αυτό το κομμάτι ήταν ότι η Νατάσα έχει περισσότερο τη λειτουργία του παρατηρητή μέσα στο κείμενο, ορίζεται δηλαδή μέσα από τις αντιδράσεις στις δράσεις των άλλων. Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για μένα να παρατηρώ πώς οι αντιδράσεις μέσω του σώματος αφηγούνται την ιστορία ακόμα και όταν δε συνοδεύονται από τον λόγο. Και η οργή επί σκηνής πέρα από την αναμενόμενη φωνή μπορεί να εκφραστεί με χίλιους δυο τρόπους μέσα από ένα ομιλόν σώμα. Αυτό προσπαθώ να κάνω και εγώ έχοντας στα χέρια μου έναν ρόλο που δεν μιλά πολύ αλλά ακούει και αντιδρά κάθε στιγμή.

Οδυσσέας Πετράκης: "Πρέπει να οπλιστούμε με ταξική συνείδηση και πολιτικά εργαλεία ανάλυσης"

Θα αλλάξω λίγο το πρώτο σκέλος της φράσης σας και θα πω οτι, για αυτά τα οργισμένα παιδιά, ο κόσμος δεν έχει θέση, ο κόσμος και η κοινωνία έτσι όπως είναι δομημένη. Είμαι περήφανος για κάθε παιδί που κουβαλά οργή και λυπάμαι τα παιδιά που δεν την νιώθουν. Στα μάτια αυτών των οργισμένων παιδιών βλέπω εμένα και τους φίλους μου και αυτά τα μάτια μου θυμίζουν να κρατώ κάθε μέρα την φλόγα αυτής της αγνής, αθώας και πολύτιμης οργής ζωντανή. Το στοίχημα για αυτά τα παιδιά αλλά και για όλους εμάς, είναι κάνουμε αυτην την οργή όπλο και να την στρέψουμε προς τα κεφάλια των καταπιεστών και των καννίβαλων αυτου του κόσμου, και όχι να την στρέφουμε ο ένας στην άλλη. Όσο για το τι βρίσκεται πίσω από την βίαια συμπεριφορά τους... Οι ύποπτοι είναι οι συνήθεις. Η φτώχεια και η ανέχεια στην οποία τα οδήγησαν οι χρόνιες ιμπεριαλιστικές πολιτικές της δύσης. Το καθεστώς πατριαρχίας που επικρατεί από αρχαιοτάτων χρόνων σε όλο τον πλανήτη (Δύση και Ανατολή, Χριστιανισμό και Ισλάμ) και η βίαιη φύση κάθε καπιταλιστικής κοινωνίας που θέλει τον φτωχό φτωχότερο και τον πλούσιο πλουσιότερο. Κλείνοντας θέλω να επισημάνω πως για μένα δεν είναι το πρόβλημα η βίαιη συμπεριφορά αυτή καθ' αυτή. Η βία είναι εργαλείο και στην βία του κόσμου πιστεύω ακράδαντα πως πρέπει να απαντάμε με βία. Αυτό που πρέπει να αλλάξει, για αυτά τα παιδιά αλλά και για όλα τα παιδιά του κόσμου (μικρά και μεγάλα) είναι πως πρέπει να οπλιστούμε με ταξική συνείδηση και πολιτικά εργαλεία ανάλυσης έτσι ώστε να στρέψουμε την βία προς την κατεύθυνση των καταπιεστών.

Πάνος Χατσατριάν: "Μια γενιά που νιώθει ότι δεν έχει μέλλον, τότε σταματά να σέβεται και το παρόν"

Υπάρχει για μένα μια αδυναμία έκφρασης του τραύματος. Ο δικός μου ρόλος κουβαλάει ένα προσωπικό, βαθύ τραύμα. Αντί αυτού έρχεται προς τα έξω μια κακία, μια απάνθρωπη πράξη που είναι, παράδοξα, η μόνη του γλώσσα για να πει "πονάω". Ως ηθοποιός, δεν προσπάθησα να "δικαιολογήσω", αλλά να το κατανοήσω από μέσα. Στην ουσία, η οργή του είναι μια κραυγή για βοήθεια που ντύνεται με τη μορφή μιας επίθεσης. Είναι η τραγική απόδειξη ότι όταν μια γενιά νιώθει ότι δεν έχει μέλλον, τότε σταματά να σέβεται και το παρόν.

Διαβάστε την κριτική για την παράσταση.

Προπώληση εσιτηρίων: more.com