Κώστας Παπακωνσταντίνου: "Το γέλιο ρίχνει τις άμυνες – και μετά χτυπάς εκεί που θέλεις"

Στις σκηνοθεσίες σου, από το κωμικό διήγημα του Στρατή Μυριβήλη "Οι κάλπηδες” και το "Ο μπαμπάς ο πόλεμος” του Ιάκωβου Καμπανέλλη μέχρι το έργο του Ροζέ Βιτράκ "Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία”, πώς προσεγγίζεις τη σύνδεση κωμικού και τραγικού στοιχείου; Ποιο είναι το ζητούμενο για τον θεατή;
Η κωμωδία είναι το μέσο, όχι ο σκοπός. Το γέλιο δημιουργεί οικειότητα, ρίχνει τις άμυνες του κοινού και μετά χτυπάς εκεί που θέλεις. Και στα τρία έργα υπάρχει πολιτικό σχόλιο, με την στενότερη ή με την ευρύτερη έννοια του όρου. Στους "Κάλπηδες" ο Μυριβήλης σατιρίζει την κουλτούρα της μπαμπεσιάς και της αρπαχτής που υπάρχει από πολύ παλιά στην Ελλάδα, στον "Μπαμπά τον Πόλεμο" ο Καμπανέλλης μιλάει για τον πόλεμο και προφητικά σχεδόν, για τον υπερτουρισμό, και στον "Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία" ο Βιτράκ αποδομεί όλα τα ιερά σύμβολα της χώρας του, προκειμένου να αφήσει χώρο για την δημιουργία ενός καινούργιου κόσμου από το μηδέν.

Τι σε ελκύει περισσότερο στα ελληνικά κείμενα, όπως του Καμπανέλλη και του Μυριβήλη, σε σχέση με τα ξένα κλασικά έργα όπως αυτό του Βιτράκ, το οποίο θα κάνει πρεμιέρα στο Θέατρο Σταθμός τον Απρίλιο;
Δεν ξεχωρίζω ελληνικά ή ξένα, με ενδιαφέρει να είναι καλά κείμενα, να μου ταιριάζουν σκηνοθετικά και να μπορώ με αυτά να μιλήσω σήμερα στους συμπολίτες μου. Με την ομάδα μας, τους "Πτωχαλαζόνες", έχουμε πλέον μετά από τόσα χρόνια συνεργασίας, κοινούς κώδικες και κριτήρια επιλογής των έργων. Για τον "Βικτόρ", που είναι παραγωγή του θεάτρου Σταθμός, η ιδέα προέκυψε βασικά από την επιθυμία μας να συνεργαστούμε με τον Μάνο Καρατζογιάννη και από το πόσο πολύ του πάει αυτός ο ιδιαίτερος και υπέροχος ρόλος του Βικτόρ.

 

Τι θέλεις να πάρει μαζί του το κοινό φεύγοντας από τους "Κάλπηδες” και το "Ο μπαμπάς ο πόλεμος”;
Φέτος, που οι δύο παραστάσεις τρέχουν ταυτόχρονα, μού είναι πολύ καθαρό το πώς συνομιλούν μεταξύ τους. Στον "Μπαμπά τον Πόλεμο" όταν οι άοπλοι Ροδίτες καλούνται να υπερασπιστούν την πατρίδα τους και τις ζωές τους, λένε "Πάμε, θα αρχίσουμε με ό,τι έχουμε!". Στους "Κάλπηδες" η παράσταση τελειώνει με μία φράση που είναι δική μας προσθήκη, "Πάμε κι όπου βγει!" Αυτά τα δύο πάμε είναι η ευχή και η κατάρα μας σε αυτήν την χώρα. Είναι η επινοητικότητα που δίνει λύσεις, που ξεκολλάει τα πράγματα να προχωρήσουν με τα λίγα, και είναι ταυτόχρονα η πατέντα, η αρπακόλλα, όλα αυτά που δεν μπορούν να σε πάνε μακριά.

 

Στο "Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία", πώς αντιμετωπίζεις τη θεατρική υπερβολή και την αλληγορία για να μιλήσεις για τη σημερινή κοινωνία;
Ο "Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία" είναι ένα σπουδαίο κλασικό έργο. Από την γραφή του, είναι ταυτόχρονα και ένα αιχμηρό σχόλιο που βάλλει κατά των κοινωνικών θεμελίων της εποχής του. Όμως, από την Γαλλία του 1930 στην Αθήνα του 2025 μας χωρίζει απόσταση και χωρική και χρονική. Μας χωρίζει επίσης απόσταση ακόμα και από την εμβληματική μετάφραση του Παύλου Μάτεσι. Για αυτόν τον λόγο, έγινε ειδικά για την παράστασή μας καινούργια μετάφραση από τον Δημήτρη Ντάσκα με τον οποίον συνεργαζόμαστε και σε δραματουργικά θέματα. Τώρα, βρισκόμαστε στο τελικό στάδιο της προεργασίας και λίγο πριν ξεκινήσουν οι πρόβες. Είμαστε λοιπόν μπροστά σε πολύ γοητευτικά δραματουργικά διλήμματα και στις τελικές αποφάσεις για τις κατευθύνσεις και το ύφος που θα δώσουμε στην παράσταση. Το έργο, αν και εξαιρετικά πνευματώδες, απευθύνεται στο κοινό ορμητικά σαν χείμαρρος και η πρόσληψή του είναι κατά βάση βιωματική. Η σύνθεση τόσο του θιάσου όσο και των συντελεστών, συγκροτεί μία πολύ δυνατή ομάδα που πιστεύω θα απογειώσει την παράσταση συνολικά, και στην φόρμα και στο περιεχόμενο.

Πώς δουλεύεις με τους ηθοποιούς σου για να αναδείξεις το χιούμορ και την ένταση που χαρακτηρίζουν τα έργα που σκηνοθετείς;
Υπάρχει ένας γρήγορος τρόπος για να μάθεις πώς δουλεύει κάποιος/α στην πρόβα. Ρωτάς, ποια λέξη ή φράση ακούγεται ξανά και ξανά; Στις πρόβες που σκηνοθετώ εγώ, πιο συχνά θα ακούσεις "παρτενέρ" και "τι εννοείς;". Ο ηθοποιός όταν παίζει έχει να διαχειριστεί δύο πράγματα, παρτενέρ και ιστορία. Αφού λοιπόν αναλύσουμε στην πρόβα εξαντλητικά το έργο και συμφωνήσουμε την κοινή ιστορία που αφηγούμαστε όλοι/ες μαζί και την κεντρική ιδέα της παράστασης, τι θέλουμε να πούμε δηλαδή, ζητάω από τους ηθοποιούς να ασχοληθούν μόνο με τον/την συμπαίκτη/τρια τους (παρτενέρ). Πιστεύω στο θέατρο ως δημοκρατική διαδικασία, όπου φτιάχνουμε ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο μπορούν να ανθίσουν οι προσωπικότητες όλων των ανθρώπων. Αντιλαμβάνομαι τους ηθοποιούς στην πρόβα ως συνδημιουργούς και η ίδια η πρόβα όταν αλληλεπιδράς με τους συμπαίχτες σου, σου δίνει καθαρά τις απαντήσεις σε ό,τι ψάχνεις.

Ποιος είναι ο ρόλος της ελληνικής λογοτεχνίας στο σύγχρονο θέατρο; Πώς τη συνδέεις με διεθνείς τάσεις και αναφορές;
Τα τελευταία χρόνια υπήρξε διεθνώς, από όσο γνωρίζω, έντονα η τάση να ανεβαίνουν στο θέατρο μη θεατρικά κείμενα. Έχω την αίσθηση ότι αυτό πλέον έχει καταλαγιάσει κάπως και επιστρέφουμε στο θεατρικό έργο, στο κείμενο δηλαδή που είναι γραμμένο σε διαλόγους. Το ενδιαφέρον είναι ότι θα βρεις αρκετά συχνά μέσα σε καινούργια θεατρικά έργα, μέρη γραμμένα σε τριτοπρόσωπη αφήγηση. Στην Ελλάδα, νομίζω ότι ενώ γράφονται καλά έργα, υπάρχει δυστυχώς ένα κενό ανάμεσα στους σύγχρονους θεατρικούς συγγραφείς και τις παραγωγές. Η λογοτεχνία λοιπόν, αν βρεις τρόπο να την δραματοποιήσεις, σου ανοίγει μια μεγάλη δεξαμενή σπουδαίων έργων.

  ​​​Πώς φαντάζεσαι το θέατρο του μέλλοντος; Θα προσαρμοστεί στα νέα μέσα ή θα παραμείνει μια καθαρά αναλογική εμπειρία;
Για να είμαι ειλικρινής, δεν έχω ιδέα… Το θέατρο είναι μια επινόηση του ανθρώπου για τον άνθρωπο. Στο μέλλον σίγουρα, όπως και κάθε άλλη δραστηριότητα του ανθρώπου, θα ενσωματώσει οτιδήποτε του είναι χρήσιμο και θα αποβάλλει οτιδήποτε περιττό. Ο κουρνιαχτός προκαλεί σύγχυση αλλά στο τέλος πάντα κάθεται.

Προπωλήσεις εισιτηρίων: more.com