"MindFAQ": Το μυαλό μας την πατάει… και ο Γιάννης Σαρακατσάνης έχει αποδείξεις!

Ποιο ήταν το πρώτο "MindFAQ” που θυμάσαι να έπαθες εσύ προσωπικά;
Ήταν Ιανουάριος του 2001 όταν είχα πάει στο γήπεδο να δω την ΑΕΚ να παίζει με τον Ολυμπιακό, σε έναν αγώνα ο οποίος έμεινε στην ιστορία με τον τίτλο "Πέστε κάτω!”. Περιληπτικά η ιστορία έχει ως εξής: ο διαιτητής αδίκησε κατάφορα την ΑΕΚ με αποτέλεσμα οι παίκτες μας να αναγκαστούν να προσποιηθούν τους τραυματίες (εξ’ ου και το "Πέστε κάτω!”) για να διακόψουν τον αγώνα και μαζί την περαιτέρω αδικία. Μετά τον αγώνα επέστρεψα εξοργισμένος στο σπίτι αλλά όταν πέτυχα, στην τηλεόραση, τα στιγμιότυπα του αγώνα, προς μεγάλη μου έκπληξη, δεν είδα καμία αδικία! Τι είχε συμβεί; Σε άλλο αγώνα είχα πάει; Είναι δυνατόν να είχα επηρεαστεί τόσο πολύ από την οπαδική ατμόσφαιρα που να "είδα” πράγματα που δεν είχαν συμβεί; Χρόνια μετά έπεσαν στα χέρια μου τα πρώτα βιβλία συμπεριφορικών επιστημών και διαπίστωσα ότι η απάντηση είναι "ναι”! Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον κόσμο και στη αντίληψή μας η οποία ενίοτε μπορεί να είναι τεράστια!

Έχεις πιάσει ποτέ τον εαυτό σου να πέφτει θύμα των ίδιων γνωστικών σφαλμάτων που εξηγείς στην παράσταση;
Καθημερινά! Και αυτή είναι η παγίδα με τα MindFAQ! Ακόμα και αν τα ξέρεις, ακόμα και αν τα έχεις μελετήσει, το κομμάτι του μυαλού μας που ξεγελιέται θα συνεχίσει να ξεγελιέται για πάντα!

Αν μπορούσες να "χακάρεις" ένα χαρακτηριστικό του ανθρώπινου εγκεφάλου για να το βελτιώσεις, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί;
Όλοι είμαστε ικανοί για μια πιο "καθαρή” και αντικειμενική σκέψη. Αυτό που συνήθως όμως μας οδηγεί σε MindFAQ είναι η πίεση! Είτε αυτή είναι πίεση χρόνου, είτε συναισθηματική είτε (η χειρότερη από όλες) ηθική. Ο φόβος του λάθους και της ηθικής κατακραυγής σε συνδυασμό με την ανάγκη μας να είμαστε με τους "καλούς” μας προκαλεί μια πίεση που καταστρέφει την ποιότητα των αποφάσεών μας. Εκεί λοιπόν χρειαζόμαστε το χακάρισμα: Ένα γκάτζετ που θα μας προστατεύει για λίγο από την πίεση και θα μας επιτρέπει να σκεφτούμε με την ησυχία μας. Ώστε να πρώτα να δούμε τι πιστεύουμε πραγματικά και μετά τι πρέπει να πιστεύουμε λόγω (ηθικής) πίεσης.

Αν ο εγκέφαλός μας είναι τόσο γεμάτος προκαταλήψεις και λάθη, μήπως τελικά ζούμε όλοι σε μια αυταπάτη και δεν το ξέρουμε;
Ακριβώς αυτό συμβαίνει! Βλέπουμε τα πάντα μέσα από το πρίσμα του εγκεφάλου μας ο οποίος, παρόλο που κάνει το καλύτερο που μπορεί, έχει σαφέστατους περιορισμούς! Κυρίως λόγω περιορισμένης ισχύος αναγκάζεται πολύ συχνά, αντί να μας δείχνει τον κόσμο όπως είναι, να κάνει πολύ συνοπτικές "περιλήψεις” που αφήνουν πράγματα απ’ έξω. Και το χειρότερο είναι ότι το κριτήριο του εγκεφάλου μας για το τι θα συμπεριλάβει σε αυτές τις περιλήψεις είναι η σωματική και η κοινωνική μας επιβίωση και όχι η αλήθεια.

Αν έπρεπε να περιγράψεις αυτή την παράσταση σε έναν εξωγήινο, τι θα του έλεγες;
Τα MindFAQ είναι νοητικά σφάλματα που προκύπτουν από απαραίτητους μηχανισμούς επιβίωσης. Είμαι βέβαιος πως και οι εξωγήινοι αντιμετωπίζουν αντίστοιχα προβλήματα. Αλλά καθώς ανησυχώ ότι στην εποχή μας, τα MindFAQ μπορεί τελικά να μας αφανίσουν, η ύπαρξη του εξωγήινου στο Ιλίσια-Βολανάκης μου δίνει ελπίδα ότι ο πολιτισμός τους ίσως και να κατάφερε να τα αντιμετωπίσει. Οπότε θα τον ρωτούσα: "Πώς τα καταφέρατε εσείς;"

Ποια ήταν η πιο αναπάντεχη αντίδραση θεατή σε κάποιο κομμάτι του show;
Στο τελευταίο μέρος του show συζητάμε με τους θεατές τρεις ιστορίες με πολύ …ιδιαίτερο ηθικό διακύβευμα. Και για να πετύχω αυτό που χρειάζεται γίνομαι καμιά φορά πιεστικός μαζί τους. Υπήρξε λοιπόν ένας θεατής που θύμωσε σε εκείνο το σημείο και ανέβασε πολύ τον τόνο της φωνής του. Εγώ προσπάθησα να ελαφρύνω την ατμόσφαιρα αλλά θεώρησα πως τον είχα χάσει. Όταν τελείωσε όμως η παράσταση ήταν αυτός που ήρθε πρώτος να μου πει πόσο ωραία πέρασε!

Μπορεί το χιούμορ να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τον τρόπο που σκεφτόμαστε, περισσότερο απ’ ό,τι μια ακαδημαϊκή ανάλυση;
Εγώ το χιούμορ ξέρω. Και σε όλη μου τη ζωή, ειδικά όταν θέλω να μεταδώσω κάτι δύσκολο, το χιούμορ είναι το πρώτο μέσο που χρησιμοποιώ. Στην εποχή μας (στην οποία υπάρχει πολλή πίεση) είναι πολύ δύσκολο να πεις σε κάποιον ότι κάνει λάθος και ότι εσύ ξέρεις καλύτερα επειδή διάβασες πέντε βιβλία. Αλλά αυτά τα λάθη που κάνουμε είναι επικίνδυνα! Πορευόμαστε σίγουροι για το δίκιο μας και έτοιμοι για πόλεμο αν διαγνώσουμε ότι κάποιος είναι με τους "άλλους”. Θεωρώ λοιπόν υποχρέωσή μου να μιλήσω για αυτά τα πράγματα και, πραγματικά, το καλύτερο που μπορώ κάνω είναι να φτιάξω μια διαδραστική, κωμική παράσταση.

Πώς πιστεύεις ότι θα επηρεάσει η τεχνητή νοημοσύνη την ανθρώπινη σκέψη στο μέλλον; Θα μας βοηθήσει να αποφεύγουμε γνωστικά λάθη ή θα μας κάνει ακόμα πιο επιρρεπείς;
Πραγματικά, αυτό που θα συμβεί με την τεχνητή νοημοσύνη δεν πιστεύω ότι μπορούμε να το φανταστούμε. Ένας φόβος που έχω όμως είναι ότι, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, η τεχνητή νοημοσύνη, προκειμένου να μας εξυπηρετήσει, όχι απλώς θα μας προσφέρει όλο και περισσότερο "περιεχόμενο”, από αυτό που μας αρέσει (και που επιβεβαιώνει τις απόψεις μας), αλλά θα αρχίσει να το κατασκευάζει κι όλας. Ο καθένας μας θα ζει στον προσωπικό του κόσμο και θα είναι όλο και πιο δύσκολο να επικοινωνήσει με άλλους ανθρώπους που ζουν σε άλλους κόσμους.