Ανδρέας Κανελλόπουλος©
Με κυριότερο προσανατολισμό τη δραματοποίηση της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας –λόγω του σχετικού θεματικού κύκλου "Η σκηνή των βιβλίων"– κινήθηκαν οι παραστάσεις των Ελλήνων δημιουργών, αλλά δεν έλειψαν η μείξη μυθοπλασίας και πραγματικών μαρτυριών, καθώς και τα πρωτότυπα έργα, που γράφτηκαν ειδικά για το φεστιβάλ.
Η Ιώ Βουλγαράκη μάς σύστησε το μυθιστόρημα του Αργεντινού Ρόκε Λαράκι "Μητροφάγος", μια αλλόκοτη και πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία, που διαδραματίζεται σε ένα σανατόριο του Μπουένος Άιρες στις αρχές του 20ού αι. Εκεί κάποιοι επιστήμονες, επιθυμώντας να επιβεβαιώσουν πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνεχίζει να έχει συνείδηση τα πρώτα δευτερόλεπτα μετά τον αποκεφαλισμό, βάζουν μπροστά ένα αποτρόπαιο πείραμα αποκεφαλισμού ασθενών τελικού σταδίου.
Η παράσταση παρέλειψε το δεύτερο χρονικό επίπεδο, που διαδραματίζεται στις μέρες μας και εμπλέκει έναν καλλιτέχνη και τις δικές του αναζητήσεις, εστιάζοντας έτσι στα θέματα της ηθικής και των ορίων της επιστήμης, καθώς και στο ανδρικό βλέμμα απέναντι στη γυναίκα, καθώς οι άνδρες του βιβλίου παρουσιάζονται αλαζόνες, κυνικοί, ματαιόδοξοι κι εγωπαθείς.
Η σκηνοθέτρια επέλεξε μια λοξή ερμηνευτική γραμμή και την καρικατουρίστικη απόδοση των ανδρών, με τις καλές ερμηνείες των ηθοποιών (Δημήτρης Δρόσος, Αινείας Τσαμάτης, Νικόλας Χανακούλας κ.ά.) να συντελούν στη διαμόρφωση γκροτέσκο κλίματος, και μας έφερε σε επαφή με –κάποια έστω– θεμελιώδη ερωτήματα του βιβλίου, αν και δεν απέδωσε αρκούντως επιδραστικά το τερατώδες στοιχείο του.
΄Ενα μεγάλο στοίχημα ανέλαβε ο Γιάννος Περλέγκας, σκηνοθετώντας τον "Κατσούρμπο" του Γεώργιου Χορτάτση, καθώς επιχείρησε να αποδώσει ένα έργο της κρητικής λογοτεχνίας του 16ου αι. με σημερινούς –και όχι απολύτως αναμενόμενους– σκηνικούς κώδικες. Το έργο αφηγείται μια τυπική ιστορία ενός έρωτα μετ’ εμποδίων με ευτυχή κατάληξη και η παράσταση ενσωμάτωσε πολλά στοιχεία, που όμως δεν λειτούργησαν προς όφελός της. Το ίδιο το έργο –αν και απολαυστικό στο άκουσμα χάρη στον έμμετρο δεκαπεντασύλλαβο στίχο– έμεινε σε μεγάλο βαθμό ακατανόητο λόγω της κρητικής διαλέκτου.
Ο Περλέγκας μετέφερε την ιστορία με μια φελινική αίσθηση και η συνεργασία του με την ομάδα χορευτών κι ακροβατών "κι Όμως κινείται" δημιούργησε μια αέναη τσιρκολάνικη κινητικότητα. Συνολικά, η σκηνοθεσία έδειξε παιγνιώδη διάθεση και διάθεση ανατροπής των κωδίκων ενός λόγιου έργου, όμως η έλλειψη σκηνικής οικονομίας και ρυθμού, εξαιτίας και των εμβόλιμων αφηγηματικών κομματιών που επωμίστηκε ο Χαΐνης Δημήτρης Αποστολάκης, στοίχισε στο θέαμα. Οι ηθοποιοί, πάντως, μίλησαν υπέροχα την έμμετρη, κρητική γλώσσα και αρκετοί ανταποκρίθηκαν επάξια στην εναλλαγή των ρόλων (Ανθή Ευστρατιάδου, Χρήστος Σαπουντζής, Μιχάλης Τιτόπουλος κ.ά.).
Ο Θανάσης Δόβρης έδωσε σκηνική μορφή στο διήγημα της Χαράς Ρόμβη "Σωτηρία", όπου μία λαϊκή γυναίκα κλείνεται κατά λάθος στο σούπερ μάρκετ και περνάει εκεί τη νύχτα. Τοποθετημένο στα 80s, το κείμενο καταθέτει ένα σχόλιο για την αφθονία και τον καταναλωτισμό ως μέσο πλήρωσης του υπαρξιακού κενού. Η Μαρία Παρασύρη ερμήνευσε πολύ γλαφυρά μια γυναίκα χωρίς ουσιαστικές επιθυμίες και διεξόδους, κλεισμένη στο μικρόκοσμο του σπιτιού, της αγοράς και της διασκέδασής της, μια γυναίκα που, παρά την κωμικότητά της, προκαλεί λύπηση.
Σε άλλο ύφος, η ΄Ελενα Μαυρίδου έδωσε σκηνική ζωή στο διήγημα του Κωνσταντίνου Δομηνίκ "Σαρμάντζα", στο οποίο ένας άνδρας σε ένα μονόλογο-παραλήρημα δίπλα στον τάφο της μητέρας του, αποκαλύπτει φρικτά γεγονότα σχετικά με το θάνατο του αδερφού του και της ίδιας. Η σκηνοθέτρια δημιούργησε χαρακτηριστική ατμόσφαιρα, όπου ο ρεαλισμός μπλεκόταν με αδιόρατα μεταφυσικά στοιχεία, προκειμένου να αποτυπώσει το αρρωστημένο αιμομικτικό περιβάλλον του έργου και ο Γιάννης Τσορτέκης ενσάρκωσε εύκολα αυτόν τον βεβαρημένο άνδρα.
Ο Σίμος Κακάλας σκηνοθέτησε τα "Κακά σκηνικά" του Γιάννη Αποσκίτη, μια σύγχρονη μετα-επιθεώρηση που γράφτηκε ειδικά για το φεστιβάλ. Με κύριο υλικό τα κακώς κείμενα της ελληνικής πραγματικότητας, αλλά και τον (αυτο)σαρκασμό και το τρολάρισμα, έργο και παράσταση "επιτέθηκαν" σε χαρακτηριστικά και παθογένειες μιας χώρας που "ταλαντεύεται μεταξύ τραγωδίας και γελοιότητας".
Την παράσταση συνολικά διέτρεχαν συνδέσεις και αναφορές στο λαϊκό θέατρο, το βαριετέ, τα μπουλούκια, τα b-movies ή την τηλεοπτική αισθητική, κι ενώ κάποια από τα νούμερα έπασχαν, άλλα προσέφεραν απολαυστικές στιγμές σάτιρας (ερμήνευσαν: Αντώνης Καφετζόπουλος, Δρόσος Σκότης, Κώστας Φιλίππογλου, Γιάννης Στάνκογλου, Κλέων Γρηγοριάδης κ.ά.).
Η σκηνική σύνθεση της Ηρώς Μπέζου και του Χρήστου Θάνου, "Πολεμικοί ανταποκριτές", αναμετρήθηκε με την πραγματικότητα του πολέμου. Η παράσταση εξελίχθηκε στο περιβάλλον ενός ερειπωμένου κόσμου και η μουσική έδωσε το ρυθμό στην εξαμελή ερμηνευτική ομάδα (Φοίβος Ριμένας, Φώτης Στρατηγός, Μαρία Χάνου κ.ά.), που λειτουργούσε πότε ομαδικά ως "Χορός" και πότε ατομικά ως ερμηνευτές.
Το κείμενο αποδείχτηκε αρκετά χαλαρό, με τους συγγραφείς παρ’ όλ’ αυτά να θίγουν προβληματισμούς σχετικά με τον ηρωισμό, την προπαγάνδα του πολέμου, την πολεμική βιομηχανία και μηχανή, καταθέτοντας ένα "αντιηρωικό" σχόλιο τελικά για τη φαυλότητα του πολέμου, που αποτελεί δομικό στοιχείο του ανθρώπινου πολιτισμού.
Η ΄Εμιλυ Λουίζου παρουσίασε σε πανελλήνια πρεμιέρα το έργο του Βρετανού Σάιμον Στίβενς, "Η πόλη των τυφλών", μια θεατρική μεταγραφή του "Περί τυφλότητος" του Σαραμάγκου. Σε αυτή την εξαιρετική αλληγορία για την ανθρώπινη φύση, οι κάτοικοι μιας πόλης πλήττονται ξαφνικά από μια επιδημία τύφλωσης, με αποτέλεσμα η κοινωνική συνοχή να καταρρεύσει και κάθε ηθικός κανόνας να καταλυθεί.
Η σκηνοθέτρια έκανε πολύ καλή δουλειά ανασυστήνοντας το εφιαλτικό σύμπαν του έργου. Καθοδήγησε την πολυπληθή ομάδα (Κωνσταντίνα Τάκαλου, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Νεφέλη Κουρή, Νέστορας Κοψιδάς, Αιμιλιανός Σταματάκης κ.ά.) μέσα σε ένα ψυχρό, αποστειρωμένο, σκηνικό (Θάλεια Μέλισσα), δημιούργησε μία κυψέλη ανθρώπων που τα όρια και η ανθρωπιά τους δοκιμάζονται και τους σκηνοθέτησε με όρους πότε ομιλούσας και πότε βουβής "χορογραφίας".
Η Σοφία Καραγιάννη σκηνοθέτησε τη συγκλονιστική μαρτυρία της Κίττυς Αρσένη από τα βασανιστήρια που υπέστη από τη Χούντα, όπως καταγράφηκαν στο βιβλίο της "Μπουμπουλίνας 18". Η σκηνοθέτρια καθοδηγήθηκε ωραία από την ιδιότητα της Αρσένη ως ηθοποιού κι έστησε ένα εύστοχο παιχνίδι θεάτρου.
Την ερμηνεία ανέλαβε η ανιψιά της συγγραφέα, Αμαλία Αρσένη, η οποία αφηγήθηκε και ερμήνευσε την περιπέτεια της θείας της, ενώ σε ένα δεύτερο επίπεδο η Κίττυ Αρσένη –σκηνοθετική αδεία, μέσω της ηθοποιού– σκηνοθέτησε τις ατελείωτες ημέρες και ώρες στην Ασφάλεια, σαν να χρησιμοποίησε το θέατρο ως ξόρκι και διαφυγή.
Τέλος, η Σοφία Αντωνίου ανέβασε το αυτοβιογραφικό όσο και πολιτικό βιβλίο του Ντιντιέ Εριμπόν, "Η ζωή, τα γηρατειά και ο θάνατος μιας γυναίκας του λαού", που θέτει την αντιμετώπιση της τρίτης ηλικίας και ως ταξικό ζήτημα, ενώ μιλάει εξίσου εμφατικά για τη συντηρητικοποίηση της εργατικής τάξης.
Η παράσταση ξεκίνησε στατικά, υιοθετώντας τη μορφή ενός τηλεοπτικού πάνελ, για να μας αποζημιώσει εντέλει με ένα ωραίο εύρημα: τη συνένωση δύο κόσμων, εκείνου του τηλεοπτικού πλατό και αυτού των αναμνήσεων και των συναισθημάτων, ενώ ουσιαστική αποδείχτηκε η ιδέα της σκηνοθέτριας να πλαισιώσει τους ηθοποιούς (΄Αρης Μπαλής, Ιωάννα Μαυρέα, Εύα Φρακτοπούλου) με συνταξιούχους ηθοποιούς του ΣΕΗ (Κλεοπάτρα Ροντήρη, Περικλής Αλμπάνης, Ανδριανή Τουντοπούλου κ.ά.).
φωτό εξωφύλλου: "Η ζωή, τα γηρατειά και ο θάνατος μιας γυναίκας του λαού"
Περισσότερες πληροφορίες
Μητροφάγος
Το 1907, σ’ ένα σανατόριο του Μπουένος Άιρες, μια ομάδα γιατρών διερευνά το όριο μεταξύ ζωής και θανάτου μέσα από ένα τερατώδες πείραμα. Βασισμένη στο βιβλίο του Ρόκε Λαράκι, έναν κόσμο απελπισμένο και γκροτέσκο, η σκηνοθέτις προτείνει μια παράσταση-αλληγορία για την ανθρωπότητα, εμβολίζοντας τη σάτιρα της τοξικής αρρενωπότητας με λυρικές παρεκβάσεις. Όλοι άνδρες, οι γιατροί του σανατορίου με ένα δικαίωμα που μοιάζει από πάντα κεκτημένο, ορίζουν τις ζωές δεκάδων ανθρώπων και ενορχηστρώνουν μια δυστοπία από την οποία ούτε οι ίδιοι δεν βρίσκουν διέξοδο. Παράλληλα, όσο το πείραμα εξελίσσεται, μια γυναίκα, η προϊσταμένη των νοσηλευτριών, αποτελεί το αντικείμενο του πόθου όλης της επιστημονικής ομάδας. Ανελέητος με το φύλο του, ο συγγραφέας δεν διστάζει να το γελοιοποιήσει σε όλα τα κρίσιμα πεδία: ανδρική εξουσία, αυτοπραγμάτωση, φιλοδοξία, έρωτας αλλά και αναζήτηση νοήματος.
Η πόλη των τυφλών
Η σκηνοθέτις Έμιλυ Λουίζου διασκευάζει το αριστουργηματικό μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκου "Περί τυφλότητας", μέσα από το θεατρικό έργο του Σάιμον Στίβενς, και δημιουργεί μια παράσταση-καθρέφτη της κοινωνικής αποσύνθεσης. Η ομάδα κατασκευάζει ένα σκηνικό θρίλερ, γεμάτο ένταση και ευαισθησία, που αναδεικνύει τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην επιβίωση και την ανθρωπιά. Μια νέα γενιά ηθοποιών ζωντανεύει το σκοτεινό αυτό σύμπαν με σωματικότητα, έντονο ρυθμό και συλλογική ενέργεια. Η «τυφλότητα» δεν αφορά μόνο την όραση, αλλά κυρίως την αδυναμία να δούμε τον Άλλον.
Μπουμπουλίνας 18
Συγκλονιστικός μονόλογος βασισμένος στο αυτοβιογραφικό έργο της Κίττυς Αρσένη. Η μαρτυρία για τις φυλακίσεις και τα βασανιστήρια κατά τη διάρκεια της Χούντας μετατρέπεται σε μια βαθιά προσωπική θεατρική πράξη, με την ηθοποιό να αφηγείται την ιστορία της θείας της- μια ιστορία που είναι και δική της. Η παράσταση διατηρεί τον χαρακτήρα του ντοκουμέντου, με σεβασμό και αμεσότητα. Η ομάδα φωτίζει τη σημασία της μνήμης στη δημόσια σφαίρα, υπενθυμίζοντας πως η Ιστορία δεν είναι μακρινή. Είναι παρούσα και μας αφορά όλους.
Πολεμικοί ανταποκριτές
Ο σκηνοθέτης Χρήστος Θάνος και η δραματουργική ομάδα αντλούν υλικό από λογοτεχνικά, ιστορικά και προσωπικά κείμενα για να συνθέσουν μια παράσταση-κραυγή για την απώλεια, τη βία και τη μνήμη. Οι έξι ερμηνευτές λειτουργούν ως φωνές-σκιές της ανθρώπινης Ιστορίας, σε ένα σκηνικό που μεταμορφώνεται συνεχώς με τη βοήθεια του ήχου και της σωματικής έκφρασης. Η ομάδα εστιάζει στην έννοια της μαρτυρίας: ποιος αφηγείται την Ιστορία και με ποια φωνή. Με λιτότητα και δύναμη, οι «Πολεμικοί ανταποκριτές» θυμίζουν πως το θέατρο παραμένει ένας τόπος αντίστασης στη λήθη και ένας ζωντανός φορέας μνήμης.
Κατσούρμπος
Στο σπάνια παιζόμενο αριστούργημα του κρητικού θεάτρου της Αναγέννησης η ανάλαφρη κωμωδία συναντά την υψηλή ποίηση του Χορτάτση, το κοινωνικό σχόλιο και το ηθογραφικό στοιχείο. Στ σύγχρονο ανέβασμά του συνομιλεί με τη γλώσσα των χορευτών και των ακροβατών, σπάζοντας τα όρια μιας κλασικότροπης αναπαράστασης. Σε αισθητικό επίπεδο, τα σκηνικά και τα κοστούμια «κλείνουν το μάτι» στην Αναγέννηση υπονομεύοντάς την αδιόρατα, ενώ το ηχητικό περιβάλλον της παράστασης «πειράζει» με σύγχρονο τρόπο τα μαδριγάλια του Μοντεβέρντι αφενός και την κρητική μουσική παράδοση αφετέρου. Με φόντο τα τέλη του 16ου αιώνα, οι ήρωες παραπαίουν ανάμεσα στην ασφάλεια λόγω κοινωνικής και οικονομικής θέσης και στην ασάφεια της ιστορικής στιγμής: το τέλος εποχής με την κατάρρευση της Ενετοκρατίας έρχεται καλπάζοντας.
Σωτηρία
Η παράσταση αντλεί έμπνευση από την ομώνυμη συλλογή διηγημάτων της συγγραφέα της νεότερης γενιάς Χαράς Ρόμβη, που σκιαγραφεί με γλυκόπικρο χιούμορ ένα αναγνωρίσιμο πορτρέτο της Ελλάδας των δεκαετιών του ’80 και του ’90. Σε μια βόλτα στο σούπερ μάρκετ, μοναδική ανάσα στην ασφυκτική καθημερινότητά της, η Σωτηρία ξεχνιέται ανάμεσα στις έτοιμες τούρτες και τους κύβους νοστιμιάς και, χωρίς να το πάρει είδηση, κλειδώνεται μέσα. Χαμένη στον παράδεισο της αφθονίας, ανάμεσα σε ράφια και ψυγεία γεμάτα προϊόντα, περίεργους θορύβους και απροσδιόριστες σκιές, έρχεται αντιμέτωπη με τους δαίμονές της. Ο Θ. Δόβρης καταπιάνεται με τον καθημερινό άνθρωπο και κάθε καθωσπρέπει Σωτηρία, αποκρυπτογραφώντας έναν υπαρξιακό τρόμο στην άλλη τους όψη σαν θεατρική φάρσα. Συμμετέχουν: Ευάγ. Βογιατζής, Ν. Κούλης, Ν. Λαμπάκης, Αντ. Νάσιος, Π. Ντόμπρη, Δ. Χαλκίδου.
Σαρμάντζα
Με αφετηρία το λογοτεχνικό σύμπαν του Κωνσταντίνου Δομηνίκ, συγγραφέα της νεότερης γενιάς που υφαίνει ποιητικές εικόνες λαογραφικού τρόμου, αξιοποιώντας την ιδιαίτερη ντοπιολαλιά της Πιερίας, ενώνοντας το υπερφυσικό, το φανταστικό και τη λαϊκή παράδοση, και αντλώντας έμπνευση -πιο συγκεκριμένα- από διηγήματά του που περιλαμβάνονται στις συλλογές «Ώπα-ώπα, μπλάτιμοι» και «Κακό ανήλιο», ο Γ. Τσορτέκης ενδύεται τα πάθη ενός ήρωα ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Ένας μονόλογος που διαδραματίζεται σε έναν τελετουργικό χώρο, όπου το σώμα και η ύλη γίνονται φορείς μνήμης, με φόντο ένα αφαιρετικό τοπίο αποσύνθεσης, χωματερής αλλά και τόπου λήθης, «απόρριψης» σαρκίων.
Κακά σκηνικά
Με φόντο το «Καφέ Αρκαδία», ένα ερειπωμένο παραδοσιακό καφενείο και την ατμόσφαιρα των περιπλανώμενων μπουλουκιών, στήνεται μια κωμική κόλαση αφιερωμένη στην ζοφερή ελληνική πραγματικότητα. Σε αυτό το εθνικό Γκραν Γκινιόλ, οι θεατές γίνονται μάρτυρες μιας σειράς από άκυρα, σκοτεινά και «τυχαία αριθμημένα» νούμερα, στα οποία η κωμωδία του σήμερα συναντά την κωμωδία του χθες: μπουλούκια που παίζουν εκδοχές παλιών κωμωδιών με κατακρεουργημένους ηθοποιούς της Φίνος Φιλμς, αρκουδιάρηδες που, αντί για αρκούδες, σέρνουν το φάντασμα του βασιλιά Αρκτούρου θρηνώντας την Ελλάδα που καίγεται, κολασμένοι κωμικοί των τελευταίων δεκαετιών που τιμωρούνται σε κωμικά βασανιστήρια, Νοσφεράτορες και Φρανκενγκιόζηδες που σαρώνουν τη σκηνή. Οι δημιουργοί της παράστασης φαντασιώνονται μια «ζώνη του λυκόφωτος» που συγκεντρώνει όλα τα όμορφα – και τρομακτικά – πράγματα που συναντάμε στην ελληνική κωμωδία από την εποχή του θεάτρου σκιών ως τις μέρες μας.
Η ζωή, τα γηρατειά και ο θάνατος μιας γυναίκας του λαού
Η παράσταση βασίζεται στο πολιτικό έργο του σπουδαίου Γάλλου φιλοσόφου και κοινωνιολόγου Ντιντιέ Εριμπόν, ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο-ύμνος στους αφανείς της εργατικής τάξης που σκιαγραφεί με θάρρος και ειλικρίνεια το πορτρέτο της μητέρας του συγγραφέα, παρουσιάζεται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Grape του Φεστιβάλ Αθηνών. Η δημιουργός δημιουργεί έναν ζωντανό χώρο μνήμης ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το ονειρικό, όπου ένας χορός ηθοποιών τρίτης ηλικίας ενσαρκώνει τις εμπειρίες της ηρωίδας. Το προσωπικό γίνεται ξεκάθαρα πολιτικό, ενώ το ζήτημα της τρίτης ηλικίας και των δικαιωμάτων των ηλικιωμένων γυναικών βρίσκεται στον πυρήνα της αφήγησης.
