©Ali Wright / Almeida Theater
Πριν από μερικές ημέρες το κοινό αντέδρασε έντονα σοκαρισμένο και διεκόπη η παράσταση που σκηνοθέτησε η Eline Arbo στο θέατρο Almeida του Λονδίνου. Μια σκηνή άμβλωσης στη θεατρική μεταφορά του μυθιστορήματος "The Years” της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Annie Ernaux (2022) σόκαρε το ανδρικό, κυρίως, κοινό σύμφωνα με την εφημερίδα The Guardian. Ένας κύριος αισθάνθηκε τάση λιποθυμίας και με τη βοήθεια του προσωπικού του θεάτρου μεταφέρθηκε στο χώρο του μπαρ για να συνέλθει, ενώ, την ίδια στιγμή, κάποιοι από τους θεατές άρχισαν να φωνάζουν προς τη σκηνή "ντροπή, ντροπή”, "δεν υπήρχε προειδοποίηση”. Άμεση ήταν η αντίδραση των ηθοποιών Deborah Findlay, Romola Garai, Gina McKee, Anjli Mohindra και Harmony Rose-Bremner, οι οποίες θύμισαν στους θεατές πως υπήρχε προειδοποίηση για την παράσταση και το ίδιο έπραξε το θέατρο Almeida ανεβάζοντας ένα κείμενο στην ιστοσελίδα του, αλλά και στέλνοντας mail σε όσους είχαν αγοράσει εισιτήρια.
Το" The Years” της Ernaux (στα ελληνικά κυκλοφορεί με τον τίτλο "Τα χρόνια", από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση της Ρίτας Κολαΐτη) είναι ένα από τα πιο επιδραστικά βιβλία που γράφτηκαν στα γαλλικά στον 21ο αιώνα. Η Νορμανδή λογοτέχνις έχει αποκτήσει νέους θαυμαστές που έκαναν πολλά από τα βιβλία της να εξαντληθούν από τα ράφια των βιβλιοπωλείων και τις πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου, αλλά και "εχθρούς”, οι οποίοι δεν δίστασαν να επικρίνουν τη Σουηδική Ακαδημία για την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2022 που την επαίνεσε για "το θάρρος και την οξύτητα με τα οποία αποκαλύπτει τις ρίζες, τις αποξενώσεις και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης".
Η λογοτεχνία για την Ernaux είναι ένα πεδίο έκφρασης της αλήθειας και με τα εργαλεία που της προσφέρει μπορεί να απεικονίσει τα πάντα. Πάνω στη ζωή, την κοινωνία και τις ανθρώπινες στιγμές στοχάζεται η 80 χρονη συγγραφέας σε όλα τα έργα της. Το "The Years” συγκεκριμένα, ξεκινά σαν ένα ταξίδι μνήμης στην μεταπολεμική Ευρώπη και καταλήγει να γίνει μια ελεγεία για το χρόνο που φεύγει, για τη μνήμη που σβήνει, μιλά ανοιχτά για τη σεξουαλικότητα αγγίζοντας θέματα ταμπού. Η προσωπική της αφήγηση στο βιβλίο αυτό οριοθετείται χρονικά την περίοδο 1941-2006.
Τρομάζει η λογοκρισία στη τέχνη
Μια σειρά ερωτημάτων γεννιούνται μετά το περιστατικό που σημειώθηκε στο λονδρέζικο θέατρο Almeida. Τι είναι αυτό που ενόχλησε το κοινό της Βρετανίας, της χώρας που καθιέρωσε τη Sarah Kane ως πρωτοπόρο της γραφής της "νέας κτηνωδίας” (new brutalism), όρος που είχε χρησιμοποιηθεί νωρίτερα και για την πρόωρα χαμένη Βρετανίδα συγγραφέα Andrea Dunbar, της χώρας που ανέδειξε την αισθητική της σκηνικής βίας με το In-Yer-Face Theatre (2000); Άραγε αρχίζουμε να βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νεοσυντηρητισμό που ξεκινά από την αυστηρή κριτική του περιεχομένου ενός έργου και εξαπλώνεται στη σκηνική αναπαράσταση;
Οι σκοτεινές διαδρομές της ψυχικής ζωής του ατόμου βρήκαν διέξοδο στη θεατρική σκηνή όχι μόνο μέσα από τα έργα της Kane αλλά και των Bryon Lavery ("Frozen”), Rona Mundro ("Iron”), Mark Ravenhill ("Shopping and Fucking”), Eribon Didier (" Η ζωή, τα γηρατειά και ο θάνατος μιας γυναίκας του λαού”), Édouard Louis (" Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ”) και άλλων συγγραφέων. Ακούγεται κλισέ, αλλά, ναι, η τέχνη αφουγκράζεται τη ζωή, παλιά, σύγχρονη, μελλοντική, εκφράζει καταπιεσμένα μας κομμάτια και το να αποφεύγουμε τον ρεαλισμό είναι σαν να αρνούμαστε τη ζωή. Τι να περιμένουμε στο μέλλον; Οι νέες οπτικές του βιολογικού και του κοινωνικού φύλου, όλα τα ζωτικά θέματα διαφυλικού προβληματισμού κινδυνεύουν να μην έχουν θέση στη θεατρική σκηνή; Θα σταματήσουμε να μιλάμε για τολμηρές αναγνώσεις έργων που η βία μπορεί να φιλτραριστεί μέσα από τα κανάλια της θεατρικής, ποιητικής σκέψης και να αποκτήσει τραγική ένταση; Και εν τέλη, τι μας ενοχλεί περισσότερο: το περιεχόμενο ή η κενή οπτική σκηνική παρουσία; Ένα είναι σίγουρο: εμείς, οι θεατές, πάντα γοητευόμαστε από την ισορροπία λόγου και σκηνικής φόρμας, αυτή είναι το κλειδί που μπορεί να αποκαλύψει ποιο είναι το αληθινό και ποιο το προσποιητό σε ένα κόσμο που όλο και περισσότερο μοιάζει να αγαπάει το δήθεν.
