"Η Μάρθα είναι σαν κεραυνός": Η Έφη Μουρίκη ετοιμάζεται για ένα ρόλο ζωής στο 'Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ'

Τι είναι αυτό που σας συγκινεί περισσότερο στο έργο του Έντουαρντ  Άλμπι "Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ”;
Οι μεγάλοι συγγραφείς μας δείχνουν την ανθρώπινη ύπαρξη με μοναδική αλήθεια και ποίηση, πάντα μπροστά από την εποχή τους. Αυτό που με συγκινεί ιδιαίτερα στο έργο είναι η σχέση ανάμεσα στα ζευγάρια και το πόσο εύκολα οι άνθρωποι ζουν με τις ψευδαισθήσεις τους, αδυνατώντας να είναι αντικειμενικοί με τον εαυτό τους. Είναι μια τάση του ανθρώπου προς την ευκολία αλλά και προς την απληστία.

Πιστεύετε ότι το έργο συνομιλεί και με το σήμερα;
Απόλυτα. Σήμερα στην Ελλάδα, που έχει δεχθεί έντονα την αμερικανοποίηση, κατανοούμε ακόμη περισσότερο την έννοια του "αμερικανικού ονείρου”. Δεν κυνηγάμε την ισορροπία και την ευτυχία, αλλά την επιτυχία. Θεωρούμε την αποτυχία ως το μεγαλύτερο λάθος και δεν μπορούμε να την αντέξουμε. Παράλληλα, μιλάμε συνεχώς για στόχους, ξεχνώντας αυτό που λένε οι ποιητές: το ταξίδι. Και στις σχέσεις, αυτό που έχει σημασία είναι η πορεία, όχι μόνο το αποτέλεσμα.

Αν έπρεπε να περιγράψετε τη Μάρθα, την οποία ενσαρκώνετε στη σκηνή του θεάτρου Ζίνα με μια εικόνα ή ένα αντικείμενο, τι θα διαλέγατε;
Θα έλεγα ότι η Μάρθα είναι σαν ένας κεραυνός. Από τη μια πλευρά είναι ευάλωτη, από την άλλη τρομερά δυναμική. Ο κεραυνός ξεσπά, καίει, εκτονώνεται· έτσι κι εκείνη κουβαλά μια ενέργεια που ζητά να απελευθερωθεί.

Η Μάρθα μοιάζει να σπάει τα στερεότυπα της εποχής της. Συμφωνείτε;
Βεβαίως. Ο Άλμπι περιγράφει μια γυναίκα με χαρακτηριστικά που θεωρούνται "αντρικά”, ενώ ο Τζορτζ είναι πιο υποχωρητικός. Αυτό έχει τις ρίζες του στη σχέση με τον πατέρα της, έναν απόλυτο εκπρόσωπο της πατριαρχικής κοινωνίας. Εκείνος της καλλιέργησε την "αντρική” της πλευρά, καθώς είχε χάσει τη μητέρα της από μικρή. Μοιάζει με την Έντα Γκάμπλερ, που κι εκείνη μεγάλωσε με τον πατέρα της. Μόνο που στη Μάρθα το "όπλο” δεν είναι τα όπλα, αλλά το αλκοόλ. Όπως και σήμερα, οι άνθρωποι βρίσκουν καταφύγιο σε εθισμούς για να μην αντικρίσουν τις αδυναμίες τους.

Γι’ αυτό λέτε ότι το έργο είναι διαχρονικό;
Ναι, γιατί αγγίζει την ψυχή του ανθρώπου. Οι κοινωνίες αλλάζουν λίγο· οι βασικές αδυναμίες και ανάγκες μένουν ίδιες. Όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς, από την τραγωδία μέχρι τον Άλμπι, έχουν αυτή τη σπάνια ικανότητα: να βρίσκονται σε απόσταση από το γεγονός και ταυτόχρονα να έχουν βαθιά συναίσθηση. Γι’ αυτό μας συγκλονίζουν.

Πώς προσεγγίσατε εσείς τη Μάρθα; Υπήρξαν στοιχεία που σας δυσκόλεψαν;
Από την αρχή κατάλαβα ότι έχει τρεις πλευρές: τη θηλυκή, την αντρική και την παιδική. Η απώλεια της μητέρας της είναι καθοριστική, ένα παιδικό τραύμα που τη διαμόρφωσε. Έτσι βλέπουμε και τη δική της αλλά και του Τζορτζ την ανωριμότητα στις σχέσεις τους – ρίχνουν εύκολα ευθύνες ο ένας στον άλλον. Δεν μπορώ να πω ότι υπήρχαν στοιχεία που δεν τα κατανοούσα· όλοι οι άνθρωποι έχουμε κάτι από αυτά. Το δύσκολο ήταν πώς να φωτίσω όλες αυτές τις πλευρές της, ενώ η Μάρθα είναι διαρκώς μεθυσμένη στη σκηνή. Έπρεπε να αποφύγω τη μονοτονία και να διατηρήσω εξέλιξη στον ρόλο. Αυτό απαιτεί τεράστια ισορροπία.

Υπήρξαν στιγμές στις πρόβες που νιώσατε πως μπήκατε ολοκληρωτικά στον ψυχισμό της Μάρθας;
Αυτές οι στιγμές έρχονται πιο πολύ όταν δουλεύω μόνη μου στο σπίτι. Υπάρχει ένας μονόλογος που με δυσκόλεψε πολύ: όταν η Μάρθα μιλάει για τον πατέρα της, τον βλέπει σχεδόν μπροστά της. Εκεί περνά ξανά στην παιδική της ηλικία, γυρίζει στο τραύμα της. Αυτό ήταν ίσως η πιο δύσκολη στιγμή για μένα.

Είναι σαν μια διαδικασία αυτοψυχανάλυσης;
Ακριβώς. Ο ηθοποιός γίνεται και ψυχαναλυτής και ψυχαναλυόμενος ταυτόχρονα. Πρέπει να έχει την αίσθηση αλλά και την απόσταση από το γεγονός, κάτι που συμβαίνει και στους ψυχαναλυτές.

Υπάρχει κάποια φράση που σας συγκλόνισε ιδιαίτερα;
Ναι, όταν λέει: "Κι εγώ κλαίω, αλλά κλαίω βαθιά μέσα μου για να μην με δει κανείς". Είναι μια φράση που φανερώνει απέραντη ευαισθησία αλλά και μοναξιά. Εκεί είναι και η ποίηση του έργου.

Άρα η παιδική ηλικία είναι πάντα ο πυρήνας;
Σαφώς. Όταν οι άνθρωποι φτάνουν σε αδιέξοδο, συχνά επιστρέφουν στην παιδική τους ηλικία. Εκεί βρίσκονται οι ρίζες μας. Γι’ αυτό και σε κάθε ρόλο, τα "πώς" και τα "γιατί" οδηγούν συχνά πίσω σε εκείνη την περίοδο.

Στη σχέση της Μάρθας με τον πατέρα αλλά και τον Τζορτζ υπάρχει βία, πάθος αλλά και αγάπη. Τελικά η αγάπη και η καταστροφή πάνε μαζί;
Πολλές φορές. Όμως αυτό που λείπει συχνά από τη ζωή μας είναι οι παύσεις. Εγώ αγαπώ πολύ τις παύσεις στα έργα, γιατί εκεί ακούς τον άλλον και αλλάζει το συναίσθημα. Στη ζωή μας σπάνια σταματάμε να ακούσουμε πραγματικά. Η αγάπη δεν είναι δεδομένη, τη μαθαίνουμε συνεχώς, αγωνιζόμαστε για αυτήν.

Είναι δύσκολο για μια σύγχρονη γυναίκα και ηθοποιό να διατηρήσει τον εσωτερικό της χώρο αλώβητο;
Βεβαίως. Χρειάζονται όρια, και φυσικά να δεχόμαστε τις ευθύνες μας. Στην κοινωνία μας έχουν γίνει βήματα για την ισότητα, αλλά όχι άλματα. Συχνά οι γυναίκες αναγκάζονται να φορούν τα "ρούχα" της συμπεριφοράς του άντρα, γιατί η πατριαρχική κοινωνία συνεχίζει να θεωρεί αρετές την υποχωρητικότητα και την αγνότητα. Αντίθετα, μια δυναμική γυναίκα συχνά φοβίζει. Αυτό φαίνεται και στη Μάρθα, παρότι γράφτηκε πριν 60 χρόνια, παραμένει τρομερά επίκαιρη.

Στο έργο όμως βλέπουμε και τον άντρα πιο ευάλωτο.
Σωστά. Ο Τζορτζ κρύβει την ευαισθησία του γιατί η κοινωνία απαιτεί από τον άντρα να είναι σκληρός, να μην κλαίει. Δεν είναι μόνο η γυναίκα που καταπιέζεται από τα στερεότυπα, αλλά και ο άντρας. Όταν αρχίσουμε να το συνειδητοποιούμε αυτό, μπορεί να έρθει ισορροπία στις σχέσεις.

Στη σκηνή βρίσκεστε απέναντι στον Βλαδίμηρο Κυριακίδη. Πόσο βοηθά η προσωπική σας σχέση;
Σίγουρα κάνει τα πράγματα πιο εύκολα. Υπάρχει μια βαθιά οικειότητα. Εκφράζουμε πολύ συχνά την αγάπη, την τρυφερότητα και τον θαυμασμό μας ο ένας για τον άλλον. Αυτό μας δυναμώνει, ακόμη και μέσα στις δυσκολίες.

Άρα το μυστικό της σχέσης σας είναι η κατανόηση;
Ναι, το να κατανοείς τον άλλον. Και μέσα από τα έργα το συνειδητοποιούμε αυτό συνεχώς. Όπως έδειξε ο Τσέχοφ – που ενέπνευσε και τον Άλμπι – είμαστε κωμικοτραγικές υπάρξεις γεμάτες αδυναμίες. Αρκεί να τις κατανοούμε και να αγαπάμε την καθημερινότητα, όχι μόνο το μεγάλο και το σπουδαίο. Το πάθος της αρχής είναι υπέροχο, αλλά αν δεν αγαπήσεις τη κοινή σου καθημερινότητα, δεν μπορείς να προχωρήσεις.

Η κοινή καθημερινότητα είναι τελικά αυτό που ενώνει ένα ζευγάρι;
Ναι, είναι φοβερό. Και με τον Βλαδίμηρο έχουμε καταφέρει κάτι πολύ σημαντικό: να δείχνουμε ο ένας στον άλλον την ευαισθησία μας, την αγάπη μας, αλλά και τις αδυναμίες μας. Αυτό μας έχει δυναμώσει και στη ζωή και στη σκηνή.

Πώς είναι η συνεργασία σας με τους άλλους δύο ηθοποιούς, τον Σπύρο Σταμούλη και την Ελεάνα Στραβοδήμου;
Είναι δύο πολύ ταλαντούχοι ηθοποιοί. Επειδή το έργο έχει μόνο τέσσερις χαρακτήρες στη σκηνή, χρειάζεται απίστευτη επικοινωνία· κι αυτό το έχουμε κατακτήσει. Είναι παιδιά αφοσιωμένα, που δουλεύουν πολύ και είναι ανοιχτά σε ό,τι καινούριο μπορεί να συμβεί πάνω στη σκηνή.

Ο σκηνοθέτης Σωτήρης Τσαφούλιας έχει ένα ιδιαίτερο ψυχογραφικό βλέμμα στη δουλειά του. Τι σας άνοιξε διαφορετικά στη Μάρθα που δεν είχατε φανταστεί πριν;
Ο Σωτήρης δίνει πραγματική ελευθερία στον ηθοποιό. Σε αφήνει να δοκιμάσεις τα πάντα, χωρίς τίποτα προκατασκευασμένο. Και τη σωστή στιγμή, με μια λέξη, μπορεί να σε καθοδηγήσει. Σήμερα που συχνά η φόρμα επισκιάζει το περιεχόμενο, εκείνος εμπιστεύεται τον ηθοποιό να αποτύχει, να δοκιμάσει, για να φτάσει παρακάτω. Αυτό είναι μοναδικό και σπάνιο. Συμφωνήσαμε όλοι ότι, παρόλο που το έργο του Άλμπι ανήκει στο παράλογο, είναι γραμμένο με ρεαλισμό – κι αυτό ο Σωτήρης το κρατά, χωρίς να χάνεται η ποίηση.

Αν μπορούσατε να πείτε κάτι στη Μάρθα λίγο πριν βγει στη σκηνή, τι θα ήταν;
Θα της έλεγα "Καλή δύναμη. Προχώρα". Ίσως και κάτι που είχε πει ο ίδιος ο Άλμπι: ότι η τέταρτη πράξη, που δεν την έγραψε, είναι αυτή που ζουν τα ζευγάρια όταν φύγουν από το θέατρο. Θα της έλεγα λοιπόν ότι η τέταρτη πράξη μπορεί να είναι πιο όμορφη από όλες τις προηγούμενες.

Και ο θεατής; Με ποια σκέψη θα θέλατε να φύγει;
Θέλω να σας πω κάτι που με συγκίνησε πολύ. Πριν χρόνια, σε μια συναυλία του Λέοναρντ Κοέν στην Ελλάδα, είδα τον κόσμο να φεύγει χέρι-χέρι και αγκαλιασμένος. Αυτό ήταν από τα πιο συγκινητικά πράγματα που έχω δει. Δεν χρειάζονται πολλά λόγια· το να απλώσεις το χέρι σου στον δίπλα σου είναι ίσως το πιο σημαντικό απ’ όλα.

Προπώληση εισιτηρίων: more.com