Πριν καιρό, είχε πέσει στα χέρια του Χάρη Κρεμμύδα-ενός εκ των δύο σκηνοθετών της παράστασης "Η εκπαίδευση εις τα του οίκου δια νεαράς κορασίδας" που είχε και την αρχική σύλληψη-, ένα βιβλίο οικιακής οικονομίας από τη δεκαετία του ’50 που διδάσκονταν στα σχολεία θηλέων. Ενδεικτικά στο κεφάλαιο με τον τίτλο "Οικογένεια" έγραφε: "Η οικογένεια, αν και ολιγομελής, ήτο και είναι πατριαρχική. Ούτως ειπείν, εις τας ημέρας μας, ο πατέρας συνεχίζει να είναι ο αρχηγός του οίκου (…) ενώ η μητέρα το κέντρο της οικογενειακής εστίας". Η ύλη συνέχιζε με: Οδηγίες για την ανατροφή των παιδιών σύμφωνα με τα χριστιανικά ιδεώδη και την παράδοση, φροντίδα του συζύγου με άνευ όρων υποταγή στις επιθυμίες του, μαγειρικά μυστικά για να γίνεται η πιο αγαπητή οικοδέσποινα, κ.ά. Έτσι προέκυψε η ιδέα να φτιάξουμε μια παράσταση εν είδη μαθήματος, όπου τα κορίτσια θα διδάσκονται όχι την υποταγή και την σιωπηλή προσφορά αλλά την υπεροχή αφανών γυναικών του παρελθόντος που αντιστάθηκαν και διέπρεψαν, κόντρα στο παραδοσιακό σχήμα. Το κεντρικό ερώτημα ήταν: Πώς θα είχαν διαμορφωθεί οι κοινωνικές και πολιτικές δομές, αν διδασκόμασταν την ιστορία υπό το πρίσμα της ουσιαστικής ισότητας των φύλων;
Η έρευνα που κάναμε ήταν από τα πιο ενδιαφέροντα κομμάτια της διαδικασίας. Βρήκαμε γυναίκες της αρχαιότητας που δεν είχαμε ακούσει ούτε το’ όνομά τους κι όμως, τους αποδίδονται σπουδαία γεωμετρικά και φιλοσοφικά θεωρήματα, άγνωστες γυναίκες των επόμενων αιώνων που αγωνίστηκαν με νύχια και με δόντια, να εργαστούν και να χειραφετηθούν, αλλάζοντας την πραγματικότητα. Γυναίκες που οραματίστηκαν την ισότητα, σε εποχές που η βιολογική κατωτερότητα του γυναικείου φύλου ήταν κοινός τόπος. Για την ανάδειξη αυτής της θεματικής, δουλέψαμε συλλογικά. Πρόκειται μάλιστα, για μια παράσταση που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, συμμετείχαμε και τα εννιά μέλη των 4Frontal. Δεν συμβαίνει πάντα· είμαστε πολλοί και η κάθε παραγωγή για να είναι βιώσιμη έχει άλλες απαιτήσεις, αλλά εδώ οι συνθήκες το επέτρεψαν. Είχαν προηγηθεί και τόσοι μήνες εγκλεισμού, οπότε χαρήκαμε την επιστροφή στη δουλειά.
Όταν πρωτοξεκινήσαμε, δέκα χρόνια πίσω, ως συμμαθητές του Ωδείου Αθηνών, ο στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε μια συνθήκη μέσα στην οποία θα μπορούμε να εκφραστούμε και να δοκιμαστούμε, στηριζόμενοι αποκλειστικά στους εαυτούς μας και τους κώδικες που είχαμε αναπτύξει από την συνύπαρξή μας στη σχολή. Επρόκειτο για την δική μας χειραφέτηση τότε, ως καλλιτέχνες. Τη προσπάθειά μας να στηριχθούμε στις δυνάμεις μας. Μια δύσκολη και δυναμική διαδικασία που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Για την συγκεκριμένη παράσταση, ακολουθήσαμε μια μεικτή μορφή με αυτοσχεδιαστικά υλικά παραγόμενα από τους συντελεστές, υπάρχοντα κομμάτια από λόγους Ελληνίδων φεμινιστριών προσαρμοσμένα στο ζητούμενο και πρωτότυπα κείμενα που συνέγραψα υπό την καθοδήγηση της σκηνοθετικής ομάδας ως προς τους στόχους που θέλουμε να εξυπηρετούν. Έτσι, φτιάχτηκε ένα υλικό παράστασης με χαλαρή δομή και ισχυρό θέμα. Δεν πάει πάντως, πολύς καιρός που οι γυναίκες πάλευαν για τα αυτονόητα. - Το δικαίωμα ψήφου δόθηκε στις Ελληνίδες μόλις το 1952· δεν το λες και αρχαία ιστορία. Σήμερα, μπορεί το γυναικείο κίνημα έχει διανύσει μεγάλη απόσταση από την εποχή που η Καλλιρόη Παρρέν και η Αύρα Θεωδοροπούλου προσπαθούσαν να κινητοποιήσουν την κοινή γνώμη υπέρ των ίσων δικαιωμάτων στην εργασία ή την κατάργηση της προίκας. Ωστόσο, παρ’ ότι ο νομοθέτης έχει αφομοιώσει αυτή την εξελικτική πορεία, η ουσιαστική κοινωνική αλλαγή και το συλλογικό ασυνείδητο ακολουθεί πιο αργούς και άστατους ρυθμούς. Είναι υπαρκτό το ερώτημα, κατά πόσο οι πατριαρχικές δομές έχουν όντως αρθεί και η ισότητα των φύλων έχει τελειωθεί. Και μιλάω για εδώ, στη χώρα μας, όχι κάπου μακριά στην Ανατολή. Αυτή κι αν είναι πονεμένη ιστορία…
Περισσότερες πληροφορίες
Η εκπαίδευση εις τα του οίκου διά νεαράς κορασίδας
Τρεις ηθοποιοί αφηγούνται τις ιστορίες γυναικών που πάλεψαν για τη χειραφέτησή τους και την υπεράσπιση του γυναικείου φύλου από την αρχαιότητα μέχρι τα πρώτα δείγματα του φεμινισμού στην Ελλάδα.
